Reykjavík - 28.11.1903, Blaðsíða 1

Útgefandi: nLUTAFÉr.AGrB „Reykjayík“
Ábyrgðarmaður: Jón Ólapsson.
Gjalcikerí og afgreiðslumaður:
Ben. S. Þóbakinsson.
♦
Arg. (60 tbl. minst) kostar með burðar-
ejii 1 kr. (erlendis 1 kr.göO au. — 2
sh. — 50 cts). Afgreiðsla:
Laugavfxu 7.
PRÉTTABLAÐ — VEJtZLUNARBLAÐ — SKEMTIBLAÐ — AUGLÝSINGABLAÐ.
Laugardaginn 28. Nóvember 1903.
IV. árgangur.
Hannes Hafstein
Læj arfógeti og alþingismaður verður
fyrsti íslands-ráðherra.
Með ráðgjafabréfi 13. þ. m. er
honum umboð gefið til að gera all-
ar þær ráðstafanir, sem þörf er á,
til þess að koma á þeirri breyting á
embættaskipun, og gera þær ráðstsf-
anir aðrar, sem þörf er á, til þess
að undirbúa ið nýja stjórnarfyrir-
komulag. En' í bréfinu er yfir því
]ýst, að konnngur ætli að kveðja
hann sér til íslands-ráðherra í Febrú-
ar-byrjun, er stjórnarskráin nýja öðl-
•ast gildi.
Að svo mundi verða, var öllum
ijóst, eftir að menn vissu, að stjórn-
:in hafði boðað hann út á sinn fund1,
•en reyndar var það athugulum mönn-
um auðvitað þegar í þinglok í sumar.
Og vér sjáum ekki betur, en að
allir — undantekningarlaust állir
-sanngjarnir menn — megi vera mjög
vel ánægðir með valið.
Vér segjum allir, því að þótt ein-
stöku menn úr andstæðingaflokki H.
H. væru svo einfaldir (pólitískt ein-
faldir) að ætla, að sér mundi takast
að fá konung, sem hefir eintóma
þingræðismenn í ráðaneyti sínu, til
að byrja ið nýja stjórnarfar hér á
landi með því, að brjóta þingræðis-
regluna og taka mann úr minui liluta
þingsins sér til ráðherra fyrir ísiand,
þá er óhugsandi að hávaða minni-
'hlutamanna (Valtýinga, sem áður
vóru, og nú nefna sig „framsóknar"-
menn, en væru eiginlega réttast
kendir við „ísafold", sem stjórnað
hefir flokknum) — að hávaða þeirra
hafi dottið þessi fásinna í hug fyrir
alvöru. Það væri óskiljanlegt.
En þegar þeim var það Ijóst, að
ráðherrann hiyti að verða úr flokki
„heimastjórnar“-manna, þá er ekki
gott á að gezka, hvei n þeir hefðu
átt að kjósa fremur.
Að samflokksmönnum hr. II. H.
líki valið sem bezt, má telja sjálf-
sa gt.
Og þeir fáu, sem ekki hafa talið
sig ákveðna flokksmenn, af því að
þeir liafa þózt. lítinn málefna-grund-
völl sjá í flokkaskipuninni, einkum
1) „ísafold11 var í síðasta bl. að bera
brigður á fullyrðing „Rvíkur“ um, að svo
hefði verið, að stjórnin hefði boðað hr. H.
H. á sinn fund. „Rvík“ fullyrbir aldrei
með öruggri vissu annað en það, sem henni
er fulikunnugt. „ísaf.“ hefði því mátt,
spara sér efann. Annars getur liún nú
séð í „Politiken“ degi áður en H. H. kom
til Hafnar, að „Rvík“ sagðí satt.
upp á síðkastið, þeir má einnig telja
víst að séu vel ánægðir.
Þvi að fyrst og fremst er hr. H.
