Norðurljósið - 06.07.1889, Blaðsíða 3

1889
N ORÐURL JÓSIÐ.
47
varð fundarfall í báðum þingdeildum og fánar blöktu á
liálfri stöng um allan Reykjavíkurbæ.
Girasvöxtiir er í bezta lagi um allt Suðurland, en
votviðri eru svo mikil, að illa lítur út með nýtingu
á heyi. Varla heíir komið þur dagur um langan tíma.
Loptið er þokufullt og drungalegt.
Afialítið er hér innfjarða, á opnum skipum, en sum-
ar fiskiskútur haía fengið allgóðan afla.
Embættispróíi við læknaskólann luku 28. f. m.:
Sigurður Sigurðsson með II. eink. 66 stig.
Björn Gf. Blöndal — III. — 58 —
Latínuskólanum var sagt upp 29. f. m. Útskrifuð-
ust þá úr skólanum þessir stúdentar • . Eink. stig
1. Sigurður Pétursson............................I 98
2. Bjarni Sæmundsson . . ....................I 97
3. Magnús Torfason...............................I 95
4. Ólafur Thorlacius................................193
5. Sæmundur Eyjólfsson ..........................I 93
6. Þorlákur Jónsson............................... 193
7. Sigurður Sivertsen ..............................191
8. Vilhjálmur Jónsson............................I 91
9. Friðjón Jensson ..............................I 89
10. Ole Steinbach................................II 76
11. Sigurður Magnússon (utanskóla)...............II 73
12. Jón Jónsson (utanskóla) .....................II 71
13. Oddur Gíslason ..............................II 69
14. Jóhannes Sigurjónsson........................II 68
15. Helgi Skúlason...............................II 67
16. Magnús R. Jónsson (utanskóla)...............III 55
17. Iugvar Nikulásson ..........................III 45
Nýsveinar hafa 16 gengið inn í latínuskólann í f. m.,
þar af 13 í 1. bekk, 2 í 2. bekk og 1 í 3. bekk.
Synodus var haldin í Reykjavík 4. þ. m.
ÝMISLEGT.
Þorkell Ólafsson,
síðasti stiptprófastur á Hólum.
fæddist 1. ágúst 1738 í Odda á Rangárvöllum. Foreldrar
hans voru þau Ólafur biskup Gíslason og Margrét Jakobs-
dóttir. Árið 1747 fluttist liann með foreldrum sínum að
Skálholti. Þar andaðist faðir hans, og 1756 dó móðir
hans, er þá var í Bræðratungu. „En þá hennar og sona
hennar eigur urðu svo ítarlega gjörkrafðar í álag á bisk-
upsstólinn, að þeir einustu silfurhnappar, sem Þorkell átti,
voru til þess skornir úr peisu hans og oll hans lærdóms-
kver í álagið tekin, varð liann að læra með öðrum piltum
á þeirra lærdómskver, hvar hann þetta gat fengið“. í
Skálholtsskóla reyndist hann þvílíkur námspiltur, „að hann
í leksíu kverum lærði 8 eða 10 blöð á dag, og mælt er,
að hann einusinni hafi leikið sér að 8 blaða leksíu lær-
dómi í Nucleo Latinitatis“.
Vorið 1757 var hann útskifaður úr skóla og var þá
settur djákni í Þykkvabæjarklaustri í Veri. En eptir
sandfallið mikla úr Mýrdalsjökli 1755 hélzt hann þar ekki
við. Nokkru síðar varð hann skrifari hjá Finni biskupi.
En árið 1761 sigldi hann til Kaupmannahafnar háskóla,
og nam þar guðfræði. 1764 kom hann út hingað, og varð
þá enn skrifari hjá Finni biskupi. 1766 fékk hann
veitingarbréf fyrir Hvalsnessþingum í Gullbringusýslu. Árið
1769 voru honum veitt Seltjarnarnesþing. Hafði hann
fengið veitingarbréfið, „þegar annar attestatus, Árni Þór-
arinsson, er síðar varð biskup á Hólum, sótti um sama
prestakall. Lét þá stiptamtmaður í ljósi við Þorkel prest,
að Árni mundi klaga, hlyti liann ekki brauðið, þar eð
liann hefði tillögur ens konunglega danska Cancellíis um
frama, og leitaðist því eptir, hvort Þorkell prestur vildi
ekki afstanda veitinguna við hann. Þetta undirgekkst
Þorkell prestur“.
