Norðurland - 02.03.1918, Síða 2

Nl.
20
Salfaður fiskur
mjög ljúffengur er enn þá til sölu.
Sggert £inarsson.
valið úr flokki okkar, þann sem við
treystum allra-allra bezt. Við höfum
farið svo að kynslóð eftir kynslóð,
enda borið það úr býtum, að full-
trúar okkar, hvor á eftir öðrum,
hafa verið taldir meðal skörunga
þingsins. Menn kannast við nöfnin:
jón á Oautlöndum, Einar í Nesi,
Pétur á Gautlöndum. Við höfum
aldrei sent á þing atkvæðaskeþnur
(»Stemmekvæg“) né hrossakaupa-
menn. Pess vegna verðum við gram-
ir við bændur alment, þegar þeir
senda á þing þá bændur sem all-
flestir eru samdóma um að gerðu
bændastéttinni greiða með því að
bjóða sig ekki til slíkra starfa Við
gerum því þá kröfu til allra bænda
á landinu, að senda aðeins þá bænd-
ur á þing, sem Hklegir eru til að
verða þar að minsta kosti meðal-
mennl Hvernig heldur þú að mundi
verða tekiö undir þá kröfu í Eyja-
firði? . . .
X
Frá blóðvellinum.
WÍ2. Ógurlegar orustur hafa stað-
ið á vesturvígstöðvunum undanfarið.
Friðargerðinni milli Rúmena og
Miðveldanna miðar hægt áfram frið-
arkostirnir harðir aðgöngu fyrir
Rúmena. - Þjóðverjar ætla að halda
uppi lögreglu í Firinlandi og styðja
að því að regia komist þar á.
(Símasambandið milli Leirvíkur og
Aberdeen hefir verið slitið nokkra
daga undanfarif, en er nú komið
í lag.)
X
Pjóðaruppeldið.
Niðurlag.
Með þessari grundvallarhugsun
skráðri á skjöld sinn, ýmist með blíðu
eða stríðu, lagðist sú kynslóð, sem nú
lætur mest á sér bera í landi voru, í
víking hversdags-stritsins og líísbar-
áttunnar og gerði strandhögg á sam-
tíðinni og herjaði á sveitirnar, er sam-
ferða urðu á einhvern hátt, og ein-
hver slægur var i.
Þarna hygg eg að við stöndum við
ræturnar, upptökin að hinum mörgu,
harðskeyttu og miður réttiátu tilraun-
um nútímamanna, að afla sér fjár. Við
erum nú að súpa seyðið af öfugu
þjóðaruppeldi, — þjóðaruppeidi, sem í
raun og veru var rétt og eðiilegt á
eina hlið, en sem gekk fram hjá mikil-
vægustu og dýpstu sannindum upp-
eldisins, þeim að ná efnalegu sjálfstæði
f gegnum lífshnossin: sannleik, rétt-
læti, frelsi, en lífshnossunum ekki í
gegnum auðinn, — þjóðaruppeldi, sem
gleymdi eða hirti ekki um þann órjúf-
aniega sannleik, að það þarf afburða
sierka menn, að réttlœti, samvizkusemi
og manngildi, ef þeir eiga ekki að verða
menn að verri í hinni örðugu pg harð-
snánu baráttu að afla sér auðs.
En þarna og hvergi annarstaðar
verðum við að leita orsakanna til
hinna mérgu misfellna, sem okkkur
finst vera, og er, á framkomu manna
í þessu efni, — þangað verðum við
að beina atyrðum og áfellisdómum
vorum um löggjaía vora og styrkbeið-
endur og aðra þá, sem við teljum
ganga .lengra en góðu hófi gegnir í
þessa átt. Eg held að Matthfas hafi
haft þetta fyrir augym, þegar hann
kvað þetta erindi:
Að finna brest hjá breiskum, er svo hægt,
pg brotin dæma hart, en tiidrög vægt.
Því heimskan sér ei hulda sakarbót,
og höggur tréð, en ei þess spiltu rót.
En þetta varast vinur sannleikans:
hannvægir jafnan breiskleik einstaks manns,
og veldishendi visið slær ei blóm,
en vonzka landsins fær sinn þunga dóm.
