Norðurland - 10.02.1916, Page 4

U
anlega mikils um vert, efhægtværi
að kenna þetta og nema til al-
mennrar hlítar, og þá iíklega eftir
fðstum reglum. Alt er þetta samt
enn á tilraunastigi, en er í sjálfu
sér ekkert nýtt, því að altaf hefir
lagvirkni og verklægni þekst (svo
og leikni og æfing), en ærið mis-
munandi þó, og hefir einn lært af
öðrum, að sumu leyti án sérstakrar
eftirtektar. O. F. hefir nú fengið
fjárstyrk nokkurn til þessað kynna
sér þetta nánar og verður þá ekki
um það fullyrt af né á, fyr en hann
hefir átt kost á að sýna árangur-
inn af því starfi.
Á orði er haft, að þegnskyldu-
menn þykist hafa fundið þar hina
mestu hjálparhellu.er frásögn Ouðm.
Finnb. er um þessi »fyrirbrigði«.
Því má þó ekki gleyma, að þeir voru
meðmœlendur þegnskylduvinnunnar
dður en nokkuð var hreyft þessum
hugmyndum!OgOuðm,kvaðlítahýru
auga til þegnskyldumanna. Eigi verð-
ur þó séð, að neitt nauðsynlegt sam-
band þurfi að vera þessa á milli,
þótt hagvirknistilraunirnar dæmdust
að mundu koma að gagni.
Ef málið er nú athugað með alt
þetta fyrir augum, er greint hefir
verið, og um það er að ræða, hvort
takast muni með kenslu (verklegri)
að ala upp í þjóðinni þá kosti, sem
drepið var á, að þegnskyldan ætti að
áorka: Stundvísi, verklægni, atorku,
þá er fullvíst, að ekki getur orðið
talsmál um slíka kenslu, með neinni
reynd, nema á örfáum stöðum í land-
inu, er væru sérstaklega nentugir
til þess. Hvar eru þeir staðir?. Par
sem námsskeið gæti haldtst, einhvern
tíma árs (þó ekki að vetrinum) í fyrir-
myndarvinnubrögðum — vitanlega
með alveg frjdlslegum hœtti?
Þeir staðir eru lagðir upp í hend-
urnar, þar sem eru: búnaðar- og
bœndaskólarnir.
Par má koma »hugmyndinni« á,
að svo miklu leyti sem um það get-
ur verið að tala,—ekki þegnskyldu-
vinnuhugmyndinni, því að hún er
óhæf, heldur því, þeim kostum,
sem með henni áttu að fást. Hvort
sem stuðst yrði við þá verklegu kunn-
áttu eingöngu, er vér nú höfum,
eða aðra fullkomnari (t. d. fyrir að-
stoð »vinnuvísindanna« o. fl.), eru
búnaðarskólarnir sjálfsögðustu stað-
irnir. Frá hvaða hlið sem skoðað
er, yrði það hallkvæmast landinu,
að þess konar kensla væri í sambandi
við þá. Við þau námskeið ætti ekki
að eíns að vera frjálst, hvort menn
sæktu þau eða ekki, heldur líka
jrjáls, opinn aðgangur ðllum. Ef um
verulega »hagnýting« yrði hér að
tefla, er sú aðferð, sem hér er bent
á, affarasælust og sigurvænlegust.
Með vaxandi áhuga og kynningu
mundi þessi lærdómur breiðast út
og vonum bráðar mundi hin upp-
rennandi kynslóð hafa tileinkað sér
þessa kosti, ef raunverulegir reyn-
ast. Pað er svo um góða reglu,
hagkvæma aðferð, í hverju sem er,
að út dreifast með þeim, er stund-
að hafa (menn sjá, að það er sjálfum
♦þeim fyrir bestu að kunna), svo að
innan skams verður alþekt um sveit-
ir lands. —
Hvort sem nú Ungmennafélögin
eru í öllum atriðum samþykk greinar-
gerð þeirri, sem hér hefir verið sett
fram, eða eigi, þá ber þeim þó, ef
þau sjá (sem vænta má), að þegn-
skylduvinnumálið er ótimabært nú og
óundirbúið, að vinna á móti því, að
þjóðin fari í hugsunarleysi að greiða
lögleiðing þess atkvæði. Ef kjós-
endur gerðu sig seka urh það glappa-
skot (við næstu kosningar) að knýja
málið fram, mundi það óefað valda
hugmyndinni — sem Ungm. fél.
hafa tekið að sér — mestu tjóni;
yfir henni hefir óneitanlega verið
og getur verið dálítil »lyfting«, en
hún má ekki við því að troðast und-
ir »hesta og manna fótum«l.
