Norðurland - 09.09.1911, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri: Sigurður Hjörleifsson. læknir.
39. blað. j Akureyri, 9. septbr. 1911. j XI. ár.
Neimastjórna rforingja rnir
og
stjórnarskráin.
Varla er þjóðin svo gleymin, að
hún muni ekki lætin í heimastjórnar-
blöðunum og heimastjórnarforingjun-
um út af því, að sjálfstæðismenn
á þinginu 1909 afgreiddu ekki stjórn-
arskrárfrumvarpið í lagaformi á því
þingi.
F*á fanst þeim, heimastjórnarforing-
junum, undirbúningur málsins full-
nægjandi til þess að ný stjórnarskrá
gæti orðið að lögum. En einkum óx
þeim í augum hve voðaleg hætta
það væri fyrir þjóðina, ef hinir ill-
ræmdu konungkjörnu þingmenn yrðu
oftar til nefndir. F*eir máttu ekki til
þess hugsa, blessaðir heimastjórnar-
mennirnir, jafnt konungkjörnir sem
þjóðkjörnir, að landið yrði oftar fyrir
því óláni.
Á þinginu 1911 fengu heimastjórn-
arforingjarnir ósk sína uppfylta um
stjórnarskrárbreytingu. Sjálfstæðismenn
á því þingi voru þess engu síður
fýsandi en þeir, að stjórnarskrárbreyt-
ingin gæti gengið gegnum þingið,
enda hafði frá öndverðu verið við
því búist að svo yrði. Og við úr-
slitaatkvæðagreiðslu um stjórnarskrána
frá þinginu greiddu flestir þingmenn
beggja flokka atkvæði sitt með henni
eins og þingið hafði frá henni geng-
ið. Á meðal þeirra, er greiddu úr-
slitaatkvæði með stjórnarskrárbreyting-
unni, voru allir foringjar heimastjórn-
arflokksins, svo sem þeir Hannes Haf-
stein, Jón í Múla, Jón Ólafsson, Pét-
ur Jónsson, Lárus Bjarnason og Stein-
grímur Jónsson, að ráðherranum sjálf-
um ógleymdum, sem hinum 7. líka í
þeirri sveit.
Við umræður sjálfstæðisflokksmanna
um stjórnarskrárbreytinguna eftir þing,
virtust flestir, eða allir, vera samhuga
um, að þó stjórnarskráin hefði ekki
að öllu leyti orðið svo, sem flestir
flokksmanna hefðu kosið, þá hefði
þessi stjórnarskrárbreyting svo mikla
kosti að bjóða, þjóðinni til handa,
að sjálfsagt væri að leggja það til
við hana, að hún aðhyltist stjórnar-
skrárfrumvarpið óbreytt. Pví fremur
aðhyltust menn þessa skoðun, sem
flestum var það Ijóst, að ef farið
yrði að breyta, þá væri miklu meiri
líkur til að frumvarpið versnaði en
að það batnaði.
Ekki verður þá annað sagt en að
vel hafi á horfst í þinglokin um sátt
og samlyndi flokkanna um stjórnar-
skrárbreytinguna.
Og enn þá hefir ekkert fram kom-
ið af hálfu sjálfstæðismanna, er bendi
til þess, að þeir ætli ekki að sam-
þykkja stjórnarskrárfrumvarpið óbreytt.
Með heimastjórnarmenn eru aftur
orðin undarleg veðrabrigði.,
Foringjar þeirra virðast ætla að
rísa á móti því, að stjórnarskárbreyt-
ingin nái fram að ganga á næsta
þingi. Reyndar hafa þeir varla enn
þorað að ganga í berhögg við málið,
en þeir koma til kjósenda sinna, eða
bjóða sig fram til þingsetu, án þess
að vilja láta nokkuð uppi um það,
hvort þeir ætli að samþykkja stjórn-
arskrárfrumvarpið óbreytt, eða þeir
ætli að reyna til að breyta því, eða
ef til vill fella það algerlega. Peir
tala við kjósendur til þess eins, að
dylja fyrirætlanir sínar.
Allir vita að þingið var leyst upp,
samkvæmt fyrirmælum stjórnarskrárinn-
ar, til þess að kjósendum gæfist kost-
ur á að segja álit sitt um stjórnar-
skrárbreytinguna. Pjóðin á því að
kjósa til næsta þings með það að-
allega fyrir augum, hvort þingmanna-
efnin vilja samþykkja stjórnarskrár-
frumvarpið óbreytt eða ekki. En
heimastjórnarforkólfarnir eru svo ein-
urðargóðir, að þeir segja við kjós-
endur: Kjósið þið mig bara, piltar, á
þetta stjórnarskrárþing, en hinsvegar
megið þið ekki ímynda ykkur, að
við förum að segja ykkur hvað við
ætlum að gera við stjórnarskrána.