Eptir fráfall dómpirkjuprests Halldórs Jónssonar 1769
varð Þorkell dómkirkjuprestur á Hólum. 1774 kvæntist
hann, en missti konu sína ári síðar. Árið 1781 ferðaðist
hann á Suðurland „skikkaður að mæta í þeirri af konungi
skipuðu biskupsstólanefnd“. 1785 var hann settur prófastur í
Hegrauessýslu, og sama ár falin á hendur umsjón skólans
á Hólum. „Kom þá og dómkirkjan með töluverðu henni
til inntekta og viðurhalds tillögðu jarðagóssi undir hans
umsjón“. Umsjón skólans hafði hann um 4 ár.
Þegar Árni biskup dó, 1787, var Þorkell prófastur
settur stiptprófastur Hólastiptis og hélt hann því embætti
til 1789. Árið 1798 var hann á ný settur stiptprófastur
á sama stað unz biskup Geir Vídalín tók við „embættis-
verkum í Hólastipti“.
Þegar jarðir Hólastóls voru seldar og skólinn fluttur
burtu 1802, rataði Þorkell prestur í þau ókjör, „sem
dæmafá eru og eptirminnileg munu þykja, að verða allt í
einu, fyrir utan nokkurt vitanlegt afbrot, sviptur sínum
árlegu kostpeningum, 65 rd. 60 sk., sem var allt hans lífs-
brauð, að undanteknum fáeinum lambseldum, dagsverkum
og tíundum, er falla í Hólasókn.........Stóð hann þá uppi
slyppur og snauður, bjargarlaus og húsviltur........En með
því ósýnt var hvort nokkur yrði til, að honum frágengn-
um, að þjóna því af sér gengna og lénsjarðalausa Hóla-
prestakalli, þó liann væri sem á fiæðiskeri staddur, skutu
Hólaábúendur skjóli yfir hann, og veittu honum vökvun til
skiptis, móti hans litlu inntekt af sókninni".
„Frá prófastsembætti fékk hann lausn árið 1803,....
en 1808 skilaði liann Hólakirkju og henni tilheyrandi, þá-
verandi Hólaeigenduin; hafði hún þá tapað miklum hluta
eigna sinna, og var ekki skilavon af honum þá bersnauð-
um. Dvaldi hann þá optast mjög einmana og í einhýsí í
nýju timburstofunni á Hólum í mörg ár við staklegt mun-
aðarleysi og stundum skarpan kost.........Optar en sjaldn-
ar við bar, að hann hafði ekki annað til miðdagsverðar að
nærast á en eldhúsreyktan hákall, er hann keypti blautan, og
það af svo skornum skamti, að 5 lóð sagðist hann ætla
sér til miðdagsmáltíðar, og kvað sællífi ef brauðbita hefði
með. Pensíon fékkst ekki, né bót á inntektamissi hans
þó beðið væri.......Var þá í tilgátum og ekki annað sjá-
anlegt, en þessi góði öldungur mundi veslast upp í harð-
rétti og annari vesöld. Þótti nú æfi Þorkels stiptsprófasts
mjög umskiptileg orðin og amhugsunarverð og hörmuðu
hana margir, einkum af kennilýðnum, sem alljafnt elskaði
hann og virti og hryllti við þessu dæmi. Var í ráðagjörð,
að þeir fáu, er skárst megnandi væru af nálægum prest-
um, legðu saman í einhvern Iítinn forða handa lionum, en
það lenti þó í tómri ráðagjörð“.
„Árið 1815 þann 4. júlí inngaf lierra Conferensráð
Thorarensen skarpa klögun til biskups G. Vídalíns um
forsómun stiptprófasts Þorkels í embættisverkum, einkum
ungdómsins uppfræðingu. Bauð biskup Jóni prófasti Kon-
ráðssyni að rannsaka það málefni, og reyndist ungdómur-
inn betur uppfræddur en vænt var; en til húsvitjana og
annara ferða í sókninni sýndist hann, þá 78 ára gamall,
ekki fær, þar hann átti enga hestnefnu, ekki reiðtýgi og
ekki nauðsynlegan klæðnað til að skýla kroppnum með“.
Árið 1816 sagði hann sig algjörlega frá kallinu. Eptir
það veitti konungur honum 50 rd. laun árlega. Skömmu
síðar var bætt við hann 100 rd. og eptir það lifði hann
„við allbærilega hagsmuni og heilsukjör“, þar til hann
andaðist 1820.
Stiptprófastur Þorkell Ólafsson er sagt að hafi verið
maður tígulegur ásýndum, með hærri og þreklegri mönn-
um á vöxt, kurteis, blíður og glaðsinna í umgengni og
ramur að afli. „Mun þó sálarstyrkleiki hans engu minni
verið hafa“......Við harðindi þau liann leið frá 1802