Norðurland - 02.11.1912, Side 2

r
NI.
bráðlæti o g barnaskap, þótt eg fyrir
vinsamleg tilmæli sendi nefndinni nokkra
sálma, sem hún þó ekki þáði — nema
hina lélegri! Það fyrirgef eg að vísu,
því að eg bjóst við því fyrirfram. En
svo er hitt, að nú er eg of gamail til
að yrkja nýja sálma, og sízt vil eg
kveða upp eldri sálma eftir mig og aðra.
Yfirleitt er mín sannfæring sú, að
meðan hin nýja trúarstefna í því fé-
iagi, er vér köllum kirkju, er ekki
lengra komin en hún virtist vera eftir
umræðunum á síðasta Synódus, er þess
engin von, að þjóð . vor eignist betri
sálma, en hin fyrri sálmabókarnefnd
leysti af hendi. Viðbœtir við hina ísl.
sálmasöngsbók með fjórum röddum,
eftir síra Bjarna á Siglufirði, er og
komin út. Hún kvað vera laglega prent-
uð, og kostar 3 kr. óinnbundin.
Mafth. Jochumsson.
Mr. Stead og andarnir.
Jeg spáði því fyrir nokkrum mánuðum, —
strax er fréttir komu um lát Mr. W. T.
Steads á »Titanic< — að »opinberanir«
sem sagt væri að kæmu frá hinum látna,
mundu dynja niður á meðal andatrúar-
manna og »miðla«. Og eg þóttist vita,
að síra Matthías myndi flýta sér að þýða
þá fyrstu »opinberun«, sem. hann læsi, í
»Norðurlandi«. Þegar eg opnaði blaðið
iyrir nokkrum vikum og las fyrirsögnina:
•Vitnisburðir Mr. Steads um iífið hinum-
megin«, kaliaði eg upp : »Nú er hún komin !«
en mér þótti hún vera nokkuð lengi á
leiðinni, því að »andarnir« eru stundum
mikiu fljótari en reynst hefir í þetta sinn.
Jeg man eftir því til dæmis, að maður
nokkur var sagður látinn, og skömmu
síðarbirtist »andi« hanseinhverjum »miðli«,
og voru vinir hans í þeim bæ stórkostlega
hrifnir af því. En maðurinn var þó ekki
dáinn. Honum batnaði og hann hrakti
lýgina, eins og hún átti skilið.
Mér kom ekki til hugar, að nokkur
myndi leggja trúnað á þenna »vitnisburð«,
— áleit greinina ritaða meíra til gamans
en til annars. En eg hefi orðið var við,
að sumir, sem þekkja ekki brögð anda-
trúarinnar, eru farnir að hugsa alvarlega
um hann. Sagði gamall kari við mig um
daginn eitthvað á þessa leið: »Er það ekki
indælt, það sem sagt er um lífið hinum-
megin, í »Norðurlandi«! Getur verið að
I7S
fleiri samsinni þessu, og þótt það væri
ekki nema fáir, þykir mjer það samt þess
vert að benda á villuna í þessari andatrú.
Jeg á bágt með að trúa því, að síra
Matthías trúi þessari opinberun sjálfur,
en ef svo er, að hann trúir henni, þá sýnir
það hve barnsleg trúgirni gagntekur þá,
sem hafna opinberun Jesú Krists viðvíkjandi
eilífðinni.
Það er sannað og aftur sannað, að
mjög margir »miðlar« eru svikulir, og þeir
fáu, sem hafa í raun og veru samfélag
við þessa anda, hafa aldrei getað sannað
að það sé andar framliðanna, sem þeir
ofurselja sig.