í hverju landi, með sæmilegum
stjórnmálaþroska, mundi slíkurn mönn-
um verða svarað: Úr því þið vitið
þetta ekki enn þá, góðir hálsar, þrátt
fyrir atkvæði ykkar á þinginu og
þrátt fyrir gauraganginn undanfarið
að koma stjórnarskrárbreytingunni á,
þá er bersýnilegt að þið hafið ekkert
erindi á næsta þing, og því iátum
við ykkur sitja heima í þetta sinn.
Slíka stjórnmálatvöfeldni gera sam-
vizkusamir og skynbærir kjósendur
sér ekki að góðu. Peir hljóta að
líta á slíka framkomu sem freklega
móðgun við sig, sem óboðleg sje í
alla staði.
Allir greiddu foringjar heimastjórn-
arinnar á þingi atkvæði sitt nieð
stjórnarskrárbreytingu síðasta þings,
og nú virðist það næsta grunsam-
legt, að þeir ætli allir að svíkjast frá
þessari atkvæðagreiðslu. Jón Ólafsson
ritar á móti því að næsta þing gangi
að stjórnarskrárbreytingunni. Hannes
Halstein vill ekkert segja kjósendum
sínum um hvað hann ætli að gera.
Guðlaugur Guðmundsson býður sig
fram til þingmensku, fyrir þetta
stjórnarskrárþing, með þeim ummæl-
um, að hann sé óráðinn um samþykt
eða breytingar á frumvarpinu »þar til
á þing kæmi«. Er þetta ekki stór-
merkilegur tvískinnungur? Og úr því
þessir menn tala svo, mundi þá vera
ólíklega til getið, að einn og sami
bakhlutinn sé undir þeim öllum,
heimastjórnarforsprökkunum, í þessu
máli, og að þeir séu ráðnir í að
koma fram breytingum á stjórnar-
Kjötbækur
og
Gærubækur
fást f bókaverzlun
Odds Björnssonar
skrárfrumvarpinu á næsta þingi, ef
þeir geta?
Nú liggur þeim ekki á, blessuðum.
Og hvað gerir það til, þó hver þing-
dagurinn, sem fer til þess að þvæla
stjórnarskrármálið lengur, kosti þjóð-
ina 700 kr.
En hver getur verið ástæðan til
þessara hamskifta heimastjórnarfor-
sprakkanna? Er ekki von að menn
spyrji?
Pað mundi þó ekki vera gert til
þess, að fá að njóta konungkjörnu
þing»peðanna« sem lengst? Sjálfsagt
kemur ráðherrann því í framkvæmd
einhverntíma eftir kosningarnar í
haust, að skipa nýja menn konung-
kjörna. Heimastjórnarmenn munu vita
það fyrir, að í þær stöður verða
ekki aðrir skipaðir en þeir, sem verða
þægir og auðsveipir fylgifiskar heima-
stjórnarflokksins. Nú mun heimastjórn-
armönnum alls ekki koma til hugar
að þeir fái meirihluta þingsins sín
megin af þjóðkjörnum mönnum, og
þá eru konungkjörnu þingmennirnir
»eina vonin« til þess að ráða yfir
fjárlögunum og embættunum. Eftir
þeirri reynslu, sem fengin er á síð-
asta þingi, mun núverandi ráðherra
ekki kynoka sér við að stjórna land-
inu með aðstoð þeirra gegn meiri-
hluta þjóðkjörinna þingmanna. Tækist
heimastjórnarmönnum að tefja fyrir
stjórnarskrárbreytingu næsta 6 ára
tímabil, væri ekki óhugsandi að þeir
gætu hangið við völdin meðan þeir
nytu aðstoðar konungkjörna liðsins.
Sé þetta ástæðan til hamskiftanna,
þá má öllum landslýð vera Ijóst hve
hún er drengileg.
