Norðurland - 17.11.1916, Page 3

i85
N!
JNtyjar bækur
í bókaverziun Kr. Guðmundssonar.
Ág. Bjarnason: Almenn sálarfræði.
— — Almenn rökfræði.
Lagerlöf: Jerúsalem II.
O. S.: Afmælisdagar.
Jón Kristjánsson: ísl. verzlunarréttur.
Jón Trausti: Tvær gamlar sögur.
Einar Hi Kvaran: Sálin vaknar.
Byron: Manfreð (pýðing Matth. Jochumssonar).
Axel Thorsteinsson: Ljóð og sögur.
Jules Verne: Dularfulla eyjan.
Conan-Doyle: Morðið í Lauritssonsgarðinum.
Leikjabók. — Skák. — Bridge.
— Davíð Livingstone. — Billy Bray.
Frá Fjallkonuútgáfunni:
E. Arnórsson: Lög íslands 9. hefti.
Vigfús Sigurðsson: Orænlandsförin 1. hefti.
Vanadís I. bindi (1. —5.)
Hermann Jónasson: Leiftur 1. hefti.
Fjallkonusöngvar.
Stakkurinn (barnasaga). .
Skuggsjáin I, —II. (barnasaga).
Symbelína fagra (saga).
Styrjöldin mikla 3. hefti.
Ljóömæli Hannesar Hafsteins koma með næstu ferð.
ar eða aðrar þjóðir liði tjón á sálu
sinni.
Evrópa hefir lagt fyrir ailar þjóðir
veraldar, ógurlega stórfeld og þýðing-
armikil verkefni, sem hún alls ekki
hefir kunnað nándarnærri úr að leysa.
Það er t. d. strfðið milli rfkis og
þegna eða einstakra manna, strfðið
mi!H auðs og atvinnu, stríðið milli
karla og kvenna, strfðið milli andlegs
Iffs og hins eínislega, strfðið milli
þjóðanna og eingirnis-skipulags og
haerri hugsjóns, svo strfðið milli hins
margfalda óleysanlega flóka, sem að-
skilur verzlunar- og ríkja fyrirkomu-
lagsins og hvers manns náttúruhvata,
sem þrá einfaldleik og fegurð og lausn
frá ytri áhyggjum og efnishyggju. Sið-
menning vesturþjóða hefir enga leið
fundið enn til að leysa þessar spurn-
ingar.
Abyrgð Japana er nú öllu meiri.
Það er þetta land, sem í nafni allra
Asfuþjóða á að ráða þær rúnir, sem
Evrópa hefir lagt fyrir allar heimsins
þjóðir. Ætli Japan megni nú að blása
íffi f þau Iffskerfi, sem nú eru dauð?
Mun það megna að setja hjartað í
manninum f það hásæti, sem nú er
fult af fskaldri eigingirni ? Mun það
megna að iáta hina óseðjandi valda-
girni rýma sæti fyrir lffrænum og
jöfnum vexti og þróun, fyrir sannleik
og fegurð? Indland megnar ekki að
svara þessu, þvf að þar búa svo
sundurleitar þjóðir, með margbreyttum
trúarbrögðum. Heimurinn hlýtur að
snúa sér til Japan.«
Þar næst talar skáldið um yfirgang
Evrópu og ágang við aðrar þjóðir,
og kallar það ýmist »mannætu-pólitfk«,
eða útilokunarstefnu. Evrópa, segir
hann, hefir farið styztu leiðina með
yfirgang sinn f Ameríku og f Eyjálf-
unni: »hún hefir hreint og beint af-
máð fbúana um leið og hún settist f
lönd þeirra«. í Kanada kemur útilok-
unin bezt fram, þvf fá engar litaðar
þjóðir búsetu nema af hendingu og
þá réttlausar, enda hafðir fyrir féþúfu
af auðkýfingum?
En átakanlegasti kaflinn f ræðu höf.
er samanburður hans á hernaði liðinna
tfma og þeirri óskapa eyðileggingu,
sem nú stendur yfir.
Hann segir: »Hinn gamli hernaður
var gamanleikur hjá þessum, aem
ætlar sér að gleypa heilar heimsálfur
og eyðileggur lönd og borgir með
svo skjótum og æðisgengnum atgangi
að engin orð mega iýsa. Aldrei hefir
öfund og hatur af sér fætt svo ógur-
leg drápstól, aldrei alið svo voðaleg-
ar vígvélar til að eyðileggja líf og
lönd með öllu, sem gömul og ný sið-
menning á helgast og dýrmætast.
Þessi pólitfska siðmenning er ekki
mensk, heldur vfsindaleg, en djöfulleg
um leið. Aðferðin er lfk þvf er millfóna-
eigandinn sem beinir allri hugsun
sinni að einu og sama takmarki, að
græða gull og setja sál sfna f veð.
Hann svlkur alt sem honum var fyr-
irtrúað, riðar veiðinet úr lygum, og
óskammfeilni, setur skurðgoð gróða-
fýkninnar á öndvegisstall í hofi mamm-
ons, hælist um og kallar trúarbrögð
sín, ættjarðarást.«
Þvf næst segir höf. að þessi sið-
menning vesturþjóðanna spái þeim
falli, þvf að til séu siðferðislög, sem
ekki komi einungis fram á einstökum
mönnum heldur á heilum þjóðum. Og
þótt menn sjái þess lftil merki um
tíma, birtist áhrifin bráðlega og eink-
um innanfrá. Og enn segir hann, að
þessi pólitfska siðmenning sé æði ung
og þó sé hægt að sjá að hún á ýms-
um svæðum sé þverbrestasöm og riði
til falls; sé ekki f réttu sambandi við
Iífið, heldur beri með sér tæringar-
merki Örvinglunar og guðleysis. Oss
sýnist hin vestlæga siðmenning vera
lfk skýjaborgum sem séu að ógna
himninum, en þola ekki þyngd sfna
heldur hrynji fyrir krafti hins eilífa
þegar minst vonum vari.
En hin fornu Austurlönd með hug-
sjónir sínar, þau þola biðina; hug-
sjónir þeirra haldast við f sólskini
heimsaldnanna meðan vesturþjóðirnar
æða fram þeirra eigingirnisbraut unz
þær ná ekki andanum; og þá kemur
aftur til kasta austurþjóðanna að blása
enn þá einu sinni nýjum Iffsanda.
Niðurlag ræðu höf.:
Hugsjónír Austurlendirjga.
Þar sem Evrópa áfram þýtur á
hennar ímynduðu framfarabraut, lítur
hún gegnum vagngluggann með fyrir-
litningu á hinn óbreytta iðjumann, sem
erjar akur sinnj sýnist Evrópu að
I