Almenningi hefir verið boðið svo mikið
upp á síðkastið, um anda og anda-opin-
beranir, að mér finst það sé ástæða til að
sýna mönnum, að það er ekki alt eins og
M. J. vill Iáta oss hugsa.
Dr. Forbes Winsiow, M. B., D. C. L.,
kennari í sálarsjúkdómum í læknaskólanum
við Charing Cross spítala í Lundúnaborg,
hefir ritað grein í enska stórblaðið »Stan-
dard«, og segir meðal annars :—
»Það er óyggjandi sannleikur, að fleiri
en 10,000 brjálaðar manneskjur eru nú í
varðhaldi í geðveikrahælunum í Banda-
rikjunum, sem hafa orðið vitskertar af æs-
ingu út af andatrúnni. Margir þeirra, sem
hlusta á hina svokölluðu »miðla«, eru
ístöðulitlir og ofsalegir, og mundu trúa
öllu, sem þeim væri sagt. Einna helztu
einkennin eru, að þeir þykjast heyra
ímyndaðar raddir, sem sumir kalla »heyrnar-
æði«, sem kemur oft fyrir í einæði (mono-
mani). Sinnisveiki aj þessari ástœðu er
nú algeng á Englandi, og er að breiðast
út dag frá degi; það er ný tegund af
andlegri brjálsemi, og þeir, sem halda
þessum trúarofsa fram, bera mikla ábyrgð
á því, að náungar vorir ganga af vitinu af
trúnni á nokkurskonar andlega æsingu,
sem er bygð á ímyndaðri trú, sem hefir
sjálf engin rök, og þolir enga gagnrýningu
eða rannsókn, því að miðlarnir »elska
myrkrið meira en ljósið, því að þeirra
verk eru vond.«
Fáir eru eins færir um að rita um efnið
og þessi frægi sérfræðingur í sálarsjúk-
dómum, og hans orð eru þess verð, að
þeim sé gaumur gefinn.
Flestir vita hve illa þessar andatrúar-
til raunir farameð veslings miðlana Mönnum
er kunr.ugt um miðilinn íslenzka, þann,
sem altaf var ilt i fætinum á undan leyni-
fundum þeirra, og þurfti því nauðsynlega að
nota sauðskinnsskó. * Svo reyndu þessar
tilraunir á lífskrafta veslings mannsins, að
hann dó á sjúkrahæli á ungum aldri,
þrátt fyrir það, þótt andatrúarmennirnir
reykvísku þættust geta læknað menn með
aðstoð andanna!
Síra W. R. Gordon, prestur í New
York, skýrir frá því, að hann skoraði einu
sinni á einn þessara anda í nafni Drottins
Jesú Krists, að segja sér, hvort hann væri
ekki í raun og veru illur andi. Andinn
játaði því, Presturinn hélt áfram að spyrja
og sagði: »Eru allar kenningar andatrúar-
innar frá illum öndum>« Andinn svaraði:
»Já.«
Mr. W. B' Laning, frá Trenton í New
yersey, í Bandaríkjunum, skoraði á einn
anda í nafni Drottins Jesú, fyrir milligöngu
skrifandi miðils sem varsjálfurmeðvitundar-
laus, að svara spurningum sínum með
sönnu, og fór hann þá að yfirheyra andann,
eins og hér segir:
Mr. L. »í nafni Drottins, segðu mjer,
er biblían sönn?«
Andinn. »Já.«
Mr. L. »En biblían bannar andasæringar,
og leyfir mönnum ekki að leita frétta frá
andaheiminum ? Hverju á eg að trúa,
öndunum eða biblíunni?«
Andinn. »Biblíunni.«
Mr. L. »Því sagðír þú mér þá áðan, að
það væri gott og gagnlegt að Ieita til
andanna ?«
Andinn. „Vegna þess að eg œtlaði að
draga þig á tálar."
Mr. L. »Hvaða erindi þykjast andarnir
eiga við menn ?«
Andinn. »Að táldraga þá.«
Mr. L. Ertu í sæluástandi ?«
* »Andarnir voru Iátnir flytja ýmsa muni
úr einum stað í annan, og þó að þetta
væri g'ert í kolsvörtu myrkri, var auð-
vitað vissara að láta miðilinn vera í létt-
um skóm!!
