Norðurljósið - 06.01.1887, Side 1

]
"Ð XI R L J q
1886
Stærö: 10 arkir. Verö: 1 króna.
Borgist fyrir lok októbcrm.
10. »)lað.
Merguriim iiiiilsius.
Sérlivor hlutur og sérhvert málefni, sem um er að
ræða, hefir ýmsa eiginlegleika, ýms málsatriði. J>essir
eiginlegleikar og pessi málsatriði hafa mjög mismunandi
gildi og pýðingu fyrir hlutinn og málefnið. Og pá er
jnenn dæma um eitthvað, er nauðsynlegt að greina pessi
málsatriði að, eptir pýðingu peirra og gildi; skipa hverju
fyrir sig í sem hæfilegast sæti. pað atriðið, sem pá er
pýðingarmest hefir öndvegis sætið; pað atriði er merg-
urinn málsins. — Tökum til dæmis klæðnað vorn.
J>að köllum vér kost, ef hann er fagur og smekklegur;
sömul. ef hann er ödýr, endingargóður, skjölgóður. En
hann getur haft alla pessa kosti, og pó eigi náð til fulls
tilgangi sínum; hann getur vantað pað, að vera hollur,
að vernda heilsu líkamans. Og pótt hann vanti flesta
aðra kosti, en einmitt penna, getur hann náð tilgangi sín-
um. J>að er pví hinn pýðingarmesti eiginlegleiki klæðn-
aðaris, að hann sé — i stuttu máli — hollur. Og pað er
efiaust hinn pýðingarmesti eiginlegleikí sérhvers hlutar, sá
einmitt, er bezt lætur hann ná tilgangi sínum. |>að er
mergurinn málsins.
Yér höfum nú haft fatnaðinn einungis sem dæmi; en
pað er tilgangur vor, að snúa máli voru að allt öðru.
Elestum ber saman um, að hið merkasta af málefnum
vorum, sem nú eru á dagskrá, sé stjórnarskrármálið. J>að
er líka mesta kappsmálið. Og prátt fyrir pað, pótt nú sé
nokkurs kona.r vopnahlé, pótt pjóðin bíði með öndina í
hálsinum eptir hinu „dýra drottins orði“*, pó mun vera
saklaust, að skrafa og skeggræða um pað, hvað eiginlega
sé, og hvað pjöðinni pyki, mergurinn málsins í pví máli.
Fj'rst og fremst er athugandi, af hverjum rótum sé
runnin sú alda, er nú að síðustu hefir hrundið mál-
efni pessu á stað; hvort pað sé, eins og sumir virðastætla,
hagsmunafýsn einstakra manna; en peirri spurningu er
auðsvarað; pað er t. a. m. eitt, er svarar henni. Hin
endurskoðaða stjórnarskrá gerir ráð fyrir embættum, er
bæði hafa meiri metorð og meiri laun, en embætti pau,
er nú eru til hjá oss. Nú er pað alkunnugt, að góð em-
bætti og tiguleg, eru liið mesta freistingarefni mannlegum
verum; margir hafa jafnvel selt sannfæringu sína og sjálf-
stæði, og lifað „upp á kongsins náð“, einungis fyrir gott
embætti. En engir hafa látið freistast af hinum nýju em-
bættum, er stofnast myndi með hinui endurskoðuðu stjórn-
arskrá; pví peir, er líklegastir væri, eða jafnvel sjálfsagðir
til, að öðlast pau, berjast einmitt á móti hinni endur-
skoðuðu stjórnarskrá. Hinir par á móti, er henni fylgja,
geta enga ástæðu haft til , að vonast eptir nýjum em-
bættum.
Af pessu er pað deginum ljósara, að pað er eigi
stundarhagur einstakra manna, er liaft er fyrir augum í
*) í>ess> Sre’n er rituð áður eu svar konungs upp á stjórnarskrár-
málið birtist hér. Ritst.
