Norðurland - 12.06.1920, Qupperneq 2

»NORÐURLAND,« XX. árgang-
ur, kemur út á hverjum laugardegi til
ársloka og aukablöð þegar þörf er á
og kostar 5 krónur árgangurinn. Gjald-
dagi fyrir 1. júlí. Uppsögn ógild,
uema komin sé, skrifleg, til útgefanda
jyrir 1. október.
Auglýsingar kosta kr.: 1,50 hver cm.
dálksbreiddar. Þeir, sem auglýsa mik-
ið í blaðinu, fá mikinn afslátt.
Afgreiðslu- og innheimtumaður:
Finnur N i e l s s o n
Hafnarstrœti 102. Sími 59.
Prentsmiðja Björns Jónssonar
Norðurgötu 17. Sítni 24.
Auglýsingum má skila til afgreiðslu-
mannsins og í prentsmiðjuna. Nær-
sveitamenn eru beðnir að vitja blaðs-
ins, hjá afgreiðslumanninum, þegar
þeir eru staddir í bænum.
spámanna og trúarboða. Pær eru af-
sprengi æstra og truflaðra geðshrær-
inga öllu fremur en rólegra rökstuddra
hugsana. Af sama togi, segi eg, er
sagan um upprisu Jesú frá Nazaret
sprottin. Hún er aðeins þjóðsaga hinna
ofsafengnu og ástríku en óstýrilátu og
landflæmdu Gyðinga og þeirri sögu
vilja sumir kennimenn íslands og skrif-
finnar, að vér trúum enn, eins og ó-
brigðul sannindi væri, og það þó að
Gyðingar trúi henni ekki sjálfir, og
hæðist að oss nafn kristnum fyrir all-
ar trúarjátningarnar, alla heimskuna,
hjátrúna og hégómadýrkuninaog hræsn-
ina, sem gerir skrum að frumatriðum
og sannindi að lýgi; sem hafnar ráð-
vendinni, kjarna kristinnar kenningar, '
en setur í staðinn, upprisusöguna,
hismið, sem lengi hefir kæft og falið,
ef ekki clrepið, kjarna og aðalatriði
siðalærdómsins og trúarinnar, að guð
vill ekki sakramenti og syndafórnir
heldur ráðvant líferni. Pað er sann-
arlega ekkert gleðiefni fyrir alþýðu
þessa lands, að eitt helsta söguskáld
íslands og einnig yfirkennari H. Níels-
son, skuli verja kröftum sínum og
vera launaðir til þess, að uppvekja og
útbreiða úreltar hégiljur, hindurvitni og
draugatrú hér á landi, einmitt nú þeg-
ar umbyltingar geysa erlendis og mest
er þörf heilbrigðar hugsunar, sannsögli
og eindregins félagsskapar fyrir almenn-
ings heilk En hvaða trúarkerfi getur
staðið, sem bygt er á fölskum grund-
velli? Og hver getur virt þann siða-
lærdóm, sem er gagnsýrður lygum.
Myrkur fornaldarinnar og rökkur
miðaldanna verða að víkja fyrir upp-
rennandi sólu nútíðar þekkingar, menn-
ingar og hugrekkis. Menn verða að
hafa kjark til þess að heya orustu lífs-
ins þó að líkaminn deyi og hverfi
aftur til jarðarinnar. Eða því skyldi
nokkur, sem reynt hefir lífsins þungu
þraut, langa til að þreyta sig á annari
og ef til vill þyngri þraut eftir dauð-
ann? — Eitt spakmælanna, sem Jesú
hafa verið eignuð er: »Vinnið á með-
ah dagur er. Nóttin kemur þá, er eng-
inn fær unnið.« En hvernig er hægt
að vinna, npma maður hafi efni og
áhöld til þess? Eða hví skyldum vér
dauðlegir menn, forsmá efnið, sem
líkamir vorir eru gerðir af og sem
vér nærumst af meðan vér drögum
andann? Og hví skyldi nokkur orð-
mæringur eða skriffinni fullyrða nokk-
uð um áframhald meðvitundarinnar
aftir dauða Iíkamans, en sjá ekki fyrir,
ári lengur, hvað á dagana kann að
drífa í þessu lifanda lífi?
9/s 1920.
F. R. Arngríinsson.
CO
Seðlar
íslandsbanka.
Eigandi og útgefandi
»Norðurlands« sendi blað-
inu 4 þ. m. svo hljóðandi
skeyti
»Prívatbankinn í Khöfn.
auglýsingir samkv. beiðni
íslandsbanka innleysi hann
ekki seðla hans fyrst um
sinn.