H. sá maður, sem öðrum fremur
má þakka það, að ráðherrann á nú
að sitja á íslandi, en ekki í Dan-
mörku, og það er það mikilvæga at-
riði, sem stjórnarskrárákvæðin nýju
hafa fram yfir ísfyldinga-frumvörpin
eldri.
í annan stað er H. H. fyrir víts-
muna og mannkosta sakir maður,
sem allir mega bera gott traust til.
Smjaður eitt væri það að halda
því fram, að hann hefði yfirleitt sem
þingmaður sýnt af sór þann þroska
og irábæra stjórnmálahæfileika, að
hann beri þar höfuð og herðar
yfir alla aðra. Til þess hefir hann
of stutt og of lítið verið við stjórn-
mál riðinn, að til þess gæti verið
von, því fremur sem vér ætlum að
sérleqnr áhugi hans á stjórnrnálum
sé ekki svo ýkja margra ára gamall.
En hann er sá vitsmunamaður, að
hann þarf miklu styttri tíma en
meðalmenn, til að verða handgeng-
inn og heima í hverjum þeim mál-
um, sem hann á annað borð gerir
sér að hugðmálum og beitir sínum
ágætu hæfileikum við.
Yitsmuna hæfiJeikana hefir náttur-
an gefið honum í ríkum mæli; þeklc-
ingu á landsmálum og reynslu tals-
verða hofir lífið veitt honum, einkum
in síðustu ár, síðan haun fór sérstak-
lega að sinna þeim. Staða lians in
nýja veitir honum bæði færi og hvöt
til að auka þar við, og það færi er
honurn manna bezt til treystandi að
nota.
Og svo hefir hann enn eirin kost,
sem ekki er minst um verður, f hverri
stöðu sem er 1 lífinu, lágri eða hárri,
og það er drengskapurinn. Þeír sem
hann hafa þekt alt frá ungum aldri,
vita, að hann er hreitm og beinn, og
það sem smátt er og óhreint og bogið
á sér ekkert rúm í eðlisfari hans.
Og ástin til ættjarðar sinnar, hún
er gömul í brjósti hans. Sá sem
þetta ritar, man enn glögt eftir því,
er ég sá Hannes Hafstein í fyrsta
sinn á samkomu íslendinga í Höfn.
Hann var þá 19 ára og mér varð
eins starsýnt á hann eins og Bjorn-
son segir sér hafi orðið á Kjelland,
er hann sá hann í París. Þetta var
veturinn 1880 — 81. Frá þeim tíma
er einkennilega fallega kvæðið hans
„Til íslands" („Nanna“ III, Kh. 1881,
40. bls.1) Það endar á þessum gull-
1) Þótt undarlegt só, hcfir iianu ekki
tekið það upp í kvæðabók síua.
fallegu erindum, sem einmitt nú er
ástæða til að minnast:
„Ég óska þess næstum, að óvinaher
þú ættir í hættu að verjast,
svo ég gæti sýnt þér og sannað þér,
hvort sveinninn þinn þyrði’ ei að
beijast,
og hvort hann hefði til hug og móð
og hvort hann sparaði líf og' blóð.
Og verði ég maður, og veiti það sá,
sem vaid hefir tíða og þjóða,
sem fjöllin þín háu lótfæðast úr sjá
og faðir er jafnan ins góða —
af alhug sver ég við sjálfan mig
að sýsla af almegni fyrir þig.
Nú hefir „sá, sem faðir er tíða og
þjóða,“ veitt honum færið, öilum
öðrum fremur, til að efna nú sinn
dýra og fagra æsku-eið.
Af alhuga óskum vér að honum
megi takast það svo, að sjálfum hon-
um verði til sóma, fósturjörðinni til
gagns, og hans og hennar sönnum
vinum til ánægju.
tteimsendanna milli.