Andinn. »Nei, mér líður illa.«
Mr. L. »Ertu nú í helvíti?« — Andinn.
»Ekki enn þá.«
Mr. L. >Býst þú við að fara þangað?«
— »Já.«
Mr. L. »Hvenær?« — Andinn. »Á degi
dómsins.«
Mr. L: »Er þá nokkur dagur dómsins í
vændum?« — >Já.«
Mr. L. »Verður nokkur upprisa fram-
liðinna?* — »Já.«
Mr. L. »Áttu nokkra von um sælu?«
Andinn. »Jeg á enga von.«
Mr. L. »Segðu mér, í nafni Drottins, er
nokkur góður andi, eða andi nokkurs
kristins manns á meðal allra þessara anda,
sem gefa högg og rita?«
Andinn. >Ekki einn einasti.«
Mr. L. »Hvar eru þá andar framliðinna,
trúaðra manna?«
Andinn. »Drottinn hefir tekið þá til
sín.«
En það er nóg komið um andana. Jeg
hefi ritað álit mitt um þá í ritlingi, sem
allir geta fengið að lesa, sem vilja. En
mig langar til að skrifa nokkur orð um
Mr. Stead. Englendingum, sem hafa ferð-
ast hér um, hefir flestum þótt það kyn-
legt að heyra, hve íslendingar eru hrifnir
af W. T. Stead. Þeim finst það svo skrítið,
vegna þess, að menn hafa litla aðdáun
fyrir honum í Englandi. Hann var auð-
vitað vel liðinn, en menn gerðust kátir,
þegar hans var getið, og sögðu eitthvað
á þessa leið: »Ojá, það er nú Stead,
greyið. Upp á hverju hefir hann nú verið
að finna?« Mönnum þótti mörgum vænt
um hann, því að hann var skemtilegur
maður að mörgu Ieyti, en þeim kom ekki
í hug að gera mikið úr því sem hann
sagði, og þessvegna voru þeir fáir, sem
nentu að mótmæla honum; þeir vissu sem
sé, að Stead mundi innnan skamms mót-
mæla sjálfum sér. Hann var mikill blaða-
maður, en mikilleiki hans náði ekki
lengra. I blaði sínu lést hann vera mikil-
menni, og það er hlægilegt að sjá þær
tilraunir, sem hann gerði til að komast í
kynni við stórmenni heimsins, sem hann
auglýsti síðan sem »góða vini« sína.
Hann kunni að rita skemtilegar blaða-
greinar, en áhrif hans voru skamvinn,
því að hann hélt ekki nógu lengi áfram í
neina stetnu, og alt var svo kvikult og
öfgakent hjá honum.
Það eru sumir menn, sem snúa sér eins
og vindhanar eltir hverjum þyt sem blæs,
og það má heimfæra þetta upp á Stead,
fremur flestum öðrum mönnum. Þegar
flestir menn í Englandi veittu meiri eða
minni eftirtekt þeirri miklu, andlegu hreyf
ingu, sem byrjaði í Wales og breiddist út
til annara staða árin 1904—5, mátti engum
koma í hug, að Stead væri ekki einn
leiðtogi í hreyfingunni! Hann gaf út bók
til að sýna, hve fullkomlega hann væri
kominn inn í þetta alt og þóttist hafa
verið »umventur< í 43 ár, þó að hann
hefði aldrei sagt neinum frá því fyr! Síðan
kemur hin svonefnda »guðsp’eki« (theosofi)
upp og vekur athygli manna. Þá gleymir
Stead öllu því, sem hann ritaði meðan
vakningin stóð yfir, og fitar eins og hann
hafi altaf verið »guðspekingur.« Þegár
fram líða stundir, heyrist mikið talað um
andatrúna, og þá er Stead auðvitað með
henni. Sannleikurinn er sá, að Stead vildi
hlynna að öllu því, sem menn vildu heyra
í það og það skifti, til þess að selja tíma-
rit sitt, »Review of Reviews.* Það var
borið upp á hann, að hann hefði tvö
blöð undir sinni hendi á meðan Búa-
stríðið stóð yfir; annað var undir hans
eigin nafni, og var Búum vinveitt, en
hitt hafði hann aðeins leynilegt samband
við og réðist þar með ákafa á hitt blað
sitt, þannig, að bæði blöðin vöktu athyglj
almennings og útbreiddust í stórum stíl,
hluthöfunum (og Stead) í hag! Eg hefi
aldreí heyrt að Stead hafi getað hreinsað
sig af þessu, enda er það í samræmi við
blaðamensku hans yfirleitt, og minnir mig
á það sem eg heyrði eftir amerískum
blaðamanni: »Við álítum það ekki vera
köllun okkar að flytja fólkinu sannar fregnir,
heldur aðeins að skemta því E (to interest
them).
