Norðurljósið - 27.06.1887, Page 3

— 38 —
— 39
og vanda sig við þau, en dreifa eigi tíma og kröptum í ó-
tal áttir og til flausturverka.
Að endingu lýsum vér pví, að vér höfuin traust á
pingmönnum vorum. Yér höfum pað traust á peim, að
peir horfi af hírri sjónarhæð yfir landið og pjóðina og
langt inn í framtíð vora; peir lmfi pá meðvitund, að öll
pjóðin, hinn menntaði heimur og jafnvel ókomnar aldir
hoi-fi á og rannsaki gerðir peirra; peir beri pá tifinning
í brjósti, sem ekki leyfir bleyðiskap né ómennskiy
heldur íylli pá Peim drengskaparprótti, sem skortur og
mannraunir verða optlega meðal til að styrkja og auka
hjá göfugum mönnum.
I miðjum júní 1887.
Nokkrir pjóðliðar.
íslenzlvt íiáttiiriifræðisfelag-
er nýlega stofnað af íslendingum í Kaupmannahöfn í peim
tilgangi að koma upp sem fullkomnustu náttúrugripa-
safni á íslandi, er geymt sé í Iteykjavik. jpessum til-
gangi leitast félagið við að ná fyrst og fremst með pví, að
fá safnað saman öllu pví, sem náttúra íslands á til, enn
fremur með pví að fá í skiptum frá útlendum söfnum og
náttúrufræðisfélögum ýmsa nátturugripi og með pví að
safna erlendis, par sem pví verður viðkomið. rs tillagið
er 3 kr., eða 50 kr. eitt skipti fyrir öll. — J>egar við
stofnun félagsins 7. maí var kosin stjórn og lög samin, er
sampykkt voruá funi'i 14. maí með peirri viðauka ákvörðun,
að pegar félagið hefði fengið eins marga meðlimi í Reykja-
vík eins og í Höfn, skyldi kjósa stjórn í Reykjavík er tæki
við störfum af Hafnarstjórninni, pví pað var skoðun stofn-
enda félagsins, að stjórn ] ess ætti að hafa aðsetur sitt í
Reykjavík — pess skal getið að hvatamennirnir til pessa
fyrirtækis voru peir, Björn Bjarnarson cand. jur. og Stef—
án Stefánsson, er um nokkur ár hefir stundað náttúru-
fræði við háskólann.
Hingað til hefir litið verið hlynnt að náttúruvísind-
um af hálfu pess opinbera, og ætti pó að láta pau sitja í
fyrirrúmi fyrir öllum öðrum vísindum. Náttúrufræðisleg
pekking hefir aldrei verið á háu stigi á íslandi, og áhug-
inn á að afia sér liennar verið daufur. Orfáir Tslending-
ar ha a stundað náttúruvísindi, og pessum fáu hefir fátækt-
in bannað að gjöra pað gagn, sem peir höfðu mátt og vilja
til að gjöra. J>að hefir verið ljóst fyrir peim öllum að
náttúrugripasafn væri eitt hið kröptugastu meðal til pess
að glæða pekkingu ag áhuga manna á náttúrufræði, enda
keppast allar menntaðar pjóðir við að eiga sem fegurst og
fullkomnust náttúrugripasöfn. Náttúrusögukennsla í skól-
unum verður að Titlu sem engu gagni án náttúrugripasafns,
og nákvæm rannsókn á pví sem náttúra íslands á til verð-
ur jafn örðug og kostnaðarsöm meðan pví ekki er safnað
safnað saman á einn stað. Af peim mönnum er reynt
hafa að koma upp íslenzku náttúrugripasafni má fremstan
telja Benedict Gröndal. Hann hefir jafnan haft lifandi á-
huga á pessu máli Qg með ópreytandi elju safnað sjálfur
og fengið aðra til pess; en hann hefir skort fé og húsnæði