En ástæðurnar gætu verið aðrar
eða fleiri. Pær gætu verið þær,
að þingið hefði samþykt stjórnar-
skrárbreytingu, sem hefði verið mjög
á annan veg en heimastjórnarmenn
vildu vera láta. Pessu hafa þeir sjálf-
ir mótmælt með atkvæði sínu, er þeir
samþyktu stjórnarskrárbreytinguna á
þinginu. En auk þess má færa fyrir
því fullar sannanir, að heimastjórnar-
menn komu engu síður að breyting-
artillögum sínum en sjálfstæðismenn.
Fátt var í rauninni orðið um deilu-
málin um það er lauk, að því er
þýðingarmikil atriði snertir. Óhæfan
sú, að gera ráðherra nær einvalda
yfir fjárlögunum, hefir vonandi ekki
verið kappsmál nema fárra grunn-
hygginna manna. Um kosningarrétt-
inn var samþykt ákvæði mjög líkt
því, sem heimastjórnarmenn fóru fram
á í fyrstu. Um fjölgun ráðherra voru
flestir sammála og úrfellingin á á-
kvæðinu um skyldu ráðherra til að
bera mál upp í ríkisráðinu var ekki
gerð að deilumáli. Um skipun efri
deildar er það að segja, eins og
glögg grein hefir vérið gerð fyrir
hér í blaðinu, að þar fengu heima-
stjórnarmenn að vísu ekki vilja sínum
framgengt, en alveg hið sama má
segja um sjálfstæðismenn. Par var
samþykt miðlunartillaga, sem báðir
flokkar máttu vel við una og ef til
vill var heppilegasta tillagan af öllum
hinum mörgu tillögum um það mál.
Ekkert atriði í stjórnarskrárbreyt-
ingunni er þess eðlis, að heima-
stjórnarforingjarnir megi ekki vel við
una, hafi þeir sjálfir ekki borið fram
sínar eigin tillögur í þinginu af flátt-
skap og undirhyggju.
En hver er þá orsökin til ham-
skiftanna?
Ætli það sé ekki löngunin til þess
að njóta þeirra konungkjörnu? Vegna
þeirra og valdanna á að fara að þvæla
sjálfstjórnarskrá landsins. Hún á í þetta
skifti að vera fórnardýr valdagræðg-
innar hjá þessum mönnum.
Pó er hér enn ótalin sú ástæðan,
sem um var getið í síðasta blaði.
Dönum er sumum óljúft að sam-
þykkja stjórnarskrárbreytinguna, vegná
breytingar þeirrar er gerð er á afstöð-
unni til Danmerkur, og hafa danskir
íslendingar suður í Kaupmannahöfn
verið að ýta undir þá með það, að
synja um staðfestingu. Mörgum þjóð-
ræknuin manni mun finnast, að ef
hætta væri á mótspyrnu af hálfu
danska valdsins, þá sé það eitt
nauðsynlegt að láta deilumálin niður
falla og sýna að allir íslendingar
séu sammála um stjórnarskrárbreyt-
inguna. Petta hefir heimastjórnarfor-
ingjunum þó ekki litizt. Strax þegar
fréttir fóru að berast af því fyrir al-
vöru sunnan frá Kaupmannahöfn, að
von gæti verið um mótspyrnu, þá
var snúið við blaðinu. Stjórnarskrár-
breytingin sem áður hafði verið tal-
in fullgóð, varð alt í einu mjög svo
athugaverð, líka þau atriðin, sem
heimastjórnarmennirnir höfðu sjálfir
haldið fram. Um að gera að vera
Dönum samtaka í þessu eins og
öðru. Pá var hægra að ráða við
sjálfstæðisflokkinn hér heima fyrir.
Undarlega má þjóðin vera skapi
farin, ef hún minnist ekki þessa síð-
asta drengskaparbragðs heimastjórnar-
foringjauna við næstu kosningar.
Jarðskiálftakippur
allsnöggur fanst hér á Akureyri 6.
þ m. kl. io 15 f. h. Kippurinn aðeins
einn í þetta sinn og mun ekki hafa
gert neinn skaða.
Torfi í Ólafsdal
var hér á ferð í vikunni með vestan-
pósti, ern og hraustur og áhugasamur
um landsmál.
Slátrun í Kaupfélagi Eyfirðinga.
í Kaupfélagi Eyfirðinga hefir verið
lofað í haust rúmum 12 þúsund fjár
til slátrunar. í fyrrahaust var þar slátr-
að rúmum 9 þúsundum fjár.
Fjórir duglegir reglumenn
óskast setr. umferðabóksalar. Góð árslaun
og »prósentur«. Menn snúi sér sem fyrst
tii Odds Björnssonar á Akureyn,