V.
Áður en eg skilst við þetta mál,
verð eg að víkja lítillega að atriði,
sem hrópað hefir verið upp af sum-
um sem fyritmynd, um leið og vitn-
að hefir verið til annara landa. Pað
er herskyldan. Pví hefir nærri verið
haldið fram, að þjóðirnar hefðu
hana til þess að uppala sig (af því
að þær hefðu herskyldu, yrðum vér,
herlausir, að hafa þegnskyldu!). En
hér hafa þessir góöu menn gersam-
leg hausavíxl á hlutunum. Engin
þjóð er til, siðmentuð, sem þykir
herskyldan, út af fyrir sig, æskileg
— öðrunær, allar vildu þær losna
við hana, ef þær gætu.
Herskyldan er til aðeins út úr neyð!
Vegna þess að veldi stórþjóðanna
byggist ennþá (eins og frá ómuna-
tíð) á hernaði og vopnaburði, verða
heræfingar og herskylda að eiga sér
stað hjá þeim. En undir þvi fargi
stynja þær, og engin samtök hafa
enn getað komist á um það, að lint
skyldi þeim látum. Petta erum vér,
sem betur fer, lausir við. Pað virð-
ist svo sem þessi »herskyldu«-fít-
onsandi hafi rokið í menn íhálfu
magnaðri en áður) í fyrra, er Pjóð-
verjar hófu »sigurfarir« sínar í styr-
jöldinni er nú geysar. Allir kostir
þeirra áttu að vera styrjöldinni að
þakka! Að slíkri hégilju þarf ekki
orðum að eyða.
En líti menn til Englendinga
(hvaða álit sem menn nú annars
hafa á þeim í þessum ófriði). Ætli
þeir séu ekki þroskuð þjóð, með
þroskaðri siðmenning og þroskuð-
um góðkostum, er að haldi koma
í lífinu? Líklega þó. En ekki hafa
þeir haft herskyldu til þessa (né
neins konar »þegnskylduvinnu«).—
Og ef þeir innleiða hjá sér her-
skylduna (meðan stríðið stendur og
vegna þess), þá gera þeir það í
einhverju dauðans ofboði, út úr
þeirri svörtustu neyð, sem þeim
þykir sem vofa muni yfir lýð og
landi, verði þeim ekki sigurs auð-
ið. Peir gera það af því að annars
fá þeir ekki nóga hermenn á víg-
völlinn, til þess að drepa og verða
drepnir.
Nei, herskylda getur aldrei orðið
hér fyrirmynd. Pað er hinn herfi-
legasti misskilningur að gera sér
slíkt í hugarlund.
Mál þetta hefir nú verið rakið
nokkuð um stund, og bent hefir
verið á ýms athugunarefni. Hingað
til má segja, að það hafi lifað drauma-
lífi hér hjá oss. En draumar þótt
fagrir séu, geta orðið draumórar —
og einnig jafnvel »draumar Her-
manns Jónassonar«. En eins og
menn vita, þá eru »draumórar« og
lífið tvent aðskilið.
Eg hefi hér, svo sem sjá má, al-
veg slept að minnast á »föðurlands-
ástina og fórnfýsina*, sem þegn-
skylduvinnan á að hafa í för með
sér. Eg sé ekki, að það eigi neitt
skylt hvað við annað.
Föðurlandsvinur verður enginn
með lagaboði, og fórnfýsi þrosk-
ast ekki með skyldukvöðum. Pað
ættu allir fullorðnir menn að vita.
Pó að t. d. landrækt og skóggræðsla
(sem sumirhugsa sér,að þegnskyldu-
vinnan ætti að beinast að) sé ekki
illa lagað til þess, að innræta mönn-
um ást til fósturjarðarinnar, mun
harla lítið tjóa að lögskylda menn til
þess. Hver vill þá ábyrgjast »inn-
rætið« ?
Einstaka maður hefir enn fremur
talið, að með þessufengist »skattur«
oo<xxxxxxxx>oo
Jarðepli, Hvítkál,
Slödbeder, Sulrætur
nýkomið í verzlun
Sig. Siguiðssonai.
ooo<xxxxxxxxx>
„SKandia“-moforinn.
»Skandia" mótorvélin er tilbúin í Lysekil, Svíþjóð, stærstu mótor
vélaverksmiðju á Norðurlöndum, er sú einfaldasta, kraftmesta og
endingarbezta mótorvél, sem hingað hefir flutzt.