til pess að geyma safnið svo að pað væri óhult fyrir
skemmdum, pví hann hefir lítinn styrk fengið til pess og
pegar alpingishúsið var byggt, mundu menn ekki eptir að
neitt væri til í heiminum, sem héti náttúra“ (sjá skóla-
skýrslu 1880—81). Með pvi safni, sem pegar er til, ætti
að leggja grundvöllinn til náttúrugripasafns landsins. Land-
ið ætti að sjá pví fyrir góðuog hentugugeymsluhúsnæði og
árlega veita pví nokkurn ijárstyrk, og styðja pannig viðleitni
náttúrufræðisfélagsins. Latínuskólinn ætti að hafa dálítið
safn sér til pess að nota daglega við kennsluna. En nú
segja men ef til vill: „Hvað á petta að pýða? Hvað áað
gjöra með náttúrufræðisfélög og náttúrugripasöín, pegar
pjóðin er að veslast upp af kulda og hungri? J>ið ættuð
að stofna félag til pess að ýta ísnum frá landinu og moka
burt jöklunum!“ En svarið liggur beint við. Náttúru-
fræðisleg pekking og nákvæm pekking á náttúru landsins
gjörir oss færari um að pola hina óbliðu veðuráttu.
J>ekking á jarðveginum og eðli peirra jurta, sem vaxa á
landinu einkurn liinna ræktuðu jurta er nauðsynleg fyrir
jarðyrkjumanninn, pekking á eðli fiskanna og dýralífinu
kringum strendur landsins er nauðsynleg fyrir pann, sem
stundar flskiveiðar. Hafi j eir pessa pekkingu, sem hér er
um að ræða, verða peir færari um að reka atvinnu sína
og geta átt visan meiri hag af henni en hinir, sem vantar
pessa pekkingu. Og af pessu leiðir aptur, að peir geta
betur polað harðindin pegar pau dynja yfir.
FR ÉT TIR.
Kaupmannah. 27. maí 1887.
Héðan úr Danmörku er fátt tíðinda. Yætusöm
veðurátta og fremur svöl. TJtlit fyrir góða uppskeru. Verzl-
un og viðskipti manna beldur daufeins og verið hefir. Stjórn-
arfar og póiitík við hið sama. — J>að var í orði að Björn-
stjerne Björnsson kæmi hingað til Danmerkur í sumar og
héldi nokkra fyrirlestra. Menn voru farnir að h!akka til
að heyra skáidsnillinginn og ræðuskörunginn tala um ástarad-
ið hér; menn töldu víst að frelsishetjan norska myndi fara
ómjúkum orðum um stjórnina hér og tala vekjandi og á-
iniunandi til hinuar hálfsvæfðu dönsku pjóðar. — En allt
brást. Björnstjerna skrifaði og kvaðst ekki hafa tíma til
þess. Hann kvaðst líka vera hræddur um að pegar minnst
vonum væri léti vinstrímenn undan og semji sátt og frið
við stjórnina, pví honum finnst að foringjar peirra geti nú
ekki hugsað sjer hæna. J>etta er og að miklu leyti satt,
einkurn hvað Hörupssinna snertir. Berg aptur á móti vill
i engu undan láta. Td pess að sýna álit Björnstjerne á
Dönum, set jeg hjer dálítinn kafla úr brjefi hans:
„J>jer (o: Dunir) hutið murga góða kosti til að bera •
en hinn eina, spukvitra (geniul) konung, sem pjer hafið átt, lét-
uð pjer setja í fangelsi, hirrn eina stjórnvitring, sem pér
hafið átt létuð pér líka setja i fangelsi, hina einu góðu
stjórnarskrá yður létuð pér taka frá yður og peirri, sem
pér fenguð i staðinn létuð pér misbjóða svo að pólitikerar
eruð pér eiginlega ekki“.