Hér er það »vonzka landsins«, skamm-
sýni forfeðranna, uppeldisaðferð þjóð-
arinnar, sem á að fá »sinn þunga dóm«,
en ekki einstaklingarnir. — Vitanlega
er sú sjálfsagða og ótvíræða krafa á
hendur hverjum manni, hvort heldur
sem hann vinnur fyrir land sitt og
þjóð opinberlega og út á við, eða
hann gegnir störfum f hljóði og kyrð
heima fyrir, að hann virði rétt annara
manna eins mikils og sinn eiginn, setji
þjóðarhagsmunina eins hátt og sfna
eigin, og gangi þvf aldrei yfir á þá
til þesa að gefa sfnum eigin byr undir
vængina. En það er svo með okkur,
svo með þjóðina nú, eins og elfu, sem
rennur á vordegi yfir sendna og leir-
uga bakkana: hún verður leirug á lit
og sendin f straumnum. Hið sama á
sér stað með þjóðarelfuna. Hún er
nýbúin að streyma um land, full þeirra
efna, sem hún ber nú lit, lögun, dýpt
og straumþunga af. Við erum ósam-
vizkusamir og djarftækir til efna, þeg-
ar við sjáum leik á borði f því efni,
einmitt af þvf að sterkasti og marg-
þættasti þráðurinn frá fortíðinni er
þetta: aflaðu þér auðs, svo þú verðir
mikill og dugandi maður, f staðinn fyrir
að þar hefði átt að standa: verlu rétt-
sýnn, sanngjarn og víðsýnn maður og
aflaðu þér hœfilegs auðs með þessar
einkunnir að lífsreglu. Manngildið fyrst
og sfðan auðinn.
Eg skal taka það fram, að hér er
ekki verið að gera lftið úr auðnum,
sem Htilsverðu skilyrði til umbóta og
framfara. Síður en svo! Það er hverj
um manni augljóst, er lítur yfir að-
stöðu okkar ísiendinga gagnvart um-
heiminum, og til þroska og eflingar
okkar sjálfra innbyrðis, að hér skortir
þjóðarauð, efnalegt bolmagn til þess
að spyrna stfflunum úr auðsuppsprett-
unum. Eitt af okkar djúphyggnustu og
glöggustu skáldum á þessu sviði —
sem öðrum — segir í aldamótakvæði
sfnu:
En sýnir ei oss allur siðaður heimur
hvers sárlegast þarf þessi strjálbygði geimur,
að hér er ei stoð að stafkarlsins auð.
Nei. Stór fé! Hér dugar ei minna.
Hann Iftur svo á, að okkur gagni
ekki að eiga bjargálnamenn, miðlungs-
menn eða enn þá minna. í fyrsta lagi
vegna þess, að stutt er hér komið á
leið með það, að vinna úr auðlindun-
um, sem streymt hafa f þúsund ár ó-
notaðar, og f öðru lagi af því, að hér
er það erfiðara en vfða annarstaðar,
erfiðara vegna náttúru, aðstöðu, fólks-
fæðar og m. m. Og þetta er sann-
leikur, sem nútíð og framtíð, ekki
sfður en fortfð, eru knúðar til að
beygja sig undir og lifa eftir, ef hér
á nokkurntfma að blómgast og bless-
ast hagur vor meira en að nafninu
tómu, ef vér eigum nokkurntíma að
rétta okkur til fulls upp úr fenum og
foröðum liðinna alda móti sólþrungn-
um degi sannrar lífsauðugrar menn-
ingar. En þvf máttu þeir ekki gleyma,
sem hvöttu núlifandi kynslóðir, og þvi
megum við aldrei gleyma, sem leggj-
um óbornum lffsreglurnar, að fyrst ber
að afla hins innra auðs, fyrst ber að
afla iffsbnossanna, sem felast f þvf að
tileinka sér það háleitasta og fegursta
f tilverunni,—tileinka sér það á^þann
hátt, að verða hluthafi, eigandi f þeim
auðæfum, og einn þeirra, sem gefur
af sér arð, sem aðrir geta sezt f. Ef
við göngum fram hjá þessari megin-
undiratöðu, sem allur þjóðlffsþroski
verður að byggjast á, en byrjum á
þvf að þreyta kapphlaupið að auðlind-
unum, byrjum á því að bregða sverð-
inu um leið og við sjáum efnin koma
í höggfæri við okkur,— þá getum við
aldrei vænst þess að verða sannir í
mikilvægustu og stærstu athöfnum
vorum, heilir og ófúnir í insta kjarna
vorum, — ekki við fremur en aðrir;
ekki íslendingar fremur en aðrar þjóðir.
—í þessum hamramma Hildarleik, sem
háður er —og þarf að heyja —til þess
að sjá fyrir Iffsnauðsynjum sfnum, auk
heldur að safna auði, þá er eins og
þvoi yfir hið góða í mannseðlinu, það
færist í kaf í brimi og boðum þeirra
hranna, sem skella á öllum slfkum
mönnum, ef ekki er nægilegur styrkur
af hinum innra auði, hinu innra lffs-
gildi, til þess að halda beztu og göf-
ugustu kröftunum á yfirborðinu. Þvf
er það: ef við segjum við eftirkom-
endurna: »Verið hamingjusöm, börnin
mín, og eignist þið mikið gul!,« en
hirðum ekki um hitt: aflið hinna æðri
lífshnossa: réttlætis, sannleika, víð-
sýnis, og verið hamingjusöm,—þá get-
um við aldrei vænst þess, að fá aðra
en óreiðumenn á þing, sem láta fá
tækifæri ónotuð til þess að moka glæð
unum f sinn eigin arin,—aldrei vænst
þess, að vera önnur en sú þjóð, sem
notar landsjóð fyrir bitlinga- og öl-
mususjóð, og aldrei búist við öðru en
að mæta daglega þeim mönnum, sem
kúga þá, sem þeir ná yfirtökunum á
efnalega.