Enginn borgar
1 smjör
I
Og
• *

rjupur
hærra verdi
en verzlun
Sn. Jónssonar.
Zu

Auglýsing.
Hér með er skorað á alla þá, sem ennþá
skulda bæjarsjóði fyrir landshluti af síldarveiði,
bæði frá f. á. og nú fyrir yfirstandandi ár, að
greiða góðfúslega þessar skuldir til undirskrifaðs
innan 25. þ. m., sem bæjarstjórnin hefir falið
mér að innheimta.
10. nóvember 1916.
Due Benediktsson.
TILKYNNING.
Allir þeir sem fengið hafa slægjur léðar í landi
bæjarins, sem og þeir er einhver jarðarafnot hafa
haft af Éyrarlandi eða Naustum, svo sem haga-
göngu, grjóttekju, torfristu o. fl. eru ámintir jjm
að gefa undirskrifuðum hér um upplýsingar*?fyr-
ir 20. þ. m. Annars verður að ákveða gjöld
þessi eftir ágizkun.
10. nóvember 1916.
Due Benediktsson.
maðurinn erji aftur á bak en ekki á-
fram, og veldur því hraðinn á vagn-
inum. En svo kemur að þvl að sá
hraði hættir, og hvað svo? Þar getur
komið að, að markmið Evrópu náist
ekki eða reýnist fánýt, og menn þá
fari að líta öðrum augum á erfiðis-
manninn, sem vinnur baki brotnu f
sólarhitanum að uppskeru akurgróð-
ans. En gróðafýknin þolir ekki biðina,
samkeppnin ekki heldur, þvf síður
munaðar- og nautnafýknin. En kær-
leikurinn þolir að bfða, og jafnvel
fegurðin (listin) og þau hyggindi líka,
sem mótlætið skapar, svo og auð-
mýktin og hin einfalda trúrækni. Alt
þetta þolir biðina.
Þannig þreyja og þroka austurþjóð-
irnar þangað til þeirra tfmi er kominn.
Siðmenning Asíuþjóða, eins og þær
sjálfar hafa skapað hana, er félagsíeg,
ekki pólitfsk, hún er andleg og grund-
völluð á hinum ýmsu hlutíöllum mann-
lffsins; hún er ekki ágeng heldur eðli-
leg (ekki mekatiisk). Erfðadeilur höfð-
ingja eða áhlaup og óeirðir utan frá
hafa ekki ruglað eða truflað þá sið-
menning. En nú hefir Evrópa náð tök-
um á austurþjóðunum, svo úr þessu
verðum vér ekki lengur út af fyrir
oss, svo vér hljótum að taka vorn
þátt með þeim í því að lffsgáturnar
verði leystar. Nú verður andinn og
kjarninn í vorri siðmenning að reyna
til að skapa samræmi í lífsskoðunum
veraldarinnar í sameining við vestur-
löndin. Lengur megum vér Asíumenn
ekki dyljast né draga oss í hlé held-
ur hljóta vorar hugsjónir enn einu
sinni að útbreiðast til að lyfta, styrkja,
fegra og fuilkomna mannkynið.
En Japanar verða að fara á undan
og mega ekki láta sér nægja að apa
eftir vesturþjóðunum, heldur vinna að
því að bræða saman hið gamla og
nýja og skapa samhljóðan f hærri,
mildari og mannúðlegri allsherjar-
menning.