Nýlega hefir hér komið út bók eptir goðseiganda einn,
Oldenburg að nafni, sem hefir á hverju vori nú um nokkur
ár gefið út bók um hið pólitiska ástand hér i lundi. Hann
er hvorki hægri né vinstri og fer jufnhörðum orðum um
hvorutveggju fiokkana. I pessu seinasta riti sinu snýr hann
sér einkum að stjórninni og hennar fylgifiskum og sýnir
frain á, hve alt atferli stjórnarinnar sé eyðiLggjnndi fyrir
landið og hve spillandi áhrif pað hutí á embættisstéttina og
pjóðina yfir höfuð.
Nýlega héldu stúdentar hér skáldinu Hostrup skógar-
hátíð í minningu pess að liðiu eru 50 ár síðan hann varð
stúdent. Hátíðin var vel sótt bæði af yngri og eldri stú-
dentum og pótti hin bezta.
23. p. m. fór hér fram jarðarför Jac ibsens gamla brugg-
ara með dæmafárri vegsen d. 11 silfurkrunzur skreyttu
kistuna og óteljandi blómsveigar og pálmagreinnr. í lik*
fylgdinni var fjöldi stórmenna og tíestir hinir helztu vísinda-
menn Danmerkur.
í Uppsöium í Svípjóð hefir verið reist ný háskólabygg-
ing, er var vígð nú um miðjan mánuðinn. Vígsluhátíðin
stóð í prjá dugu með mikilli viðhöfn. Byggingin er mjög
reisuleg og hin feguista. Háskólinn í Uppsölum er hinn
elsti háskóli á Norðurlöndum og var jafnan tulinn með
merkustu háskólum. Hann hefir átt marga ágæta vísinda-
menn og meðan „blómakouungur Norðurlanda“ hinn heims-
frægi „Linné“ sat pur að völdum og ritaði hin ódauðlegu
náttúruvísind.ilegu rit sín, skipaði hann öudvegi fyrir öllum
háskóluin heimsins. — Nýdáinn er Areschaug prófesssor í
Uppsölum, frægur grasulræðingur.
A Rússlandi voru 7 af peim, sem uppvisir urðu af
Isamsæ, ismönnum gegn keisarnnum. dæmdir til dnuðn, 8 til
Iseu
pessnrn
20 ára tugthúsvinnu og 1 til 2 ára b'iberíuvistar. Eins og
tók fram seinast voru samsærismenn flestir ungir og
efnilegir stúdentnr og sá mest styrkti samsærið með fjár-
framlagi var pólskur stúdent, sonur anðugs jarðeiganda.
Mælt er að pað hafi komið fram við prófið að Nihilistar
nú sem stendur skíptir I 4 höfuðdeildir og stjórnir
deilda hafi nðsetur í helztu bæjum Rússlands. Að
illum likindurn er pnð fnst nform peírra að ráða Alexand-
keisara af dögum. pvi nú rétt nýlegn hafa peir gjört
honum banatilræði, en pnð mistókst sem fyrr. — J>að var
ungur stúdent sem hljóp að keisaravagninum og hleypti úr
skammbyssu nð keisnrnnum en liitti ekki.
1886 var her Rússa í allt 4 inillionir 585 púsundir og
578, nð undanteknum hinum æðri liðsforingjum.
1 Bolgiu hafa verið megnar óeyrðir meðal verkamanna.
einkum meðnl vinnumanna : hefir opt horft til stórvnndræðn
og stjórnin hefir reynt að bæla niður óeyrðirnar með herafla
en ekki tekizt pað. Óeyrðir pessar eru sprottnar af pvi, að
verkamenn par í la di eiga við ill kjör að búa og njóta
fárra réttinda í samanhurði við aðrar stéttir. A pessu
fipimta peir endurbætur. og er pess að vænta peir fái pær
íáður lnngt .lkður.
Frakklnnd er sem stendur ráðgjnfalaust. J>ingið var
óánægt með fjárlagafrumvarp stjórnarinnar; pótti útgjöldin
nokkuð rifleg og ekki nóg sparað. Stjórnin vildi reyna
að ná samkomulagi við fjárlaganefndina og Goblet foringi
ráðaneytisins hélt hverja ræðuna á fætur annari í pá átt.
