Norðurland - 22.04.1918, Blaðsíða 1

)
NORÐURLAND.
Ritstjórí og útgefandi: jÓN STEFANSSON.
_i -L~Li~Lrj—u'* r - n~in i—»~ii—- ~u-u-~in.— i_i_ ~n — <% i~r<—h^i~~ ~ ~ ~ ~ ‘ ^ ~ ~ ~ m ^ ** *
13. blað. | Akureyri 22. apríl 1918. ! XVIII. árg.
-— — - — - - » . - . — _ _ _ _ - - - - - — — — ——* —n~*i ■ ri~M~i r> ri i-m-i nn nrn r. nn »rn~> m i i r~i ■ —■ ftn. — - — — —- — — -
Þjóðin hlustai.
Pingiö er settl En þjóðin hlustar.
Paðan skal vœnta hins brýnandi róms,
sem kveður til framsóknar, knýr til verka
með krafti vors fylsta sigur-hljóms.
En þaðan heyrði ’ún hið siðasta sinni
sundrað, mistaka raddafálm,
sem feigar hersveitir fylktu þar inni
og jlyttu sinn eigin greftrunarsálm.
Á hún að heyra enn það sama
alsþrota vein úr sölunum þeim?
Á hún að finna sig minni og minni
mœlda af þessum volœðis-hreim ? —
Nú krefst hún hrópsins sem hristir landið
og heimtir til sóknar hvern drúpandi krajt,
svo hrökkvi hver fjötur bölvi blandin,
og bresti hvert þroska og vaxtar-haft.
Pá raust á þing vorrar þjóðar að eiga
sem þeyti sinn lúður ’inn hvíti ás,
og stefni oss fram vorri Bifröst að bjarga
frá bergrisum þeim, er hefta okkar rás.
Svo þungt eins og niður þúsund strauma
þögnina rjúfi hið eggjandi kall,
er fylki okkur um vora dýrustu drauma:
dagroöa frelsis um strönd og fjaU.
Jón Björnsson.
Úr Þingeyjarsýslu.
12. tprll 1918.
Einhver skamm-stafa rithöfundur
fór á stúfana í «Islendingi« í vetur,
út af bréfkafla mínum í „Noröur-
landi“, þar sem þess er getið, að
fóikið hafi naumast fengist f kaupa-
vinnu sl. sumar, 9þó að boðið vceri
vitlaustkaupm .Höfundur þessi hneyksl-
ast á þessu oröatiltæki og spyr þó
jafnframt eitthvað í þá áttina, hvað
sé *vitlaust kaup*. Jafnvel þó að
þessi náungi virðist vera fágætlega
blásnauður maður að viti og sann-
girni, ætla eg að taka hann tali. —
Honum veitir ekki af að skynsamir
menn virði hann viðræðu. Heilbrigð-
ir þurfa ekki læknis, segir meistar-
inn. En áður en eg sný mér að aöal-
efninu, ætla eg að ráöleggja honum
að lesa rétt mælt mál. Þess vegna
mæli eg þessum orðum, að hann
gefur í skyn, að eg beri tilhlökkun
í brjósti út af þeim misfellum, sem
urðu á atvinnuuppgripum síldar-
vinnulýðsins við Siglufjörð s.l. sum-
ar. Um það mál sagöi eg að eins
blátt áfram, *að enn hefði sannast
jhiö fornkveðna mál: »Svipul er
sjávargjöf.* Og ennfremur: *Þar fór
uú um uppgrip fjárins, svo sem
kuiinugt er.« Til þess að lesa hlökk-
un út úr þeim ummælum, þarf sér-
staka náöargáfu einfeldninnar og
»premfu*-góöviljaskort. En sleppum
því. Maðurinn hefir ekki skapað sjálf-
an sig og getur þvi ekki gert að
þvf, þótt lítiö hafi þegið af hæfi-
Ieikum. Þess meiri er þörfin að sýna
lítillæti og tala við hann eins og
annað hnjá-kollabarn. Eg ætla nú
að forðast allan orðaleik og sneiða
hjá sögulegum myndum. Þessi mað-
ur veit ekki t. d., að Þorbjörn smjör-
hringur var og er söguleg persóna.