Mér er óljúft að rita þannig um nokkurn
mann, einkum þegar hann er dáinn, en
hann hefir nógu marga, hér á Iandi að
minsta kosti, til að taka málstað sínum;
jeg elska íslendinga meir en landa minn,
Mr. Stead, og vil heldur láta þá heyra
sannleikann en hylma yfir hann. Bækur
og greinar þýddar eftir Stead hafa gert
meira en lítið ógagn hér á landi og menn
eiga að vita, að W. T. Stead er ekki
dýrlingur, sem flestir Englendingar lúta,
eins og sumar greinar eftir síra M. J.
bera með sér, Arthur Gook.
\
Undirstöðuatriði
guðspekinnar.
(Teosofi.)
Eftir Annie Besant.
Hvað er guðspeki (Teosofi)?
Nú á dögum er órðið guðspeki á margra
vörum. Það er óhætt að segja, að margir
eru guðspekingar, án þess þeir geri sér
grein fyrir því, eins og Monsieur Jourdain
talaði í ljóðum, án þess að vita það. Guð-
spekin er guðdómleg vizka og það ljós,
sem lýsir hverjum manni, sem fæðist í
þennan heim. Enginn sérstakur getur hélg-
að sér einum hana, heldur er hún eign
allra. Hver, sem er fær til að veita henni
viðtöku, hefir rétt til að eiga hana, og sá,
sem á hana, álítur það skyldu sína að gera
aðra hluttakandi í henni með sér. Öll þau
fögru sannindi, sem felast í hverjum ein-
ustu trúarbrögðum, allri heimspeki og vís-
indum, eru geislar frá hinni guðdómlegu
speki, en engin sérstök trúarbrögð, heim-
speki eða vísindi geta tileinkað sér hana
öðrum fremur.
Hvað er aðalkjarni guðspekinnar?
Það er vissan ura, að vér getum lœrt
að þekkja guð, af því að vér erum í guði
og guð i oss. Af þessum fyrsta og æðsta
sannleika leiðir það, að vér hljótum öll
að vera systkini. Guð er andinn í öllu,
alt frá smæstu frumögninni upp til höfuð-
engilsins. Duftkornið gæti ekki verið til,
ef guð væri ekki í því. Hinn æðsti Ijós-
engill er aðeins geisli frá hinu eilífa ljós-
hafi, sem er guð. Af því að hið sama líf
er í öllum, hljóta allir að vera bræður.
Grundvöllur guðspekinnar er sú kenning,
að guð sé i öllu, og allir menn neistar af
sama lifi.
Aðrar kenningar guðspekinnar eru til í
ölluni öðrum trúarbrögðum: kenningin um
að guð sé bæði einn og þrennur, að and-
inn sameinist efninu, og í sambandi við
það kenningin um æðri og lægri andleg-
ar verur á mismunandi þroskastigi; til
þeirra telst mannkynið; ennfremur að

Karlmanna-, ung-
linga- og drengja-frakk-
ar °g Ulster, regn-
kápur, vetrarhúfur °g
enskar tjúfur, mjög
falleg fataefni frá kr.
1,75 mtr. (tvíbreitt) ný-j
komið í
Brauns Verzlun.