En fjárlnganefndin heimtnði að eins: Sparnnð! spnrnað!
Goblet varð pá að leggjn málið undir úrskurð pingsins og
lauk svo að meíri hluti pingsins greiddi ntkvæði gegn stjórn-
inni og pann 17. p. m. lngði ráðaneytið niður völdin. En
hver átti nú að koma i staðinn fyrir Gobtet? Freycinet
sögðu allir. Grevy gamli forseti skoraði !íka áyhnnr
að mynda ráðaneyti. Hann gjörði tilraun til pess en örðug-
ugleikarnir voru svo miklir á að fá pá menn í ráðaneytið.
er gætu haft meiri hluta pjóðnrinnar ineð sér, aðhanngnfst
upp og nú í 10 daga befir forseti kallnð til sin liina lielztu
stjórnmálagarpa og beðið pá að mynda ráðaneyti en enginn
hefir fengizt enn. nú horfir petta til binna stærstu vandræða.
25. p. m. brnnn leikhús eitt í P.irís til kaldra kola,
menn vita ekki enn hve margir menn hafa beðið pnr bana
en pað er víst svo mörgum tugum skiptir og fjöldi manna
særst og limlests á ýmsan hátt.
Fundir.
vkureyri.
Akureyri Ö7. júní 1887.
3. og 4. júní var amtráðsfundur
J>ar komu til umræðu mörg
haldinn hér á
inál en fá mjög
merkileg.
Jriðjudaginn 14. p. m. var li’raðsfundur fyrir Eyja-
fjarðar prófastdæmi haldinn á Akureyri. Nefnd sú, er
kosin var á héraðsfnndi 10 sept. s. 1. til að íhuga hvernig
ekjn.n presta skyldi hagað, kom par fram með tillögur
ínar í pví máli; og sampykkti fnndurinn pær að mestu
leyti obreyttar. Aðalatrið var petta: Afnumin skulu öll
hin nú varandi föstugjöld, tíund, offur, dagsverk og lambs-
fóður, en aptur á móti greiði presti hver nmður, sem er 15
ára og eldri og ekki er niðurseta, 3 ál. eptir meðalverði,
Húsliændur skulu annast gjreiðslu pessa gjalds fyrir sig og
sitt fólk og ábyrgjast presti borgun fyrir lausamenn pá og
liúsmenn, sem búa á lóð peirra. Gjald petta má greiða
í flestum landáurum og í innskript í verzluuarreikninga.
Nefnd slcal sett milli pinga til að jafna tekjur brauðanna
iSama dag var á Akureyri baldinn undirbúningsfundur
úndir alpingi af Jóni aip.manni Sigurðssyni á Gautlöndum
1. þ.m. Eyfirðinga. En alpm. B. Sveinsson gat ekki mætt
á fundi pessum sökum anna. Yiðstaddir voru 40 kjósend-
úr auk fleiri. J>ar voru pessi mál rædd:
Íl. Menntamálið. Eundurinn vildi að pingið veitti
é til alpýðuskóla í sveituin og barnasköla i kaupstöðum
og sjóplázum. Einnig að breytt yrði tilhögun á kennslu á
Möðruvallaskóla pannig, að liann veitti undirbúning undir
1. beklc lærðaskólans, en fengist pað ekki skyldi fyrst um
sinn frestað að veita 2, kennaraembættið.
2. Samgöngumálið. Tillaga fundarins var sú, að
sleppa skyldi sumarpostferðunum á landi, en póstar sendir
frá stöðvum gufuskipanna ef strandferðirnar kæmust í við-
unanlegt horf. Alit fundarins var að breyta pjrfti tilhög-
un strandferðanna.