Rithöf. f *ísl." snýr þessu svo, að
bændur megi heita »smjörhringir«,
af því þeir selji dýrt smjör! Ein-
feldningur þessi veit eigi, að smjör-
ið okkar bændanna og aðrar land-
búnaðarafurðir vorar, hafa aðeins
stigið yfirleitt um helming, síðanó-
friðurinn mikli hófst — jafnframt því
sem alt pað, sem vér þurfum að
kaupa, hefir þrefaldasí og fjðrfaldast
að verði. Ef greinarhöfundurinn trúir
mérekki til þessa máls, getur hann
lesið um þessi efni í »Tímanum* og
Búnaðarritinu þar sem þeir færa fram
landshagsskýrslu sannanir í málinu,
Páll Zóphoníasson og Eggert Briem
Búnaðarfélagsformaður. Þetta er nú
•bændagróðinn", sem kaupstaða-
búarnir tala um. Eg get frætt höf*
undinn á því, að bændur í sveitum
halda aðeins við þessi missiri, þeir
sem ómagalausir eru og áttu góð
bú. Með öðrum orðum: Búin standa
rentulaus — höfuðstóll sem nemur
þúsundum. Og hjónin sjálf eru mat-
vinnungar. Þeir sem ómegð eiga,
safna skuldum, eöá þá fara á mis
við öll lífþægindi vinna nærri dag
og nótt — barnamæðurnar. — Um
þetta er nú ekki að tala að því leyti,
að flýja undan ábyrgðinni, sem
sjálfsskaparvíti valda, ef svo mætti
að orði kveöa. En þegar uro hitter
að ræða, hvað hagt er að gjalda jólki
eins og nú standa sakir, þá verðar að
segja sannleikann.
í þessu efni segir sannleikurinn
sjálfur til niðurstöðunnar. Áður en
stríðið hófst, höfðu bændur og hús-
freyjur fulla raun við að búa, að
komast af. Þá hrukku menn hópum
saman frá heygarðshorni bændalífs-
ins í kaupstaði og veiðistöður, ung-
ir og gamlir. Jafnvel bændur fluttu
frá búskap, saddir erfiðleika. Hafi þá
verið full erfitt að spjara sig f sveit,
hvernig mundi nú ganga, að láta
standa í járnum tekjur og útgjöld,
þegar hálfu minna fæst fyrir land-
búnaðarafurðir af útlendum gæðum
og af innlendri vinnuhjálp, en fyrr-
um fékst?
Petta er það sem ég kallaði vitlaust
kaup — kaup sem atvinnan ber ekki
rís ekki undir. Sjávarútvegsmenn hafa
og orðið að gjalda þetta kaup s. I.
ár. Ef til vill þola þeir það vegna
stórgróða undan farna tfð. Ef til vill
ekki. Þaö skal eg játa að verkafólkinu
veitir ekki af kaupi sfnu, eða því sem
það hefir fengið. Eg kenni f brjósti
um fjölskyldumennina og konurnar,
sem ekki hafa annað við að styðjast
en kaupið, sem .svipulsjávargjöf* veit-
ir. En eg kenni ekki í brjóst um ein-
hleypt fólk, sem heimtar hærra kaup
en það, sem atvinnuvegirnir þola og
bera. Enginn atvinnuvegur verður
við lýði stundinni lengur, sem er
»altaf að tapa*. Og hvað tekur þá
við? Stærilæti sumra einhleypinga,
bæði karla og kvenna, er nú orðið
svo mikið, að ekki þykir tilvinnandi
að vinna fyrir mat sínum þessa síðustu
vetur. Þó kostar vetrarfæði 2—300 kr.
Þeir sem búa að sjálfs sfn efnum, sjá
hvert stefnir; þvf að þeir eru ekki
hugsunarlausir. En þeir verða upp-
etnir innan skamms, af öllum þeim
kröfum, sem aö þeim sækja, nema
umbætur fáist, bæði á hugsunarhætti
f landinu og á þeim eyðingaröflum,
sem geysa um veröldina. Engin dýr-
tiðarhjálp megnar að hjálpa þjóð,
sem er á glapstigum, eða fjöldi ein-
staklinga hennar. En þann mann
kalla eg og þi menn á glapstigum,
sem sér ekki né skilur dagljósa at-
burði, sem gerast á alfaravegi lands-
lýðsins.
Að svo mæltu sný eg mér frá
þessum höfundií *lslendingi" og vona
að hann riti af meiri skynsemi næst
— ef hann tekur pennann.
X
Skipaferöir.