* *
■ *
Jafnskjótt og blaðinu barst
þetta skeyti ieitaði það urnsagn-
--i---i--II- - i i—nfi i—■— i <-in r i»» | ■ ji i-p-
ar bankastjórans hér, með því
að blaðinu voru ókunnar ástæð-
ur að mestu léiti fyrir þessari
breytingu, og taldi því réttara
að flytja ekki fregnina skýring-
arlausa, þar sem það veit að
útgefandi þess, hefir gætt þess
að hlaupa ekki með mikilsvarð-
andi viðskiftafréttir nema fullar
heimildir lægju fyrir. Hinsvegar
of naumur tími til að snúa sér
til hans um skýringar. Um-
sögn bankastjórans er á þessa
leið:
Ráðstöfun þessi vitðist vera gerð til
frekari tryggingar því, að fyrirmæli
reglugerðar stjórnarráðsins 26. apríl
þ. á. komi að tilætluðum notum, en
þar er svo ákveðið, að farþegum, sem
héðan fara til útlanda, sé bannað að
hafa meðferðis meiri peninga en nauð-
synlegt sé til ferðakostnaðar, nema
samþykki viðskiftanefndar komi til. Nú
er það auðsætt, að torvelt er eða ó-
mögulegt, að hafa eftirlit með því að
þessum fyrirmælum sé hlýtt, enda mun
það þejfar hafa komið I ljós, að mis-
brestur hafi orðið á því. Allir vita,
að íslandsbanki vill ekki að svo stöddu,
auka skuldir sínar utanlands, þar sem
hann hefir um nokkurn tíma undan-
farið synjað um sölu ávísana á við-
skiftabanka sína erléndis, en vitanlega
væri ekkert með því unnið, ef seðlar
bankans yrðu í þess stað viðstöðu-
laust sendir út úr landinu; hér er því
að ræða um hið cinasta úrræði, sem
bankinn gat gripið til í því skyni að
sporna við aukning skulda sinna er-
lendis. Vonandi þarf þessi ráðstöfun
ekki að valda mönnum tilfinnanlegra
óþæginda, því sjálfsagt er eigi svo lít-
ið af dönskum seðlum í umferð hér
í landinu, að þeir nægðu ekki í bUi
hánda ferðamönnum >til nauðsynlegs
ferðakostnaðar«; auk þess má vel vera
að seðlar Landsbankans haldi áfram
að ganga utanlands eins og áður; loks
má gera ráð fyrir því, ef útlendingar
skyldu koma • hingað til fiskveiða og
j-JÉRMEÐ tilkynnist vinum og
vandamönnum, að útgerðar-
maður, Fribrik Einarsson, hefir
í dag andast ,á heimili sínu hér í bæ
Strandgötu 45.
Jarð.irföriu verður ákveðin síðar.
Akureyri 12. júní 1920.
Aðstandendur hins látna.
/ fjarveru minni annast herra
konsúll
O. C. Thorarensen
afgreiðslu fyrir vátryggingarfélagið
»Ú R A NI A«.
Akureyri 22. mai 1920.
Jóti Stefánsson.
síldarkaupa í sumar, að töluvert rakni
úr með peningaviðskifti við útlönd
áður Iangt um líður.
CO
Einkaskeyti.
(Frá Khöfn.)
Viðsjár eru með Svíum og
Finnurn út af Álandseyjunum.
Finnar vilja leggja eyjarnar und-
ir sig, og. setja nú fjölda
Álendinga í varðhald.
Blaðamannafundur fyrir Norð-
urlönd hafði verið ákveðinn í
Helsingfors á Finnlandi, er nú
hætt við hann.
Líkur þykja til að íhaldsstjórn
muni setjast að völdum í Pýska-
landi. Enginn einn flokkur náði
þar meirihluta við nýafstaðnar
kosningar. , \
Stjórnarskifti hafa orðið í Ítalíu
Giolitti orðinn forsæisráðherra.
Hafnarverkfallinu hér hætt.
Jón Stefánsson.
Hungur. Niðurl.
