Reykjavík - 28.11.1903, Blaðsíða 2

2
*S'l I ......
Nú í öndverðum f. m. féll úrskurð-
tir gerðarmanna, og urðu þar 4 a
eitt sáttir: Bandaríkjamennirnir og
Alverstone lávarður.
Dómur féll svo, að landamæri þau,
er Bandaríkin töldu sér, vóru stað-
íest að wrsí-ollu ieyti, nema hvað
Cauada foer Valaprinzey og Pearse ey
fyrir mynni'Portiandsfjarðar ognokkra
geira á tveim stöðum af óbyggileg-
um fjallgörðum.
Canada menn una xírsiitunum afar-
illa, en um þau tjáir nú ei framar
að deila. Bandarikjametin láta ið
liezta yfir rettsýni Alverstones iávarðs,
«g þótt þeir álíti tæpast réttan úr-
sknrðinu um eyjarnar, J»á kalla þeir
það vel vinnandi til að fá enda á
þrætuna.
J>eir segja, að nú sé áðal-þröskuld-
urinn úr vegi fyrir þvi að almennur
samningur takist við Bretland uit
að leggja öil ágreiningsmál í gerðar-
dóm (t. d. í Haag), og svo sé nú
♦
iíkara tií að Bandar. verði tillátsam-
ari, tn þau hafa verið, um tollsam-
ninga við Canada.
Noregur. 21. f. m. lagði Blehrs-
ráðaneytið niður völd sín. Konung-
ur kvaddi Hagerup prófessor, forkólf
hægri manna, til að mynda nýtt
xáðaneyti, og gerði hann það sam-
dægurs, svo að það var útnefnt af
konungi næsta dag í ráðaneytinu
eru 10 ráðgjafar, og eru nú 5 af
þeim hægri menn (af yngri og frjáls-
lyndari hægri mönnum) að forsætis-
ráðherranum (Hagerup) meðtöldum;
en 5 eru vinstri menn, úr flokki
inna írjálslyndu vinstri manna; úr
fiokki inna hóglátari vinstri manna
(„modfcrate V.“) er enginn, enda hafa
þeir minst að segja. Vinst.ri blöð
dll láta vel yfir val-inu og lofa Hage-
rup mjög fyrir það, hve drengilega
hann hafi efnt kosningaheit sín.
Sum hægri bíöð (t. d. „Morgenbl.")
láta sem óþarílegt hafi verið að gera
báðum flokkum jafnt undir höfði;
ráðaneytið hefði ekki átt að hafa
íleiri en 3 úr vinstra flokki. Kveðst
þó að svo komnu munu styðja ráða-
neytið.
l>ví fremur er það merkilegt, að
Hagerup kaus svona, sem fulltrú-
ar vinstri manna á þingi eru sárfá-
ir að tölu. En athugavert er, að
vinstri menn meðal kjósenda í land-
inu munu vera sem næst jafnmargir
«g hægri menn, eða vel það. En óá-
nægjan með Blehrs-stjómina kom
þeim til að styðja mótflokkinn hver-.
vefna, þar sem þeir vóru ekki örugg-
ir um að geta íelt fylgismenn
Bl- hrs.
Þessir eru ráðgjafarnir nýju: Rík-
isráðherrar („Statsministre") eru:
pröf. Hagerup og Dr. Sigurd Ibsen
(hann á að vera við hönd konungs í
Stokkhólmi); ráðgjafar („Statsraader")
eru: séra Hans Nielsen-Hauge, Eið-
angursprestur, hann stýrir kyrkju-
málum og kenslumálum; Schenning,
póstmeistari í Kristíaníu, stýrir
verziunaí og atvinnu málum; Biiger
Kildahl heildsali (grósséri) stýrirfjár-
málum.og tollmálum; amts-vegfræð-
ingur H. A. Hansen stýrir vinnu-
málúm; óðalsbóndi Chr. Mathiesen
akuryrkjumálum; ofursta-staðgengill
Strugaard hermálum. skipa-útgerð-
armaður í Björgvin Chr. Michelsen
og yfirréttarmálflutningsmaður P.
Benj. Vogt verða í Stokkhólmi með
með Sig. Ibsen (þeir þrír myndarik-
isráðsdeildína í Stokkhólmi). Sjálfur
stýrir Hagerup dómsmálaráðaneytinu.
Vinstri menn í ráðaneytinu eru
þeir Ibsen, Kildahl, Michelsen,
Schenning, Strugaard.
Kíldahl kom hingað til lands á
þjóðhátíð vorri og varð síðar ráð-
gjafl í ráðaneyti Joh. Sverdrups.