Áðurnefnd vél hefir þegar náð langmestri útbreiðslu í öllum heims-
álfum af þeim mótorvélum, sem tilbúnar eru í Danmörku, Noregi
og Svíþjóð, og hin stöðugt vaxandi framleiðsla sýnir ljóst að „Skan-
dia“-mótorinn hefir reynst betur en aðrar þær vélar, sem útvegs-
menn hér hafa átt kost á að kynnast.
Festið eigi kaup á öðrum vélum fyr en þér hafið talað við
H. Gunnlögsson.
Sfmnefni "Aldan" Reykjavík. Talsími 213. — Box 477. —
í vissu formi. En skattgjald útilátið
í nauðungarvinnu mun nú orðið
nokkurn veginn úrelt, að því er
menn bezt vita.
Spurningin er hér heldur ekki
neitt um það, hvort menn »tími að
gefa ættjörðinni þrjá mánuði af æf-
inni eða ekki« (»Skinfaxi« frá síð-
astl. nóvbr.mán. kemst svo smekk-
lega að orði, að menn »fjandskap-
ist« við þegnskylduvinnuhugmynd-
ina af þeim sökum!); það og mikið
meira mundu víst flestir vilja láta í
té fyrir velferð lands síns. — Til
þess að eyða öllu slíku rugli og
hvers konar misskilningi eru um-
ræður um málið nauðsynlegar. En
þær þyrftu þá helzt að vera með dá-
lítið öðru sniði en nefndarálitið úr
neðri deild, er getið hefir verið, sem
einn af trúnaðarmönnum þings og
stjórnar (M. Ó.) hefir þó samið. Pað
er annars dágóður spegill af störfum
Alþingis í athugun málanna. Eng-
inn stafur rökstuddur, orðaglamur
og annað ekki! Að slíkt plagg skuli
geta komið fram á Alþingi og tekist
alvarlega sem undirstaða undir eink-
ar viðsjárverðri ályktun í vandamáli,
það gegnir stórfurðu (álit »meiri
hluta« nefndarinnar, sem undirvarð
í málinu, skrifari B. J., er að sínu
leyti engu merkilegra). Eftir að
nefndarál. hefir vegsamað þann mikla
(beina) gróða, sem þegnskylduvinn-
an mundi hafa í för með sér, kem-
ur tvohljóðandi klausa — er tekin
skal hér upp mönnum til fróðleiks
— orðrétt: »Hugsunarháttur allrar
þjóðarinnar yrði innan fárra áratuga
breytturtil hinsbetra. Tortrygnin, öf-
undin, einræningsskapurinn, félags-
lyndisleysið, áhugaleysið, óstundvís-
in og með henni ýms óreiða í orðum
og gerðum mundi væntanlega með
öllu hverfa, Agaleysið færi í sömu
gröfina og á moldum þessara bresta
og lasta munu vaxa áhugi, hlýðni,
háttprýði, atorka, félagslyndi, þrifn-
aður, stundvísi og áreiðanleiki í orð-
um og viðskiftum. Og á sama tíma
yrði landið betra og byggilegra. Ást
manna á landinu myndi aukast og
fómfýsi fyrir það skapast« o. s. frv.
Hvernig lízt mönnum á? Trúa
menn því, að þetta sé komið frá
Alþingi — eða frá einhverjum öðr-
um stað?
Pegar allur almenningur á nú, eins
og til stendnr, að fara að greiða at-
kvœði um málið á þessu ári, býst
eg við, að fleirum fari eins og mér,
að telja eins gott að reyna að koma
því sem fyrst ofan úr skýjunum og
niður á jörðina, því að þar stönd-
um vér þó, hvað sem hver segir, og
hvergi annarstaðar — ennþá að
minsta kosti.
K^benhavns JWargarinefabrik
framleiðir hið vandaðasta smérlíki sem
unt er að fá, notar aðeins hreint og
óskemt efni, Og litar alls ekki marga-
rínið, en selur það hvítt eins og á-
sauðasmér, svo allir geti fullvissað sig
um að engu misjöfnu sé blandað f það.
Margarfnið fæst ( I og 2 punda skök-
um, 5 og io punda öskjum og stxrri
dunkum og er þrátt fyrir gæði sín hið
ódýrasta smérlíki sem flutt er til lands-
ins, enda fer neyzla þess vaxandi ár
frá ári. Areiðanlegir kaupendur fá lang-
an gjaldfrest. Pantanir sendist annað-
hvort beint til verksmiðjunnar, Bro-
læggerstræde 9 Köbenhavn, eða Jóns
Stefánssonar Akureyri.
Prentamiðja Odds Björnaaonar,
V