Reykjavík - 09.07.1903, Qupperneq 2

2
Fróðárundrin enní
Enn hefir verndartolla-hjátrúin skot-
ið selshausnum upp úr gólfinu á
Alþingi.
•- Þar er gamla afturgangan, smjör-
líkistollurinn, komin í ijós á ný.
* Frv. er þar upp borið þess efnis,
að leggja toll á: 1) smjörlíJá (lOau.
á hv. pd.); 2) ost (5 au. á pd.); 3)
kartöflur (10 au. á hver 10 pd.).
Elutningsmaður (1. þm. Eangv.)
vildi ekki láta vísa málinu til þeirr-
ar nefndar, er annars fjallar um toll-
mál, því að hann kvað frv. ekkihor-
ið upp í tekju-auka skyni við lands-
sjóð, heldur til að vernda og styðja
landbúnaðinn, og því var því vísað
til landbúnaðarnefndar.
Yér skulum þá líta á frv. samkv.
þeirn tílgangi, sem flutningsmaður
lýsti að það væri borið fram í.
Aðalatriðið er auðvitað smjörlíJcis-
tollurinn.
Nú eru iiðin fyrir víst ein ] 6 ár
síðan frv. var fyrst borið fram á al-
þingi um þetta. Þá vóru margir á-
kafir með að fá verndartollinn; en
jafnan tókst þó að kveða ófögnuðinn
niður.
1899 um vorið var í ritgerð í
„Andvara"1) farið fram á, að leggja
engan toll á smjörlíkið, en styðja
fsl. smjörgerð með útflutningsverð-
Iaunum. Þetta varð ofan á á Al-
þingi.
Síðan hefir ísl. smjörgerð þokað
stórum fram, og er þó minst séð,
vonandi, af þeirri framför enn.
í Andvara-ritgerðinni, sem nefnd
var, er þess getið (160. bls.), að 1896
hafi verið flutt hingað til lands
13(5,471 77 af „smjöri", sem vænt-
anlega hafi mestalt verið smjörlíki.
1 Sama ár eru flutt út: 3135 77 af
smjðri.
Árið 1900 er innfl. smjörlíki 189,-
303 77; en útflutt smjör 21,362.
Útflutningur smjörs af landinu
hefir þá sem næst sjöfaldast á ein-
um fimm árum! — Enginn efi er á,
að hann hefir stórum auJcist síðan.
Innflutningur smjörlíkis hefir og
aukist um 52,832 77 á sama tíma,
og er það eðlileg afleiðing af vax-
andi þilskipaútgerð landsmanna.
En þó er aukningin eJcJd öll af
þessari orsök runnin. í áður úefndri
„Andvara“-ritgerð (161. bls.) varþess
getið, að Danir, sem bezt smjör búa
til í heimi, seldu smjörið sitt til út-
landa, en keyptu sér smjörlíki til að
borða. Var bent á, að það væri
búhnykkur fyrir bændur að selja
arnjör sitt fyrir 80 au. og þar yfir,
en kaupa smjöriíki til matar fyrir
lítið meira en hálft verð. Þessari
þörfu bending eru menn nú farnir
að fylgja Jiér. Til dæmis hafatveir
prestar nýlega sagt mór, að þeir
1) Jón óiafsson: „Ycrzlunarfrolsi,
verndartoIlaru.
selji alt smjör sitt, en kaupi smjör-
líki til heimiíisins 1 staðinn.
Fyrir fám árum vóru Árnesingar
ákafir með að fá toll lagðan ásmjör-
líki, og fengu þingmann sinn til að
bera það mál fram á þingi (honum
að þvemauðugu). Nú eru farin að
koma þar upp blómleg smjörbú. Og
nú í vor, er vakið var máls á smjör-
líkistolli á þingmálafundi þeirra, var
meiri hluti fundarmanna orðinn
þessum tolli mótfallinn. Þeir kváðust
kaupa smjörlíki til matar, en selja
smjörið; smjörlíJcistollur væri því á-
laga á sig, er miðaði til að spilla
fyrir góðri smjörgerð, sem nú reynd-
ist mjög arðvænleg.
