Norðurljósið - 31.08.1891, Síða 1

Stærö 24 arkir
Yerö: 2 krónur
Borgist fyrir lok júli.
NORÐURLJÓSIÐ.
Verö auglýsinga •
15 aura línan eða
90 a. hver þml. dálkg.
16. blað.
Akurcj ri 31. ágúst lís9l.
6. ár.
Síra Havsteinn og síra Magniis Skaptason.
Kirkjufélag landa vorra veatanhafs eða formeun þess hata
nú skýlaust lýst því ytir, að sá maður geti ekki verið
prestur i lúterskum söfnuði, sem ekki trúir hverju atriði í
Augsborgartrúarjátningunni, en sérstaklega ekki sá, sem ekki
trúir eilífri útskúfun. þetta mál vekur vist allmikla eptir-
tekt heima, þvi að þótt þeim þyki það ekki tilkomumikið og
fremur skoplegt en hitt. sem litlir kirkjuvinir eru, þykir
öðrum það mjög þýðingarinikið, eius og það líka er. þeir
synir kirkju vorrar hinir vígðu inenn þar vestra, hafa nú svo
opt sent móður sinni tóninn ylir halið, að ekki ætti illa við
þótt hún svaraði nú við þetta tækifæri og segði: „Og með
ykkar anda!.“ Jeg hennar minnsti heimaalningur hefi nú
einn verið svo djarfur að fylgja dæmi hins fræga Farrars og
biskupsins af Manchester og ýmsra fleiri hálúteskra böfuð-
kennimanna í sjálfri biskupakirkjunni á Englandi — að eg
ekki nefni postula Unitaranna, «guðlevsingjanna,“ sem land-
ar vorirkalla — að eg hafi opinberlega afneitað nefndum lær-
dómi — eg þessi ótimabæri burður, sem séra Havsteinn ekki
vildi láta lifa á einu sainan brauði —nei! ekki einu sinni
á brauði, nokkru lúthersku brauði, eg skal nú leyfa mér í
ineinleysi en afdráttarlaust, að segja þeim síra Hafstein mina
ineining um aðferð þeirra — um Ieið og eg votta síra
Magnúsi Skaptasyni inína bróðurlega hluttekning.
Áð þetta barnunga kirkjuíélag, sem i hinu nýja, mikla
frelsislaudi hefir sett sér það fyrir inarkraið, mikið og lofs-
vert markmið, að sameina í kristilegum kærleika og bróðerni
sem lútherskt trúartélag sína tvístruðu landsinenn, — að
slíkt félag skuli leggja svo alla áherzlu á orðið lútherskur,
og svo ramm-forna þýðing í það orð, að það setji altt sam-
komulag, frið og kristilegan kærleika í veð út af því, að
einhver prestur þeirra segist ekki trúa slíkuin lærdómi sem
eilíf útskúfun, það virðist mér vera bæði mjög háskalegt og
mikið gjörræðí. Háskaleg er sú aðferð fyrir þá sök, að
slíkt hlýtur að vekja mikíð hneiksli, sannfærir engan, sem
efablandinn er, heldur æsir efa, og veikir hættulega trú
manna á öðru, sem betra er og síður má eta. Hvað sýnir
og sanuar reynslan eða sagan. Ijósara en þetta? Fyrste
afleiðingin er nú og orðin sú, að félagið er dottið í tvennt,
eu ritdeila komin í staðinn, sem fáuin inun vera til upp-
byggingar. En gjörræðið í þessari aðferð, einkum þessari
„Inquisition“ síra H. P. og þar af leiðandi stælu, er lika
mikið og ólútherskt á vorum dögum. f>að er fyrst gjör-
ræði gagnvart síra M. S. Hvað veit sira H. P. meira en
síra M. S. uin eilifa útskúíun ? hefir hann og hinir, sem
honum fylgja, nokkuð dómsvald yflr M. S. og hans söfnuði?
