Norðurljósið - 30.08.1887, Blaðsíða 3

— 51 —
litlu eru betii en þessi, og hvernig munu þá dómarnir ?
þetta er nú hin „dulda hugsun“ sem verzlunarstjúrina er að
reyna til að leggja í orð mín, eða vekja grun um að í þeim
liggi. þelta er illmælið um dómstólana, sem hann vill fá út
úr orðum mínum.
Síðasti hlutinn af ritgerð verzlunarstjórans er þannig úr
garði gerður að ekki er við hann eigandi, enda flest í honum
óskiljanlegt. Hvað meinar verzlunarstjórinn t. d. er hann
spyr mig hvort eg hafi ráðfært mig við „pabba“ áður en
eg reit í Norðurl? Er það meiningin að gera gabb að föður
mínum, Jóni gamla á |>verá, sem alls engin afskipti hefir
haft af kanpféiagsmálum? Hvað er það, sem eg „skrökva
að dómaranum ?“ Verzlunarstjórinn hefði átt að vera svo
ærlegur að segja það afdráttarlaust. Og hver er „synd“ sú,
sem hann segir að eg hafi drýgt? Dylgjur þessar skilur
víst enginn.
í lok ritgerðar sinnar fer verzlunarstjórinn með bein ó-
sannindi er hann segir að fjöldi manna hér í sýslunni hafi
orðið kaupfélaginu fráhverfir, liklega eptir það að hann hafði
„skýrt þeim upp á sinn máta“ frá hinni „annari hlið málsins“.
En hann kemst mjög heppilega að orðí er hann segir að
þessir menn hafi „komist að öfugri niðurstöðu“. Hið sanna
er, að kaupfélagsmenn eru alltaf að fjölga, og einkum fjölg-
uðu þeir mjög mikið í vetur eptir að verzlunarstjórinn greip
til „óyndis úrræðanna“ sem hann sjálfur talar um. Margir
mtinu álita að hann þá hafi komizt að „öfugri niðurstöðu“,
og jafnvel einnig þá er hann reit ritgerð sína til okkar
þingeyings. (Niður). síðar).
Benedikt Jónsson.
Nýfundin steingjorð mannsbein. Á nokkrum stöðum
bæði á Frakklandi, Spáni og Ítalíu hafa fundizt steingjörð
mannsbein. Bein þau, sem vakið hafa einna mesta eptirtekt
vísindamanna, fundust við Dússeldorf á þýzkalandi og eptir
fundarstaðnum hafa verið kölluð Neanderthalsbeinin; litu pau
út fyrir að vera úr inönnum á mjög lágu stigi. Brúnabein-
in voru mjög framstandandi eins og á öpum, ennið lágt,
mjótt og apturdregið. og framheilinn helir pví verið lítill;
öll höfuðbeiniu voru mjög þykk. Menn hafa ekki verið á
einu máli um bein pessi fremur en allt annað. Sumir hafa
haldið því fram að þau væru úr fornmönnum er staðið hefðu
núlifandí mönnum langt að baki að líkamlegu og andlegu
atgervi; aðrir hafa mótmælt, og sagt að petta væri að eins
undantekning og þykktin á beinunum hefði komið af ein-
hverjum sjúkdómi. Við og við hafa fundizt bein, er mjög
hafa líkst Neanderthals beinunum, og í sumar sem leið
1886 hafa tveir menn við Spy í fylkinu Namur í Belgíu
fundið nokkurn veginn fullkomnar mannsbeinagrindur, er
likjast svo hinum fyrnefndu beinum að enginn efi getur leik-
ið á því að þau séu af mönnurn sömu kynslóðar, er einhvern-
tíina í fvrndinni hafa búið hér í Evrópu. Hjá mannsbein-
unum fundust og bein af nashyrningi, hestum, elgsdýrum,
hreindýrum, úruxa, fil (dephas primigenius, nú útdauður)
hellisbirni og hellishyenu og þar að auki illa tilbúin stein-
vopn. Hauskúpurnar eru öldungis eins og Neanderhauskúp-
urnar. Neðri kjálkarnir fundust einnig. J»eir eru mjög þykk-
ir, tennurnar mjög framstandandi og haka nær því engin
eins og á öpum. Enn fremur fundust handleggsbein, lær- og
leggbein, öll mjög luraleg, og á neðri lærleggjarhöfðinu sézt
það að menn þessir hafa ekki gengið alveg uppréttir. þeir
hafa verið mjög bognir í knjáliðunum og að líkinduin stutt
niður höndunum er þeir gengu, eins og gorilla orangutan
aparnir. Af þessu má sjá að forfeður vorir hér i Evrópu á
öndverdri hinni quaterneru eða fjórðu aðaljarðöld1 hafa ekki
að eins staðið oss afarlangt að baki, heldur jafnvel venð
1) Sem vnrður 5. jarðöldin ef hin líflauaa frumöld er með talin.
Bún kallast og Mannöld, því þá kemur maðurinn fyrst fram,
sbr. þorv. Thor. Andvara VI. bls. 69 og 92.
skemur á veg komnir en hinar aumustu nú lifandi villi-
þjóðir.
Hvort vér séum afkomendur þessara þjóða verður ekki
sagt með neinni vissu því á milli þeirra og vor er staðfest
svo ómælilegt tíma djúp.
Steingjörð beinagrind úr lival hefir fundizt í Norður-
Ameríku 3300 fet yfir sjávarmáli. Hún er 30 fet að lengd.
Mringfjöllin í tunglinu. Eins og allir vita, er mikill
hluti af yfirborði tunglsins myndaður af risavöxnum hringfjöll-
um. Sú skoðun hefir veið almenn að þetta væru útbrunnir
eldgígir, því ekkert nema stærðin greindi þau frá eldfjöllum
jarðarinnar. En stærðin er líka svo ákafleg að hún kemst
ekki í samjöfnuð við neitt samskonar á jörðunni, því marg-
ir af þessum tunglgígum eru margar mílur að þvermáli og
því óskiljanlegt að þeir hafi myndazt á sama hátt og eldgígir
jarðarinnar. Yísindamenn hafa þvi reynt til að finna aðrar
líklegri orsakir til myndunar þessara hringfjalla en eldgos,
og hafa ýmsar kenningar komið fram í því efni. En nú
fyrir skömmu hefir hinn heimsfrægi ameríkanski vísindamað-
ur John Ericson (Jón Eiriksson) komið fram með spánýja
kenningu fjarstæða öllum öðrum. Hann álítur að sífeldur
kuldi ríki á yfirborði tungisins, og jaínvel í glaðasta sólskini
sé þar ekki minna en 120° frost. þetta byggir hann bæði á
sjálf sín og annara athugunum. Skoðun hans er því sú, að
mánafjöllin séu hræringarlausar jökulmyndanir, er orðin séu
hörð sem berg af langvarandi og stöðugum áhrifum þessa
heljarfrosts. Honum telst líka svo til að eptir þessari jökla-
kenningu hljóti land og sjór upprunalega að hafa verið í lík-
um hlutföllum á tunglinu og nú er á jörðunni.
Tjörnnos
eða
T j ö r n e s ?
Eg hefi, herra ritstj., nokkurum sinnum rekið migáí blaði
yðar og víðar hinaröngu mynd, — að minni skilningu —, af
þessu örnefni, nfl. Tjörn-nes. Iinyndið líklega þér og
aðrir yður, er svo ríta, að það sé dregið af t j ö r n. En
fyrst er uú það, að á plássi þessu er varla til pollur, hvað
þá heldur nokkur tjörn. Og í öðru lagi, ef það væri dregið
af tjörn, ætti það að heita T j a r n n e s. Á Hólssandi hér,
milli Axarfjarðar og Hólsfjalla, og einnig á Hólsstíg, milli
Núpasveitar og Sléttu, heita: T jarnstæði; er það af því,
að þar situr vatn í lautum fram eptir sumrum og allt sum-
arið, þá er illa viðrar, eptir leysingar á voruin.
Hið rétta nafn er því efalaust: Tjörnes. Og skal eg
nú reyna að færa sönnur á það. í útgáfu okkar Bjarnar
Jónssonar af Eyrbyggju, Akureyri 1882, bls. 110. er vísa.
þar sem mannkenningin: tjör-rínar-týnir, eða, ef
skipt er til, á að vera: rínar-tjörs-týnir, og á tjör
hér auðsjáanlega að þýða : e 1 d u r (sbr. skýringu mina á bls.
150. í Eb.). Víðar kemr og þetta orð: tjör fyrir í fornum
kveðskap í merkingunni: e 1 d u r. Og vér höfum enn í dag
í máli voru náskylt orð þessu, nfl. týra, er þýðir: lítið
1 j ó s, allt svo : diminutivum af orðinu : t j ö r, er lík-
lega er karlkyns.
Nú skal eg segja yður skrítna sögu viðvíkjandi örnefn-
inu Tjörnes, að það sé sama og : E 1 d n e s. Nóttina milli
22. og 23. októb. mán. 1885 var eg einn á ferð af Húsavík
út Tjörnesið. Fór eg sem leið liggur út hjá Héðinshöfða og
ofan í fjörurnar hjá Köldukvísl. og reið þær út, eins og leið
liggur allt að Hallbjarnarstaðakambi. Veðri var þannig farið
að norðaustan hríðarritja var og það allmikil í éljunum.
Tungl var í fyllingu og óð optast í skýjum. J?á er eg var
skammt kominn út í fjörurnar, sá eg bál mikið þar sem eg
átti von á að Hallbjarnarstaðakamburinn væri, og var það
slíkt heljarbál, að eg hefi aldrei annað eins séð, þá er það