Þetta er hyggilega og alveg rétt
á litið. Svo virðist sem Rangæingar
sé enn ekki komnir eins langt eins
og Arnesingar. En vonandi líða ekki
mörg ár úr þessu þangað til bændur
í Rangárvallarsýslu verða einnig orð-
nir andvígir smjörlíkis-tollinum. Margt
hefir ólíklegra að borið, en að þeir
verði á þá skoðun komnir fyrir næsta
þing.
Smjöriíkis-tollur nú mundi verða
til niðurdreps landbúnaðinum á
tvennan hátt, beinlínis og óbeinlínis.
Beinlínis með því, að gera fram-
Jeiðendum góðs smjörs (smjörs, sem
er verzlunarvara) dýrara að lifa.
Óbeinlínis með þvi, að verðlauna
óþrifnað og amlóðahátt, þar sem
milvlu minni hvöt væri þá fyrir
bændur til að koma upp mjólkurbú-
um og góðri smjörgerð. Smjörh'kið
hefir átt mjög míkinn þátt í því, að
bæta sjörgerðina hór í landi, svo að
óþrifa-smjörgráði yrðióseljandi. Smjör-
líkið er hrein og þrifleg vara, og
menn kjósa hana heldur. en óhreint
og iíla verkað smjör. Góða, vel
verkaða smjörið er ávalt arðvænleg
verzlunarvara.
Hitt gæti verið umtalsmál, að færa
niður verðmarkið á útfluttu smjöri,
sem verðlaun fær, t. d. niður í 70
aura.
En smjörlíkis-tollinn ætti þingið
að kveða niður nú, eins og það
hefir jafnan gert til þessa. Nú er
hann skaðvænlegri en nokkru sinni
fyr.
XJm osttollinn er það að segja, að
af osti flytjast hór til lands frá 20
til 30 þús. 77. (1896: 22,982 & —
1900: 32,995 77). Ef vér teljum, að
30,000 77 flytjist að jafnaði, þá yrðu
tekjurnar af 5 au. ,tolli einar 1500
kr., og dregur það landssjóð hvorki
til né frá.
En hór í landi er engin ostagerð
enn, sem teljandi sé, af þeim osti,
sem verið geti verzlunarvara. Kunn-
áttuna skortir enn. Jafnvel þeir sem
búa til osta hér með fyrirmyndar-
hreinlæti og þrifnaði úr sýnilega
feitri og góðri mjólk, þeir kunna þó
ekki að gera ostana verzlunarhæfa;
taka þá of snemma upp, senda þá
of nýja á markaðinn, og svo verða
ostarnir bragðlausir.
Vegurinn til að knýja menn til
að afla sér betri kunnáttu, er ekki
sá, að reyna að útrýma góðri vöru,
sem keppa þarf við.
Græði landssjóður lítið á ost-toll-
inum, græðir landbúnaðurinn þó
minna — öllu haldur tapar.
Að ekki er yrkt hér meira en gert
er af kartöflum, það er sannariega
ekld verðinu að kenna. Kartöflu-
verð er hér aldrei undir 8 kr. tn.,
en einatt 10 kr. Þar sem jörð og
loftslag er lagað fyrir kartöflurækt
hér á landi, þar er vist fátt eða jafn-
vel alls ekkert, sem borgar sig bet-
ur með því verði, sem nú er og um
ómuna tíð hefir verið á kartöflum.
Það er bókstaflega enginn hlutur
Sem minni ástæða er til að leggja
toll á, heldur en kartöflur.
Það eru um 4300 tn., sem nú er
fl'utt inn af lcartöflum (jafnvel til Ak-
ureyrar þarf að flytja kartöflur).
Landsmenn ættu að gera miklu meira
af kartöflurækt, þar sem jarðvegur
og loftslag leyfir., En verðið er ó-
þarfi að skrúfa upp með lögum. Það
er full-hátt.
Þingið ætti að fella frumvarp þetta
sem umsvifa-minst.
m)chxl imnarsí!
Líkvagn er nú favinn að sýna
sig í bænum hér. Það var mál til
komið. Það er ólíku umsvifaminna
fyrir þá, sem þurfa að gera útför
einhvers, að eiga vísan mann, sem
ávalt má snúa sér a.ð bæði með að
taka gröf, flytja lík til grafar og alt
umstang, sem því fylgir. Hr. Matth-
ías Matthíasson tekst nú þetta á
hendur, og allir þekkja, hve vandað-
ur og samvizkusamur maður hann
er, svo að allir geta treyst honum
til að láta þetta fara vel úr hendi.
