Reykjavík - 30.10.1903, Blaðsíða 2

2
Ástandið í Makedóníu.
Svo mikið berst nú i blöðurn vor-
um um uppreistina í Makedóníu og
grimdaratferli Tyrkja bar, að lesend-
um blaðanna, sem fæstir munu vita
ciasvleg deili á, hvernig á þessum ó-
sköpum stendur og hvernig l>ar hag-
ar til, má vera forvitni á að fá nokkra
vitneskju um ástandið. Þá verður
l>eim og skiijanlegra, hversu því vík-
ur við, að aðrar þjóðir hika við að
skerast í leikinn; því að vita má,
að ekki er það mannvonzkan eineða
a-æfilsskapur einvörðungu, er heldur
ölium öðrum þjóðum frá að skakka
leikinn. Hitt á þar sinn hlut í, að
vandhæfi mun á, að skerast þar svo
í leik, að ekki verði siðari villan
argari inni fyrri, eða jafn-örg að
minsta kosti. Public Opinion (í New
York — f'lclci enska blaðið samnefnda)
segir um þetta mál á þessa leið:
Hvers þjóðemis er fólkið í Make-
doníu ? Land þetta byggja að minsta
kosti 4 eða 5 þjóðir, hver annari al-
gerlega ólíkar, og hata allar hver
aðra. Hver sá þjóðflokkur þar, er
yfirhönd fengi yflr hinum, mætti bú-
s$t við sífeldum ófrfði af hendi hinna,
því að allir hínir þjóðflokkarnir mundu
irísa upp á móti honum. Þetta er
það sem erflðast gerir að ráða frið-
samlega fram úr vandræðunum í
Makedöníu. Bolgarar þykjast vera
þar fremstir, segjast vera fjölmenn-
ari en öll önnur þjóðerni þarílandi;
»n þessu neíta Gríkkir, og virðast
Þera góð rök fyrir sig. Mesnager
fTAthens hefir nýlega birt nokkrar
skýrslur, er skýra þetta mál. Salonica
lieitir helzta héraðið í Makedóníu,
eg skýrir blaðið frá, að Tyrkir hafi
þar 917 skóla með 36,843 börnum,
Grikkir 412 skóla með 34,044 börn-
wn, Bolgarar 294 skóla með 16,647
liöroum, Gyðingar 67 skóla með
7,584 bömum, rómkaþólskir menn
12 skóla með 693 bömum, og Rúmen
ar og Serbar 13 og 17 skóla með 606
®g 798 börnum. Barnafjóldirm þessi
í skólunum má heita að standi í
Ixnífréttu hlutfalli við mannfjölda þjóð-
fiokkanna, og er auðsætt af því, að
því fer fjarri, að Bolgarar sé þar öll-
um öðrum þjóðfiokkum fjölmennari,
þar sem Bolgara-börn eru að eins
sjóundi hluti allra skólabarnanna.
Á óöld þeirri, sem nú geisar yflr
Makedóníu, er mikils um vert um af-
stöðu Grikkja; því að sú þjóð er að
verða æ fastráðnari í því, að reyna
að komast friðsamlega af við Tyrki og
bindast, samtökum við þá til að sporna
við uppgangi slafnesku þjóðanna.
Yrði nú Makedóníu veitt sjálfstjórn
«g Bolgarar látnir hafa yfirhöndina,
Þá mundu Grikkir og Rúmenar þegar
vekja ina grimmustu uppreisn í land-
inu. Vilja þeir af illu til helduruna
við yfirráð Tyrkja, ef nokkur bót yrði
3-áðin á fjármálastjórninni, svo að
endir yrði á ger misferlum þeim,
sem á fjármála-meðferðinni er, en
þau misferli eru undirrótin að öllu
því böli, er Makedónar hafa átt við
að stríða. Af þessum ástæðum er
talið víst, að stórveldin muni hugsa
sig vel um áður en þau trúi Bolgur-
um fyrir stjórn landsins, enda eru
þeir þar ekki í meiri hluta, eru engu
betur fræddir né siðaðir en Tyrkir
og varla ógrimmari eða mannúðlegri.
Uppreisnin nú í Makedóníu er hafin
af Bolgurum einum. Grikkir þar í
landi sneiða sig alveg hjá henni.
Uppreisnarmenn gefa út blað, sem
er málgagn þeirra og heitir Antono-
mie (o: „Sjálfstjórn“). í því setja
þeir fram þessar kröfur:
1) Landinu verði skift í 4 fylki:
Albaníu, Makedóníu, Forn-Serbíu og
Þrakíu; þau skulu hafa sjálfstjórn að
því er til umboðssjórnar kemur, en
lúta yfirráðum soldáns.
2) Stórveldin sex skulu skipa nefnd
Norðurálfumanna, er halda skal friði
í fylkjunum næstu 3 ár.
3) Hverju fyiki stýri landstjóri, er
soldán nefnir til 5 ára með samþykki
stórveldanna.
4) Nefnd Norðurálfumanna skal
með aðstoð þjóðkjörinna innlendra
fulltrúa koma skipulagi á stjórnar-
fyrirkomulagið.
5) Þessi nefnd hafi á hendi sjálf-
stjórn fylkjanna þangað til ið fyrir-
hugaða sjálfstjórnarfyrirkomulag er á
komið.
6) Stórveldin haldi í landinu her-
liði, 45000 manna, meðan stendur á
störfum nefndarinnar; eftir það sé
liðinu fækkað um helming, og sá
helmingur, sem eftir verður, sé lög-
reglulið undir stjórn nefndarmanna.
Stj órnartíðindi.
Stjórnarskrárfrv. síðasta alþing-
ís var staðfest 3. þ. m. af konungi.
S. d. kom út konungsúrskurftur
um, að afnema skuli úr ríkismerkinu
danska flatta þorskinn, er þar hefir
til þessa jartegnað ísland, en í þess
stað skuli taka upp í ríkismerkið
lnvitan vál á hlám grunni sem merki
íslands.
Ekki mun þetta hafa gert verið
eftir tillögum landshöfðingja, heldur
hafði Alberti ráðgjafi vor tekið það
upp hjá sjálfum sér. Þótt þetta sé
ekki mikilvægt atriði í sjálfu sér, þá
sýnir það þó velvikl og hlýtt þel í
íslands garð.
Staftfost liig af konungi 3. þ. m.:
7. Lög um breyting á stjórnar-
skrá um in sérstaklegu málefni
íslands 5. Jan. 1874.
8. Lög um aðra skipun á æðstu
umboðsstjórn íslands.
9. Lög um kosningar til alþingis.
10. Lög um viðauka við lög 8. Nóv.
1895 um hagíræðisskýrslur.
11. Lög um hafnsöguskyldu í ísa-
fjarðarkaupstað.
12. Lög um eftirlit með þilskipum,
sem notuð eru til fiskiveiða eða
vöruflutninga.
Landshornanna tnilU.
Heyhlafta brann nýlega á Svarf-
hóli í Stafholtstungum og mælt þar
hafi farist um 1000 hestar, en um
4 kýrfóðrum bjargað. Bóndinn þar,
Björn, átti.
Góftur afli hefir verið að jafnaði
í Garðinum í haust og er enn. Kváðu
vera komnir þar 400 hlutir af þorski.
Nýdáin er ekkjan Ingibjörg Ólafs-
dóttir á Laugarbökkum í Ölfusi. Hún
var komin nm 70 og var ekkja eftir
Magnús heitinn Ólafsson, sem bjó á
Laugarbökkum í fjöldamörg ár og and-
aðist í fyrra sumar. (,,Fjallk.“)
IRc^híavík oð Qt*ent>.
Skipaferftir. „Kong Inge“ kom
hingað á Sunnudagsmorguninn og
með honum: Tr. Gunnarsson banka-
stjóri, Þorvaldur Pálsson cand. med.
& chir., ljósmyndari Pétur Brynjólfs-
son. „Kong Inge“ fór á Þriðjud. til
Vesturlands og með honum kaupm.
L. A. Snorrason til ísafjarðar; skipið
kemur þaðan aftur ogferhéðan til útl.
10. —12. n:m. — „Laura“ fór héðan
á Laugard.kvöld og með henni:
Hannes Hafstein bæjarf. til Hafnar;
til Ameríku: Eiín Sigurðardóttir og
Kristján bróðir hennar stud. med. &
chir. og nokkrir fleiri, þar á meðal
tveir strokumenn: Jósafat ættfræð-
ingur og Asm. Ásmundsson stýri-
maður og skipasmiður frá konu og
börnum allslausum, en hafði sjálfur
ha.ft góða atvinnu.