þessi aðferð er gjörræði gagnvart anda Lúthers og hans
siðabótar grundvelli. Hlýtur ekki hver menntaður maður,
sem lesið hefir ura hinn gamla, mikla reformator, að vera
sannfærður um, að hefði hann lifað á vorum dögum, hefði
hann ekki trúað slíkum lærdómi? Og grundvallarkrafa siða-
bótarinnar, er henni ekki misboðið? Var hún ekki og er
enn, eða ætti að vera, sú, að leyða samvizkur manna til
frjálsrar hugsunar undan mannlegum og jafnvel páfalegum
valdboðum ? Hver er lútherskari, síra M. S., sem að Lúthers
dæmi dirfist að afneita kieddu, sem houuni tinnst ekki ein-
ungis röng, heldur háski fyrir alla guðstrú að prédika, —
ellegar siia H. P., sem vill láta slíka afneitun varða æru-
og embættismissi, og fylgir sama anda, þótt með vægari
aðferð sé, og siður var lyrir hálfri fjórðu öld, pegar siða-
bótin var í vöggu? þessi aðferð er gjörræði gagnvart sam-
tið og írauitið. öll slík aðferð, öll slík bönd tiiheyra horf-
inni og heimskari tíð. Hið gamla er optlega gott og heilagl,
en ullt gamalt, sem ekki verður varið með góðu, með rök-
serndum, það má ekki verja með valdi. Loks er slík aðferð
gjörræði gagnvart íslenzku fólki sérstaklega. Við íslend-
ingar erum frá upþhafi bókmeuntað fólk og okkar alþýða á
færri spor til sjálístæðrar og enda vísindalegrar lífsskoðunar
en flest annnð fólk; vér höfuin aldrei verið miklir biflíu-
dýrkendur og stöndum þar allt öðru vísi að vigi en Englar,
Skotar, Norðmenn, Danir og Svíar; hjá þeim trúir enn
fjöldi af bænda-alpýðuuni að öll biflían sé bókstafloga inn-
blásin. Hjá siíkum söfnuðum þykir líka aðferð þeírra síra
H. P. nærri því eins og sjálfsögð, og klerkanna röksemd er
þessi: „Augsborgartrúarjátning á og skal vera alla daga
allra iútherstrúarmanna trúarinntak. f>etta er sjálfsagt lifs-
skilyrði — ekki sízt hér í Ameríku; hér einkum hljóta
menn að vera strangir; hér er offrelsid, tálið, trúleysið á
allar hliðar, alit færi ella í uppnám, enginn þekkti sína,
lýðurinu yrði úlfum, hundum og hröfnum að bráð, og þar að
auki líkur safni á afrétt, afar-stóru safni af eintómum ómerk-
ingum. Allt um það viljum við og heimtum f r e 1 s i, við
neyðum engan, fari þeir sem fara vilja, en veri hinir kyrrir,
við heimtum einungis hreina játning, hreint borð, hreina
reikninga“. Svipað þessu talar lika sira H. P., og því vil
eg svara honurn persónulega. Já, kæri síra Hafsteinn, við
sumir hér heima þekkjum þessi svör, en við vitum líka, að
ykkur, og einkum ykkur löndum vorum, er ómögulegt með
þessari aðferð og keuning að halda hreina reikninga.
Við vituin að þið búið innan um prestsligað og í trúarskoð-
unum ómyndugt fólk og ófrjálsa söfnuði, þar sem sannur
kristindómur er yfirskyn, þó bröstulega sé látið; við
vituin að þið búið innan um ríkari söfnuði og leitið verald-
legrar virðingar og menningar, en þar sem auður og völd,
svik og sundurgerð, húmbúg og hleypidómar ráða miklu
meira en kærleiki, sannleiki, réttvísi og hreinskilni, þ a r
skapast ekki sannur kristindómur með valdboðum, og það vald-
boðum, sem nálega eingöngu eru studd með hjátrúarhótun-
um og fornri venju. Hjá Islendin?um situr hjátrúaróttinn
utan á og fornvenjan líka; þeir standa á betri merg en aðrir
og eru allir bóklæsir. Ofsatrú, hjátrú, bókstafstrú er hinn
versti klafi, þar er venjulega allt í sundurþykkju og uppnámi,
og þar á hinn gamli Belzibúb ætíð opnar aðgöngudyr með
sjö anda sér verri. Hin amerísku blöð og bækur bera vott/
um ógurlega spilling, öfgar og sundurlyndi. Á borðinu fyrir
framan mig liggja tvö tímarit þaðan á ensku máli, sem dá-
vel sýna tvennar öfgarnar. |>au piédika sína trúar- og lífs-
skoðunina hvort fyrir sig; anriað meinar, að sárfáar sálir
muni að öllum líkindum utnflúa eilífa ófarsæld, og kallar
sig þó evangelist; hitt kennir, að enginn persónulegur
Guð sé til né persónulegur ódauðleiki; það kveðst vilja
sættatrú og vísindi. Kæri síra Hafsteinn, mundu það ekki
vera þessar og þvílíkar öfgar, sem helzt bjóða hverar öðrum
heim ? Og mundi ekki aðalháskinn liggja í þvi. eins og
fyrri, að gleyma lífs-princípi kristindómsins, þessu: „Bræður,
elskið hver annan?“ Fá, allt of fá friðarins og kærleikans
orð berast hingað heim yfir Lið kalda veraldarhaf, frá hinui