3. Stjórnarskrármálið. Tillagi t'undarins var sú
að halda skyldi málinu enn áfram á pessu pingi; en ;.ó
helzt á pann hátt, að pingrof pyrfti ekki að verða nú ai
pingsins hálfu.
4. Skatta og tollmál. Fundinum fannst rétt, að lausa-
f járskattur og ábúðarskattur yið-i alnumdii, en hækka skyldi
tull á ölföngum o? tóbaki, »g ekki fannst fundinum cgjör-
legt að leggja toli á kaffi og útlendan vefnað.
5 Kosin priggja manna nefnd til að ganga fyrir amt-
mann og beiðast pess að B. Sv-inssyni yrði veitt leyri til að
fara á piiur.
C. Sknrað var á pingið að ákveða firðakostnað ping-
innnna með lögnin.
B. Sveinssyni var, eins og öllum sýslumönnum nú í ár,
bannað að fara til pings. En amtmaðurinn héðan að norðan
fékk að fara. — Hann er konungkjörinn.
Amtráðskosning. Einar Ásinundssoi’, ernú átti að ganga
úr aintsiáðinu, var endurkosinn. Varamenn viru kosnir
aipm. Jón Sigurðsson á Gautlöndum (til 6 ára) og alpm.
Ólafur Briem á Frostastöðum (til 3 át’a.)
Búnaðarstyrkur. Árið sem leið var 25 búnaðarfélögum í
Norður- og Austuramtinu veittur 1527 kr. styrkur af landsjóði.
Tíðin er afbragðsgóð, að keita má, s fold sunnanátt og
hitar. Grasvöxtur i bezta lagi. ísinn liggur samt enn við
Norðurland.
Skip hafa pó komizt hingað. „Laura“ kom pann 14. p.
m. og nýlega eru komnar ,.Tngeboi g“ kaupskip Höefpners
og ,.Familien“, kaupskip Chr. Johnassens.
í gærdag kom kaupstjóri Tryggvi Gunnarsson af Sauð-
áikrók. Fór hann með Lauru pangað. Sagði hann oð 24.
p. m. hefðu bæði póst.-kipin og „Camoens“ le-ið þar; hafa
pau prátt fyrir margar tilraunir ekki getað kornizt paðan,
austur né vestur fyrir liafís. Alpiugm. og iandshöfðingi
gengu par af skipi og fóiu Íandveg suður.
Leiðrétting.
í 9. töiubl. „Norðurljóssins11 er sagt, að heyrzi hafi, að
greinin í 4. tölubi. Norðurljóssins um Möðiuvallaskólann sé
eptir mig.
Eg á ekkert orð og .engan st >f i ritgjörð peirri, sem
hér er nef.id, og vissi eg ekkert um hnna, ij rr eo hún biit-
ist í „Norðurljósinu“.
J>etta hlýtur ritstj. „Norðurljóssins“ að vera vel kunnugt.
Möðruvöllum i Hörgárdal 7. júní 1-87.
Jón A. Hjaltalín
Athugasemd ritstj. Osser vel kunnugt að greinin i 4. biaði
„Noi'ðurljóssins'1 nm Möðruvallaskólann er ekki eptir lir. 'J.A.
Hjaltalín. Vér ski'juin pað belJur ekki pannig, að pað sé búu
sem sagt er í 9. bl. „Norðurl.“ að hey.st hafi að væri eptir
skjölastjórann — iieldur greinin um Möðruvallaskólann, o
stóð í Fróða nieð undirskriftinni „Ganiall pingmaður'1. Ln
vér sjáum að liægt er að skilja pettaeins, og skólnstjórinn
gjörir, en sá skilningur mun gagnstæður peirri pýðingu, er
höf liefir ætlazt til að lögð yrði í orð hans.
15 j a r u i T li ö r a r e 11 s e n.
Eins og flestum mun kunnugt vera af blöðunum, var
í vetur á bátíð peirri, er íslendingar í Kaupmli. héldu á
100 ára afmæli Bjarna Thorarensens, efnt til samskotatil