Vagninn sjálfur hefði helzt átt að
vera snyrtilegri og skrautlegri, en
hann er enn. En væntanlega útveg-
ar hr. Matthías sér fegri vagn, ef
það sýnir sig, að þetta borgar sig.
— Vór sáum nýlega vagn þennan flytja
lík til grafar, og gekk þar maður
við hlið hestinum og stýrði honum.
Þetta er ómynd. Eldllinn á að sitja
á sæti framan á vagninum.
Annars mælum vór ið bezta með
að menn noti vagninn, og vonum
það reynist ódýrast.
Alþing-i
Þingnefndir. Landsstjórnarfyr-
irJcomidugið: Björn Kristjánsson,
Hannes Hafstein, Jóhannes Ólafsson,
jón Magnússon, Lárus H. Bjarnason,
Ólafur Ólafsson, Skúli Thoroddsen.
Káðgjafa-ábyrgð: Guðláugur Guð-
mundsson, Hannes Hafstein, Her* -
mann Jónasson, Lárus H. Bjarnason,
Skúli Thoroddsen.
LandsreiJmingasamþyJd: Guðlaug-
ur Guðmundsson, Ólafur Briem, Ó-
lafur Thorlacius.
GagnfræðasJcóli á Akureyri: Björn
Bjarnarson, Einar Þórðarson, Hannes ,
Hafstein, Hannes Þorsteinsson, Stef- -
án Stefánsson.
Kláðamál: Árni Jónsson, Jóhann-
es Ólafsson, Magnús Andrésson, Ó-
lafur Thorlacius, Stefán Stefánsson.
Kosningalög: Eiríkur Brlem, Guð-
jón Guðlaugsson, Guttormur Vigfús-
son, Hallgrímur Sveinsson, Sigurður
Jensson.
Eftirlaun og ellistyrJcur: Eiríkur
Briem, Guðjón Guðlaugsson, Hallgr..
Sveinsson.
HeilbrigðissamþyJdir: Guðj. Guð-
laugsson, J. Jónassen, Þorgrímur
Þórðarson.
SJcipun lœJcnishéraða: J. Jónassen,.
Valtýr Guðmundsson, Þorgrímur Þórð-
arsori.
LíJcslcoðun: Guttormur Vigfússon,
J. Jónassen, Þorgrímur Þórðarson.
HagfrœðissJcýrslur: Eiríkur Briem,.
Kristján Jónsson, Sigurður Jensson.
Samgöngmnál: Einar Þórðarson,
Guðlaugur Guðmundsson, Hannes,.
Hafstein, Jón Magnússon. Lárus H.
Bjarnason, Magnús Andrésson, Ólafur
Thorlacius.
Landbúnaðarmál: Björn Bjarnar-
son, Eggert Pálsson, Hermann Jón-
asson, Ólafur Briern, Þórhallur Bjarn-
arson.
Þingsályktunartillögur. 1. Um
að skipa í neðri deild 5 manna nefnd
til að taka fjárkláðamálið til íhugun-
ar og koma fram með tillögur tii
ráðstafana til algerðrar útrýmingar
fjárkláðanum. Flutningsmenn: Árnr
Jónsson, Ólafur Briem og Stefán
Stefánsson.
2. Um að skipa í neðri deild 5
manna nefnd til að íhuga landbún-
aðarmál. Flutningsmenn: Þórhallui"
Bjarnarson, Stefán Stefánsson, Einar
Þórðarson, Pétur Jónsson og Björn
Bjarnarson.
3. Um að útvegaður verði og
sendur hingað sem fyrst sérstakur
fallbyssubátur til strandgæzlu áFaxa-
ílóa. Fiutningsmaðnr Yaitýr Guð-
mundsson.
4. Um að setja nefnd í neðri
deild til að íhuga og gera tillögur
um samgöngumál landsins. Flutn-
ingsmenn: Lárus H. Bjarnason, H.
Hafstein, Ólafur Thorlacius ogHann-
es Þorsteinsson.
5. Um að setja nefnd í efri deild5
um sarna. Flutningsmenn: Sigurð-
ur Jensson, Valtýr Guðmundsson og;
Jón Jakobsson.
6. Um að skipa í neðri deild
nefnd til að íhuga mentamálið og gera
tillögur um það. Flutningsmenn: