Norðurljósið - 08.10.1888, Blaðsíða 2

— 54 —
sem viðurkenna rétt vorn, pví meiri vissa er fyrir þvi að
vér náum honum.
Bæk ur.
I.
Kaupstaðarferðir (eptir Ingibjörgu Skaptadóttur)
heitir dálítil skáldsaga, sem Groodtemplarsfélagið á Ak-
ureyri hefir nýlega látið prenta.
Sagan segir frá manni, sem ungur hneigðist mjög til
drykkjuskapar, en pótti áður hinn mannvænlegasti. Hann
giptist efnilegri stúlku, og reisti bú. Eptir petta ágjörð-
ist drykkjuskapur hans mikið. Hafði liann byrjað búskap-
inn með allgóðum efnum, en fyrir ofdrykkjuna og paraf-
leiðandi óreglu gengu eigur hans brátt til purðar. Heim-
ilislífið varð örðugt, kalt og gleðisnautt. I stuttu máli,
með ofdrykkjunni leiddi hann yfir heimili sitt flesta óham-
ingju og vanblessun, sem peim lesti optast fylgir. Loks
varð einn af æskuvinum konu bans til að bjarga honum úr
pví eymdadjúpi, sem hann hafði sökkt sér og aínum í. með
pví að fá hann til að ganga i bindindi. |>á batnaði brátt
hagur hans, og svo mátti að orði kveða, að öll sú blessun,
sem hann áður hatði rekið úr húsum sínurn með ofdrykkj-
unni, streymdi nú aptur daglega inn til hans. En pessi
viðreisn hans varð einnig öðrum til góðs. Margiraf hinum
gömlu slarkbræðrum hans fylgdu dæmi hans, og gengu
lika í bindindi. Yarð hann peim nú til fyrirmyndar í
hófseminni, eins og hann áður hafði optast verið fremstur
í flokki peirra við ofdrykkjuna.
Af pessu stutta efniságripi sést, að sagan er skrifuð í
peim aðaltilgangi að sýna óhamingju ofdrykkjunnar en ágæti
bindindisins. Hefir höf. tekist pað prýðilega. Lýsingin er
sönn og blátt áfram, laus við allar öfgar og gifuryði. All-
staðar lýsir sagan glöggskyggni og næmri hugsun. Efnið er
mikið, en sagt með fáum orðum, og pó mjög ljóst og skipu-
lega framsett. Málið er viðast hreint og heflað og laust
við tilgerð og tildur.
J>að má óhætt setja pessa sögu meðal hinna beztu
nýrri smásagna vorra, og pó er hún frumsmíð stúlku, sem
& enn er á æskuskeiði.
n.
|>jóðvinafélagsbækurnar petta ár eru: „Andvari11
„Auðnuvegurinn“ og Almanakið.
I Andvara eru pessar ritgjörðir:
1. Æ'fiágrip Tómásar prófasts Sœmundssonar. (Eptir
Steingrím Thorsteinsson). Æfiágripið er stutt, en einstak-
lega ljóst ög lipurt ritað; pvi fylgir mynd af séra Tómási.
2. Fáemar alhugasemdir um stjórnarskipunarmálið.
(Eptir Benedikt Sveinsson). í ritgörð pessari sýnir höf-
undurinn hversu stjórnaratferli Hana að fornu og nýju hefir
verið Islandi til apturfarar og niðurdreps, hversu hin á-
byrgðarlausa útlenda stiórn er óeðlileg og óhagkvæm í
sjálfu sér, oghvefsu hin núverandi stjörn beitir valdi sínu
gagnvart oss, bæði með lagasynjunum og öðru, til ómetan-
legs skaða fyrir land og lýð. Hinsvegar sýnir höfundur-
inn hversu sjálfstjörnarkröfur rorar eru sanngjarnar, og
hversu ótvíræðan rétt vér höfum til að heimta fulla sjálf-
stjörn i vorum sérstöku málum. Hann hrekur mótbárur
stjórnarinnar og talsmanna hennar hér gegn stjórnarbóta-
kröfunni og sýnir ljóslega hve léttvægar pær eru. Hann
efast ekki um að pjóð vor geti fengið sjálfstjórnarkröfunni
fullnægt, ef henni endist kjarkur, festa, samheldni og starf-
semi. En pessar pjóðdj'ggðir verða að spreta „frá pjóð-
inni sjálfri og meðvit ind hennar um pað hvað purfi til
pess að ná takmarki frelsis og fullkomnunar gegn um bar-
áttuna. Hafi pjóð vor, sem vér sízt efumst um, pá lifandi
sjálfsmeðvitund, sem vér köllum pjóðarmeðvitund í pess
orðs sanna skilningi, sé hún svo hyggin, að hún sjái lands-
réttindi sín, eigi að eins sem eins konar fornmenjagrip,
heldur fjársjóð pann, sem henni ber að hafa með höndum
og færa sér í nyt til tullnægju lífspörfum sinum, pá mun
og reynslan kenna henni smátt og smátt, hverjar leiðir
hún á að ganga. til pess að ná vilja sínum, sem henni er
ranglega bannað.
Ititgjörðin er öll mjög skarplega samin, og full af
röksemdum og sönnunum, en sumstaðar nokkuð^bituryrt. Yér
ráðum hverjum manni, sem nokkuð hugsar um stjórnarmál
íslands að lesa hana rækilega.
3. Ferðasaga frá Vestíjörðum (Eptir porvald Thorodd-
senh Höfundurinn segir frá ferð sinui um Isafjarðarsýslu
sumarið 1887. Frásögnin er bæði alpýðleg og vísindaleg,
og mun almenningi geðjast vel að henni eins og öðrum
ritgjörðum hans. Höf. sýnir pað með pessari ritgjörð sem
öðrum ritgjörðum sínum, að hann er meistari i pví að rita
um vísindaleg efni pannig að öllum pyki skemmtilegt að
lesa pað, jafnframt pví sem pað er fræðandi.
4. Frélsi og rettur (Eptir Pál Briem) í ritgjörð pess.
ari sýnir höfundurinn að frelsið er aðalskiliyrðið fyrir öll-
um framförum hverrar pjóðar. J>að er frelsið sem hefir
hafið Englendinga, Norðmenn Bandarílyamenn og Canada-
menn til framfara. En aptur hefir kúgun og harðstjórn
sökkt öðrum pjóðum niður í villumyrkur vanpekkingar og
vansældar. Grein pessi er mjög fróðleg og skemmtileg.
5. Um söfnunarsjób íslauUs (Eptir Eirík Briem).
6. Um ómaqaframfœrslu (Eptir Arnljót Ólafsson).
|>etta er langlengsta ritgjörðin í Andvara, enda er efnið
umfangsmikið og flókið. Ritgjörðin lýsir mjög miblum
lærdómi og fróðleik. En ekki er öðrum en lögfræðing
ætlandi að dæma um hversu áreiðanleg hún er í öllum
atriðum. J>ótt vér efumst um að almenningur geti fært sér
í nyt allan fróðleik ritgjörðarinnar, ættu allir, eiukum hrepp-
stjórar og hreppsnefndir, að kynna sér hana ýtarlega, pví
hún gefur margar mikilsverðar npplýsingar, sem örðugt er
að fá annarstaðar.
III.
Auðnuvegurinn (Eptir William Mathews). Bók pessi
er rituð i peim tilgangi að kenna mönnum að komast pann-
ig áfram í heiminum, að menn verði sér og öðrum til
gagns og sóma í hverri stöðu sem er. Bókin er einstak-
lega vel rituð, en pví miður mun hún ekki verða að tilætluðum
notum, pví mönnum hættir of mjög við að láta slíkar á-
minningar og ráðleggingar, sem pessi bók hefir að geyma,
eins og vind um eyrun pjóta.
IV.
Almanakið. Hið merkasta í Almanakinu eru æfisögu-
ágrip tveggja Breta, Gordons og Stanleys, er báðir hafa
getið sér hina mestu frægð. J>ví fylgir mynd af peim báð-
um. |>á er mynd af Schiellerup prófessór, árbók íslands
og annara landa, ýmsar skýrslur, smásögur, skrítlur o. fl.
Skrítlurnar eru margar heldur ómerkilegar og öllu lakari
en í almanakinu í fyrra. Aptur eru par nokkrar vel vald-
ar sögur af |>orsteini heitnum á Skipalóni. Væri óskandi
að fleiri pesskonar sögur kæmu í almanakinu framvegis í
staðinn fyrir hinar útlögðu smásögur og skrítlur, sem fáar
eru sil skemtunar og engar til fróðleiks.
Gísli Brynjúlfsson.
Lærdómsmannsins liðinn er dagur
ljóma brá hann fyrst yfir pjóð,
pegar ungur, andríkur, fagur
ísalands á pinginu stóð ;
fyrirmyndir fornaldarinnarj
fagurlega málaði hann;
hrifinn krapti heimsmenntarinnar.
Hafnarskóla upplýsa vann.
Yinur íslands varst pú án efa,
vildir jafnan fræða pinn lýð,'
fáir vildu gaum að pví gefa,