Árið 1785 tók ekki betra við, því þá gjörði
harðan vetur, sem kallaður var »Stúfur«. Er til
þess tekið hve frostið var hart um ársbyrjun, að
þá »fraus pottflaskan af messuvíni á altarinu í Kirkju-
bæjarklaustri og varð að krapa. Pá voru um nýár
aðeins 4 kýr á öllu Langanesi. Svo kom hafísinn
og lá fyrir Norðurlandi fram á haust. Mannfellir
var svo mikill að í meðalsókn þar sem 20 voru
vanir að deyja á ári burtkölluðust nú um 200. Eitt
sinn fundust 10 manneskjur dauðar úr hungri og
máttleysi milli Krísuvíkur og Njarðvíkur. Alls dóu
þetta ár 5047 fleiri en fæddust og er talið að á
öllu harðindatímabilinu 1779—1785 hafi að með-
töldum þeim sem dóu úr bólu 1786 hafi dáið
fjórði hluti alls fólks á íslandi úr hungri og far-
sóttum.« Um manndauðann fá menn beztu hug-
mynd við að bera hann saman við það sem nú
er venjulegt. Pá var manndauði 126%o eða meiri
enn nokkru sinni, en nú um 157oo.
i
Árin 1812—1813 eru síðustu verulegu hallærin,
sem sögur fara af hér á landi, þó auðvitað hafi
verið oft síðan. Pau hallæri voru sumpart að kenna
vetrarhörkum og fiskleysi, en sumpart dýrtíð sem
afleiðing af Napoleonsstríðunum. Voru þá ærin
vandræði og dýrtíðin svo mikil að aldrei hafði
slík verið; var mikil neyð af verzlunarólaginu og
seðlatallinu. Bjargleysið var þá mikið kringum
Reykjavík og voru tukthússfangar um haustið send-
ir heim á sveitir sínar og skólahaldið í Reykjavík
mjög bágborið. Pá var mikil umferð af flökkur-
um og uppflosnuðu fólki, og miklir stuldir og
gripdeildir. Um dýrtíðina og ástandið orti síra Pór-
arinn í Múla í Tíðavísum sínum:
»Ekki rísa undir má,
enginn vinna til endist,
geypiprísum öllu á,
átján sinnum hærra en fyrst.
Aflabrestur alstaðar,
íslands skerða vesalt táp
heltök verstu höndlunar
hörð árferð, og skepnu dráp.«
IX.
Pessi fáu atriði sem nú eru talin úr okkar sult-
arsögu nægja til að sýna, hve svart hefir verið á-
standið oft tíðum. Pað er engin furða þó vík-
ingsþrótturinn forni hafi rýrnað í meðferðinni og
þjóðin hafi minkað líkt og hestakynið. Lág og
dimm moldargöng, baðstofukytrur og kuldinn hafa
líka stuðlað til. En svo er þó fyrir þakkandi, að
enn er kjarni óskemdur í þjóðinni svo að enn má
endurfæðast líkamlegt jrfnt sem andlegt atgjörvi
eins og vel hefir komið í Ijós síðan, þjóðinni fór
að líða betur eftir miðja nítjándu öld. Og vissu-
lega mun framtíðin glæsileg, ef eins stefnir fram
og gjört hefir um hríð.
Hjá Pjóðverjum féllu úr hungri um 700 þúsund
manns meðan á styrjöldinni stóð. Og öllum þyk-
ir ægilegt. En livað liefði sagt verið, ef mannfell-
irinn í hallæri þeirra hefði numið 10 miljónum?
Pað hefði þó varla jafnast á við hallærismanndauða
vorn á seytjándu og átjándu öld þegar talið er, að
þrívegis hafi á fárra ára tímabilum dáið um 9000
manna úr hungri og hungursóttum — níu þúsund
manna af þjóð, sem þá taldi aðeins um 50 þúsund.
Hallærin hjá okkur orsökuðust ekki af styrjöld-
um eða umsátri óvinahers eins og hjá Pjóðverjum,
heldur af óáran náttúrunnar, sem varð fátækri þjóð
ofurefli við að etja. Er. sumpart olli siglingateppa
og ólag á verzlun við útlönd.
En erum við nú orðnir þeir menn, að við þurfum
aldrei að kvíða hallœrum og hungurdauða framar?
Eldfjöll eigum við enn sem fyrrum. Harðindi
og hafísar heimsækja okkur enn. Grasbrestur kem-
ur fyrir og fiskileysi getur enn að höndum borið.
Við höfum að vísu eignast skipakost talsverðan, og
erum færari um enn áður að viða að oás björg.
En betur má ef duga skal, Verzlun og saragöng-
ur geta komist í engu minna ólag nú enn fyr á
tímum. Og nú er slíkt ólíkt hættulegra okkur enn
þá. Því aðgætandi er, að samgöngurnar verða að
vera margfalt fjörugri nú enn þá, af þvi við höf-
um nú löngu iýnt því niður, ack lifa eingöngu af
landsins eigin gœðum eða þvi nœr eingöngu.
Framleiðslan af matvælum í landinu er að vísu
margfalt meiri enn fyr á öldum. Ekki yantar okkuf
síld né saltfisk ué saltkjöt og jafnvel ekki liangi-