Víxilfölsuil. Ungúr og efnilegur
stýrimaður, Ólafur Ólafsson hér úr
Rvík, seldi í þessari viku bankanum
víxil, en nöfn tveggja ábekinga á
honum vóru fölsuð. Hann ætlaðiað
fara að kvongast í næstu viku. —
Hann var tekinn fastur næsta dag
og er nú í haldi; hafði eytt 80 kr.
af peningunum (er vóru 200 kr.).
Leiktelag lteykjavíkur byrjar
að leika um næstu helgi. Það fyrsta,
sem leikið verður, eru Hermanna-
gletturnar, eftir J. 0. Hostrup, og
Apinn, eftir frú J. L. Heiberg. Félagið
heflr nú þegar ákveðið, að leika þessi
þrjú leikrit í vetur: Lavender, eftir
Arthur W. Pinero, Þrotahúiö, eftir
Björnson, og Amháttina, eftir Fulda.
Strokinn!
Jósafat ættfræðingur strýkur til
Ameríku eftir ófögur fjárglæfrabrögð.
Þeir sem veitt höfðu eftirtekt
Jósafat þessum og öllu framferði
hans, uiðu forviða í vor, er land-
stjórnin hafði fengið konung til að
setja Jósafat inn á fjárlaga-frumvarp-
ið með föstum árslaunum. Aðgætn-
ir menn höfðu veitt eftirtekt ýmsu
i fari hans, er til þess benti, að>
hann mundi ekki „fljóta" til lang'-
frama, heldur síga niður í botn-
leðjuna aftur, þar sem hann svo sýni-
lega átti heima.
Hann keypti hér hálft hús (sá
helmingur líkl. seljandi í hæsta lagi
á 5000 kr.); hann fékk af því til-
efni 9 menn til að ganga í ábyrgð>
fyiir sig við landsbankann, og hvíkt
nú 7000 kr. á þessari eign I
Hann hafði lengi legið á því lúa-
sagi, að fá menn til að ábekja fyr-
ir sig vixla, og varð einatt að „mót-
mæla“ þeim, því að ekki borgaði
Jósafat. í sumar heyrðum vér, að á
vikutíma hefði bankinn orðið að láta
mótmæla tveim víxlum á hann, og
prívatmaður einum víxli sömu vik-
una.
Veðsett hafði liann 1000 kr. virði
af frímerkjum manni hér upp í skuld_
En á Laugardaginn kom hann tií
mannsins og vildi fá frímerkin stutta.
stund, kvaðst hafa kaupanda, mann
austan úr Flóa, er ætlaði að borga.
þau út. Veðhafi sagði honum, að-
koma með manninn og peningana
kl. 4 — 5 til sín og fá frímerkin. Á til
teknum tíma kom Jósafat, en kvað-
manninn ekki hafa tíma til að koma j
vildi enn fá frímerkin og kvaðst
skyldu koma aftur með peningana
um kvöldið. Hann fékk þau þó ekki..
En kl. 5—6 fór hann um borð i
„Laura“ og með henni áleiðis til
Ameríku.
Bækur átti hann talsverðar og hafði
veðsett þær, en seldi síðan það er
hann gat af þeim. Kaupmönnum
tveim hér hafði hann svikið út úr
lán til rnuna. Skósmiður einn hér
stendur í 600 kr. ábyrgð fyrir hann„
fátækur maður er tapar því öllu..
Hjá bókbindara hér skuldaði hann
rífar 80 kr. fyrir bókband oghjáein-
um bóksala 60 kr. eða vel það, mál-
ara 60 kr. o. s. frv.
En hve mörgum öðrum hann hefir
skuldað, er oss ókunnugt um. En
fróðlegt væri að fá að vita það, því
að það er rétt að svona pejar fái
vegabróf með í blöðunum vestur um
hafið, svo að landar vorir vestra sjái,.
hvaða gemsa þeir fá þar í hópinn^
og vari sig á þeim.
Bankar í Bandaríkjunum.
14. Marz 1900 komu út í Banda-
ríkjunum lög, er heimiluðu að stoína
þjóðbanka með $25,000 höfuðstól
mínst. Síðan hafa þar stofnaðir ver-
ið 1677 þjóðbankar; af þeim vóru
36 stofnaðir í Ágúst síðastliðnuirn
Alls vóru 31. Ágúst þ. á. í Banda-
rikjunum 5070 þjóðbankar með
hlutafé samtals $759,277,094. („PubL
Opin.“, N. Y.).