Norðurljósið - 31.12.1887, Page 1

8
T3 R
1887
Stserðs 20 arkir. Verð:
2 krónur.
Bortrist fyrir lok jwlím.
Aknfoyri, 31- deaember 1887.
2. ár
19. Mað.
iKT Þ>aÁr, cem enn skulda fyrir „Norðurljósið“, og aug-
lýsingar í því, bæði fyrlr t. og 2. árgang, eru vinsatn-
iega beðnir að borga hlð fyrsta að hægt er.
Vögguvísa dauðaBS.
(Eplir P. A. Bosenberg).
Sólin er hnigin, og nú kemur nótt,
nú skulum lengur ei æja!
þvi skaltu, moldarbarn, pig búa fljótt
preytt af að gráta og hlæja.
Kom mér í faðm! pór eg þrýsti að mér!
Hræðstu ekki! —
Svo hægt og sto létt eg á burtu pig ber
ljósum að draumanna löndum,
langt burt frá gleymskunnar ströndum.
Hvíl roér á örmum! Eg elska pig heitt,
þér óhætt skal vera þó blundir!
pað bezta pig dreymdi, skal hráðlega veitt,
og brennandi læknaðar undir.
Svæfða eg marga, sem þig, hefi par,
Hræðstu ekki! —
pungum frá hörmum eg púsundir bar
burtu, að ljósheima löndum,
langt burt frá táranna ströndum.
J>ögul og kyr er mín prúðhelga borg
og par læknast mannhjörtun særðu
Allt, við sem pú skildir í veröld með sorg,
vaknaður aptur par færðu. —
Nú varir eg kyssi og vef pig að mér.
Hræðstu ekki! —
Hægum í svefni eg burtu pig ber,
langt burt, að eilffum löndum,
langt burt frá gleymskunnar ströndum.
H.S. 81.
I 46. tölufelaði „|>jóðólfsu XXXIX. árg., hefir dr. Pinnur
Jónsson kveðið npp dóm í máli, er hann segir að hafið
hafi verið gegn stöfunum z og x af ritara hinna síðustu „Prétta
frá íslandi,“ og daemt z útlæga fyrir endilangt ísland, en
sýknað x. Einhver Jóhannes Jóhanncsson hefir síðan í
31. töluðlaði „Fjallkonunnar“ 1887 ritað um dóm penna,
og lýst óánægju sinni ytir pvi, að stafurion x skuli eigi
sæta sömn forlögum, sem z.
Með pvi að eg. Bem petta rita, er einn af hinum fáu
vinum stafsins „z“ hefi eg tekið að mér að áfrýja framan-
nefndum dómi dr. Finns Jónssonar, fyrir hönd z, til æðra
dóms. til pess betri réttar aðnjótandi að verða. Og ætla
«g að mér verði auðvelt að sanna- pað, að áfrýjun pessi sé
á rökum byggð. Fyrst og fremst af pví, aðdr. Finnur Jónsson
fiefir gleymt eða eigi hirt um að fylgja hinni alkunnureglu
audiatur et altera pars eða: engan má dæma, án pess að
honum sé gefið færi á pví að verjast. Hefir nú z haft færi
á að verjast? Nei. Dómarinn (dr. Finnur Jónsson) hefir
pegar tekið gildan áburð sakaraðila og dæmt sakborning-
inn „óalanda, óferjanda og óráðanda öllum bargráðum“ án
pess jafnvel, eptir pvi, sem út lítur fyrir, að láta sér detta
í hug, að hægt væri að bera nokkra vörn fyrir z.
En í alvöru að tala, pá get eg eigi verið samdóma dr.
Finni Jónssyni, að svo stöddu, um pað, að rétt sé að vísa
z burt úr íslenzkum ritum. Að vísu hefi eg orðið pess var,
að mörgum hefir opt veitt næsta erfitt að vita hvn'- íita
átti z, og œá pví svo að orði kveða, að z hafi valdið glund-
roða, eins og doktorinn segir, en p a ð get eg eigi talið gilda
sök gegn pessum staf og, eins og eg síðar mun sýna, yrði að
ryðja fleirum stöfum úr ritmáli voru, ef pessi ástæða ein
væri næg. Annars heór mér aldrei getað skilizt, að pað
sé svo mikill vandi að vita, hvár rita eigi z, og verð eg að
álita, að pað sé fremur vanpekking, og einkum athugaleysi
og skeytingarleysi, er veldur glundroða í pessu efni, eD sjálf-
ur stafurinn z. En vanpekking, skeytiugarleysi og athuga-
leysi vil eg engí verðlaun veita, og eigi álít eg heldur rétt
að kasta burtu árinni, pótt einhverir séu peir, er eigi kunna
að nota hana. Eða mundi dr. Finnur Jónsson vilja kasta
burtu doktorstitlinum, pó að orðið doktor leiddi einbvern
einfeldning til að ætla að Finnur Jónsson væri frægurlækn-
ir, en eigi lærður málfræðingur, og pó er pessi titítí í raun-
inni pýðingarlaus, pví að maðurinn er engu lærðari fyrir
hann.
f>4 kemur hin önnur sök, er sakaraðili (eða réttara
sagt dr. Finnur Jónsson) ber fram að z sé alveg óparfur
„staffélágsmeðlimur" og skuli gjörð útlæg. Má vera að
petta sé hægt til sanns vegar að færa, en pá verður að
gjöra fieiri stafi útlæga úr ritmáli voru. En skoðum uú
alla röksemdaleiðslu doktorsins. Fyrst segir hann að \z sé
upprunalega =°- Í8*) og að fornmenn hafi sagt ts, par er
peir rituðu z. Nú segir hann að rétt sé að rita s í stað z
af pví að vér segjum s, par er z er rituð, en ekki ts, eða
með öðrum orðum, að stafsetningin eigi að vera samkvæm
framburði. J>essi kenning, er alls eigi er ný, né uppfundin
af dr. Finni Jónssyni, hefir eigí lítið við að styðjast, pvi að
pað er ætlunarverk ritinálsins, að vera mynd og líking hins
lifanda máls, eða málsins, eins og pað er talað, en um Ieið
hafa menn viijað, að ritmálið sýndi einnig uppruna orðanna
(bæði til skilningsauka, og svo til pess að styðja pannig
pekking á málinu). Að minni hyggju hefir að mestu leyti
tekizt að sameina petta tvennt í hinni íslenzku réttritun
eins og hún hefir verið kennd að undanförnu á latínuskól-
anum i Iieykjavík. Dr. Fmnur Jónsson er að tala um
ósamkvæmni í íslenzkri réttritun eða réttritunum, og pað
eigi að ástæðulausu, en vilji hanu láta sleppa z af pví að
sá stafur hofi nú eigi lengur neitt sérstakt hljóð, heldur sé
*) Að vísu veit eg að í fornum ritum er z einnig höfð í stað st eu
með því að það hefir verið föst regla nú um margar aldir að ritaz
að eins í stað ts, þá get eg eigi séð, að það s^ nein veruleg sök
á z, þótt hún hafi verið dálítid ðstöðug í æsku, eða þá eigi verið
við eina fjölina felld. pað er margur með því markinu brenndur
/