Alaskaþrætan saett. í mörg ár
hefir verið ágreiningur milli Breta
og Bandaríkjanna út af landamærum
Alaska og Canada að sunnan. — Að
vestan eru takmörkin ótvíræð, þvi að
þar falla þau saman við 141. mæli-
stigs-linu vesturlengdar frá Grenwich,
alt norður frá íshafi og suður á Elías-
tind (Mt. St'. Elias) 30 sæmílum ensk-
um í norður trá fjöruborðinu beint
suður af. En að sunnan á Alaska
landræmu fram með sjónum suð-
austur. Svo segir í Alaska-bók Jóns
Ólafssonar: „Alaska nær svo langt
suður að austan, sem nemur til
syðsta tanga Valaprinz-eyjar (Pr. of
YVales Isl.) en það er á 54. st. 40.
m. norðurbreiddar og nær 132. st.
vesturl. (frá Gr.); felli svo beina línu
til austurs í mynni Poitlandsfjarðar
(P. Channel), en svo norður á við
þaðan inn eftir miðjum firði mið-
munda milli beggja landa og áfram
til 56. st. n.br; en þaðan skal línu
draga ti! norðurs og vesturs samfara
(parallel) ströndinni, svo að hvergi
sé skemra né lengra en 30 sœmílur
til sjávar og mælt frá fjarðabotnum;
skal þessari línu fram halda unz
hún kemur á Elias-tind“.
55. tölublað A.
Þannig voru landamerkin ákveðin.
í afsalsbréfi Rúsa fyrir landinu, er
þeir seldu Bandaríkjunum það, og
Englendingar hafa aldrei véfengtþað,
fyr en fyrir nokkrum árum, er Canada
fór að gera tilkall tii meira lands og
vildi leggja nýjan skiining í sam-
ninginn, þvert ofan í orðhljóðun
hans. Þeir vildu mæla samfara-
línuna frá annesjum í stað fjarða-
botna. Það er orðið „fjarðabotnar,"
sem ágreiningur reis um. í frum-
ritinu er eiginlega sagt: „samfara
ströndinni, svo að öllum bugðum
hennar sé fylgt.“
Canadingar vildu skilja þetta svo
sem að eins væri að ræða um aðal-
bugður strandarinnar, en firðir ekki
með taldir. En línan inn eftir Port-
landsfirði bendi Ijóst á hinn skiln-
inginn. Enda var það fyrst. er gull-
fundirnir miklu urðu í Yúkonfylki, að
Canadingar fóru að herða á málinu, því
að þeir höfðu þá hvergi leið til sjá-
var nema yfir Bandaríkja landeign.
Ágreiningur þessi hefir því staðið
í mörg ár og sifelt harðnað. Banda-
ríkin, sem annars eru allra ríkja fús-
ust til að leggja ágreiningsmál við
aðrar þjóðir í gerð, neituðu alveg
að leggja þetta undir gerð útlend-
inga, því að það væri sú fjarstæða, er
engu tali tæki.
Þessi spenningur, er af þessu leiddi,
hafði meinb'g áhrif á ýmisleg viðskiffi
Canada o: Bandaríkja og hindraði
ýmsa friðsamlega samninga um önn-
ur mál, er ella hefðu getað á komist.
Loks varð það því niðurstaðan, að
Bandaríkin og Bretland komu sér
saman um, að leggja málið í 6 manna
gerð, þeirra er hvort ríkið tilnefndi
3 þeirra, og skyldi úrskurður þeirra
gildur og bindandi, ef meiri hluti
(fjórir minst) vrði á einu málL En.
yrði eigi svo margir á eitt sáttir,
skyldi enginn úrskurður verða. En
satt að segja inunu báðar þjóðimar
hafa gert þetta mest til að fá hlé
um stund á deilunni, því að allir
gengu að því vísu, að gerðarmenn
mundu skiftast í tvo* jafna hluti.
Bandaríkjamenn skipuðu þrjá menn
í gerðina, og Bretar aðra þrjá: einn
Englending (Alverstone lávarð) og tvo
Canadinga, er Canadastjórn til nefndL