I. ár.
stjórnarskrármálinu. |>að er eitthvert æðra mark og mið, er
menn vilja ná. Og hvert er petta mark? — |>að pykir
nú annars máske óparfi, að varpa fram spurningu pessari
nú; henni sé svo margsvarað. En mjög er líklegt, aðjafn-
vel peir, er samferða eru í pessu máli hafi mismunandi
fjarlægt mark. J>annig kann pað að vera mark pessa, sem
er einungis vegstöð (Station) hins. J>essir tveir geta nátt-
úrlega orðið samferða að vegstöðinni, en par dagar svo
að líkindum annan uppi, og hinn heldur áfram. Yér ætl-
um t. a. m. sennilegt, að mark og mið sumra (o: í stjórn-
arskipunarmáli voru) sje fólgið í hinni endurskoðuðu stjórn-
arskrá; í henni sé fólgnar hinar fyllstu óskir og vonir
peirra í pá átt. J>ar á mót sé aðrir, er setja óskum sín-
um og vonum enn hærra mark, og jafnvel nokkrir er álíta,
að með henni sé komizt einungis einni rim ofar í stigan-
um að hinu æðsta marki, sem sé pjóðstjórn. I stuttu
máli, að jafnvel peir, er nú eru kallaðir pjóðfrelsismenn,
mýn4i allmargir verða dagaðir uppi, áður en hið full-
komnasta og farsælasta stjórnarfyrirkomulag, sem nú er
til, næðist. — Nú er pað alkunnugt, hve áríðandi pað er,
að menn sé samhuga og sammála í hverju pví pjóðmálefni,
er framgang á að fá, hve stjórnin og fylgismenn hennar
leggja sterka pýðingu í pað, ef sönnun fyrir almennum
pjóðarvilja í einhverju máli virðist vanta*. Hefði menn pvi
mátt geta sér til, að pað, sem stjórnarskrármálinu yrði
fyrst og fremst að tálma, yrði sundrung meðal pjóðarinn-
ar. |>að hafa líka nokkrir — til allrar hamingju örfáir —
menn, leitast við að gera sundrung, með pví að fá menn
til að vera einstrengingslega í hinurn smærri og ómerkari
atriðum málsins. Og pegar peir hafa séð pessar tilraun-
ir sínar verða árangurslitlar, hafa peir brugðið ýmsum
mótstöðumönnum sínum um staðleysi. |>eir hafa borið á
móti að nokkur pjóðvilji, nema „smíðaður pjóðvilji“, væri
til í pessu máli. J>að er á peim að skilja, að enginn geti
talizt að hafa vilja í pessu máli, nema hann geti gert
sér ljósa grein fyrir pví, hvernig pað stjórnarfyrirkomulag
skuli vera í öllum greinum, smáum og stórum, er hann
vili aðhyllast. En pegar betur er athugað, liggur í aug-
um uppi, að allur almenningur verður seint fær um, að fá
pann grundvöll fyrir vilja sínum. Hitt er annað mál,
pótt hann finni hvar skórinn kreppir, og pótt hann vili
fá bætt úr pví, „að beztu manna yfirsýn11. Almenningur
getur fundið annmarkana á pví, að purfa að sækja úrslit ýmsra
mála sinna út í Kaupmannahöfn, til peirra manna, sem
oss eru mjög svo ókunnir og óviðkomandi, pótt hann geri
sér eigí glögga grein fyrir pví, hvernig hentugast sé að
haga hinni æðstu stjórn innanlands. Hann getur séð og
fundið, hve kynlegt pað er, að höfuð pjóðlíkamans (o: stjórn
vor) er limur á öðrum pjóðlíkama. Hann getur undrað
*) Að vísu virðist það eigi liafa komið miklu til leiðar vfð stjórn-
iua, þótt sönnun hafi verið fengin fyrir almennum þjóðarvilja i þeim
málum, er hún hefir synjað staðfestingar. pað ber einnig við,
að sumir nota það fyrir viðbáru handa sjer, sem þeir ekki taka
gilt sem ástæðu frá öírum.
Akureyri, 6. janúar 188 7.