»SterIiDg« fer í strandferðir i mið-
vikudaginn, austur um land frá Reykja-
vfk. — »Botnfa< kom f gær til Reykja-
vfkur frá Kaupmannahöfn með fjölda
íarþega og fullfermi af ýmsum vörum.
— »Gullfoss fór f morgun frá Reykja-
vfk til New-York og »Bisp« kom með
•altfarm.
Úr Austur-Húnavatnssýslu.
io. marz i 91«.
(Veðrátta. — Fóðurbirgðir. — Hvaladráp
og háhyminga. — Berndsen og Brynjólfur
á Ey. — Mannalát.—bjóðmála-ónánaegja.—
Vaxandi þraellyndi?)
Fréttir eru fáar, nema eitthvað af
ótfðinni. Sfðan frostin minkuðu er sf-
feld óstilling, stormar af öllum áttum
og úrkomur, hrfðar og rigningar á víxl.
Haglaust mun nú sem stendur f öll-
um sveitum og annars hefir nálega f
allan vetur verið sffeld innistaða á
sauðfé, og atlur þorri hrossa fyrir
löngu kominn á gjöf. Ekki örlar á
heyleysi ennþá, og munu fáir hér f
sveit f bráðri hættu, og þeir vera all-
margir, sem gefa talsvert fram á sum-
arið, hvað sem tautar —
Þú hefir vfst frétt um hvalina, sem
voru unnir á Skagaströnd. Þeir voru
báðir hnúfubakar og báðir karldýr.
Þeir voru unnir skamt fyrir innan
kaupstaðinn, fram undan Vindhæli,
en utan fiskhelgi. Aðalforgöngumaður
að drápi þeirra og vinslu var Carl
kaupmaður Berndsen, og voru f félagi
með honum 30 menn, flest sjómenn
og aðrir úr kaupstaðnum, auk þriggja
bænda þar úr grendinni, sem hleypt
var með að öðrum hvalnum. Auk þess-
ara manna var að þessu starfi Brynj-
ólfur Lýðsson, bóndi á Ytri-Ey, sem
er smiður mikill og smfðaði lagvopn,
skutil og annað, er með þurfti við
þetta. Hvalurinn var seldur afaródýrt,
20 au. spikpundið, 16 aura rengi og
12 aura bæxli og sporður. Þó mun
hlutur hvers manns úr hvölunum gera
yfir 300 krónur, og að auki er skurð-
arhluti um 30 utanfélagsmanna, sem
fengu að komast að skurði á öðrum
hvalnum. Er óhætt að fullyrða, að
hver hvalur hafi lagt sig nál. 6000 kr.
— Auk þessara hvala voru drapnir
áður 4 háhyrningar f fiskhelgi undan
Syðii-Eyjarlandi, og var Brynjólfur á
Ey einnig aðalmaður að drápi þeirra,
með tól sfn og tæki,
Hinn 28. febrúar dó á Árbakka á
Skagaströnd Ingibjörg Hallgrímsdóttir,
ekkja, ættuð úr Skagafirði, 84 ára
gömul, móðir Sigurlaugar Sigurðar-
dóttur, konu Ólafs Björnssonar, bónda
þar. Hún lá stutt og var hin ernasta
fram að banalegu lngibjörg sál. var
væn kona og frábærlega dugleg og
vel verki farin, áhugamikil og ósér-
hlffin.
Hér er lftið talað um stjórnmál, og
þó er það vfst, að sjaldan eða aldrei
hefir óánægja með athæfi þings og
stjórnar verið magnaðri en nú, og er
það að vonum. En það er eins og
komið sé upp úr á mönnum, sem
kallað er, og skil eg ekkert f þeim
sljóleik almennings og blaðanna, að
þegja við annari eins óhæfu eins og
t. d. fjársóun sfðasta þings er. Eg las
fjárlögin nýlega, og hefir mér aldrei
blöskrað neitt meira á minni æfi, en
að sjá svart á hvftu aðra eins óhæfu
eins og þar má Ifta. Eg get ekki ann-
að séð af fjárlögnnum og atferli stjórn-
arinnar, en að landið sé á hraðri ferð
út i gersamlega eyðilegging fjárhags-
lega, svo þeirra hluta vegna megi
sleppa öllu hjali um sjálfstæði, fána
o. s. frv.
Þá er bannmálið þokkalegur stimp-
ill á sfðasta þingi og undarlega þykir
mér Eyfirðingar skapi farnir, ef þeir
þola fulltrúum sfnum framkomu þeirra