Þetta kann að þykja beiskt á bragð-
ið; en reynslan lýgur aldrei. Og hér
er það hún, sem kveður sér hljóðs og
lýsir ástandinu. — — —
Þjóð vor stendur á vegamótum.
Einn bendir til þessarar handar, ann-
ar til hinnar, og báðir segja að þetta
sé stefnan, sem hún eigi nú að taka.
Aldrei sfðan á landnámsöld hafa eins
miklir og margháttaðir kraftar btotist
um f henni eins og nú. Hún er eins
og þrungin af straumum, sem flæða
um, margkvfslaðir og stefnulausir, á
meðan þeir fá ekki farvegi að sam-
einast f. Verkefnin blasa við þúsund-
um saman. Allir sjá, að einhverstaðar
þarf að byrja, á niðurrifi á einum stað
og upphieðslu á öðrum, en enginn veit
hvar hetzt skal beina kröftunum að.—
Aldrei hefir þvf verið meiri þörf á
fyrir landslýðinn fslenzka en qú að
taka af alhug og innri hvötum undir
það, er Hannes Hafstéin kvað eitt
sinn, er hann kom af hafi og sá strend-
ur fósturjarðarinnar hefjast úr sæ;
>Land mitt! Þú ert sem órættur draumur,
óráðin gáta, fyrirheit.
Hvernig hann ræðst þinn hvirfingastraumur
hverfulla bylja — enginn veit.
Hvað verðuj úr þínum hrynjandi fossum?
Hvað verður af þínum flöktandi blössum ?
Drottinn, lát strauma af lífsólarljósi
læsast í farveg um hjartnanna þel,
Varna þú byljum frá ólánsins óai,
Unn oss að vitkast og þroskast.
Gef heill, sem er sterkari ea Hel.«
Jón Björnsson.
Þessi ritgerð var upphaflega fyrir-
lestur, er höfundurinn flutti á Dalvfk
í vetur.
Borgið
»NORÐURLAND.«
E m b æ 1 t i.
Um hið nýja bæjarfógetaembætti í
Reykjavík sækir Jóh. Jóhannesson bæj-
arfógeti á Seyðisfirði.
Tollstjóraembættið er sagt að falli
í hlut Jóns Hermannssonar skrifstofu-
stjóra eða Magnúsar Torfasonar bæj-
arfógeta á ísafirði. Þeir sækja báðir
um það.
Þeir prófastarnir Jón Halldórsson
á Sauðanesi og Skúli Skúlason í Odda
sækja báðir um lausn frá embætti.
X
S1 y s f a r i r
Níðingsbrajrð?
Agúst Flygenring kaupmaður f Hafn-
arfirði var á keimleið úr Reykjavfk,
frá landsverzlunarstörfum sfnum þar,
á miðvikudaginn var. Hann var rfðandi
og fór mikinn, sem leið liggur, en alt
í einu var sem kipt væri fótum undam
hestinum, svo hann lá flatur á vegin-
um, en Flygenring fleygðist langt af
honum. Hann viðbeinsbrotnaði o g
meiddist auk þess mjög mikið, koo ist
með naumindum aftur á bak hesti sfn-
um og heim og hefir legið rúmfrjstur
sfðan þungt haldinn.
Þegar Flygenring komst á fætur,
sá hann að sfmaþráður hafði verið
strengdur þvert yfir veginn og hafði
það valdið falli hey.tsins, en menn
höfðu íarið um veginn rétt á undan
og ekki orðið neins varir. Liggur
grunurá, að um sé að ræða alvarlegt
tilræði við Flygenring og er rannsókn
hafin < málinu.
* /
M a n n a 1 á t. j
Húsfrú Arndls Sigvaldadótiir, kona
Jóns Guðjónssonar á Kálfskinnj á Ár-
skógsströnd, andaðist að heimili sínu
28. febrúar, eftir langa og þjáningar-
mikla sjúkdómslegu, höfðu læknar ný-
lega, gert á henni mikinn holdskurð,
en árangurslaust. Hún var f röð íremstu
kvenna smnar sveitar, góð. kona og vel
látin, Þau hjónin áttu eirta uppkomoa
dóttur Steinunni að nafnL—Jón bóndi
hefir legið sjúkur undanTarið og var
enn rúmfastur er kona 'hans andaðist.
X
Hafíslausf
er nú umhverfis alt Norður- og Aust-
urland svo langt sem séð verður á
haf út. En Eyjafjörður er en lagður,
frosinn saman bafís og lagfs allla leið
sunnan frá Leirunni og út fyrir Raqðu-
vík.
X