Um ráðgjafana, sem frá fóru, er
nógu gaman að geta þess, að þrír
sóttu um önnur embætti, þrír fá
eftirlann, einn sækir hvorki um em-
bætti né eftirlaun (hverfur aftur að
fyrri atvinnu.) Um þrjá er ekkiget-
ið; hafa þeir líkl. haldið óveittum
fyrri embættum sínum, og hverfa
aftur í þau.
Bandaríkin. Kosningar fóru fram
4. þ. m. á bæjarstjóra og öðrum bæjar-
embættismönnum í New-York. Tam-
many-flokkurinn vildi ná aftur völd-
um þar en fáir bjuggust við að það
mundi takast, þar sem núverandi
bæjarstjóri og hans fylgifið liafði
reynst vel. Hvert einasta heiðarlegt
blað af báðum flokkum var andvígt
Tammany í kosningunum; en þó fór
svo, að Tammany-menn unnu stóran
sigur og kusu alla sína menn. Allir
virtust forviða á þessu, og skýra
menn þetta nú svo á eftir: sérveld-
ismenn hafa ávalt meiri hluta í New-
York, en Tammany er þeirra pólitíski
félagsskapur. Þegar samveldismenn
(Tammany) verða undir, þá er það
af því, að þá er Tammany-bæjar-
stjórn misbeitir valdi sínu, þá snúa
beztu menn í flokknum baki við þeim
og styðja ráðvönd fulltrúaefni við kos-
uingar. En nú verða forseta-kosning-
ar að ári í Bandar., og sé Tammany
þá við völd í New York (borginni), er
líklegt að sérveldismenn sigri í öllu
rikinu (New-York). En sé samveldis-
menn í bæjarembættum, er hættara
við að eamveldismenn sigri í New-
York ríki, en það hefir mikið að þýða
við forsetakosningar. Það eru því
fovsetakosningarnar að ári, sem hafa
komið ýrnsum sérveldismönnum, er
síðast greiddu atkvæði gegn Tam-
many, ab hætta heldur á illa bæjar-
stjórn uin tíma, en að verða sam-
veldismönnum óbeinlinis að liði við
forsetakosninguna að áii.
Pauama. „Reykjavík11 hefir fyrir
langa-löngu getið um uppreistina í
Panama, sem virtist fara alveg fram-
hjá öðrum hérlendum blöðum.
Uppreistin hélt áfram og í það fór,
sem vér spáðum í fyrstu, að Colum-
bíu mundi erfitt verða að bæla hana
niður. Hún sendi herskip til Panama,
sem er viggirt borg við vesturenda
járnbrautavinnar, og heimti að borg-
in gæfist upp innan 3 stunda; en
löngu áður en þær vóru liðnar tók
skipið að skjóta á borgina. Því var
þó svarað svo rækilega frá landi,
að það lagði frá og kom eigi aftur.
Colon, annar aðalbærinn á Panama-
eiðinu, austan (norðan) megin, hefir
hrakið burt her Columbiu. Og nú
hefir Panama-fylkið lýst sig óháð
ríki og sett sér stjórn.
Þótt undarlegt megi virðast, varð
ameríska útgáfan af „Review of Re-
views“ (sem reyndar er Stead óháð)
til þess að leggja sterklega að for-
seta Bandar. að styðja Panama, og
fyrst og fremst að viðurkenna ið nýja
ríki og stjórn þess. Nálega öll heið-
virðustu blöð Bandaríkjanna mæltu
þó ákaft gegn þessu; mintu á,
að Bandar. hefðu jafnan forðast
að styðja nokkrar uppreisnir gegn
löglegri stjórn fen á Havaií?] og
mintu enn fremur á, hverjum augum
þau hefðu litið á tilrauiir sumra
manna á Bretlandi í seinni tíð, til
að viðurkenna stjórn suðurríkjanna,
er uppreisn hófu gegn Bandaríkjun-
um. Kölluðu þau Bandaríkin ekki
betri en almenna ránsmenn og spíll-
virkja, ef þeir gerðu slíkt.
Alt um það fór brátt svo, að Roosovelt
forseti viðurkendi sjálfstœði Panama ríkis,
sendi þangað sendiherra og tók við sendi-
herra þaðan.
Satt er þó bezt að segja, að Bandaríkja-
stjórn mun alls enga hjálp liafa áður í té
látið uppreistarmenn né stutt þá eða hvatt
í neinu. Annað mál er hitt, að ýmsír efna-
menn í Bandaríkjunum munu hafa efit þá að
fé og stutt á allan hátt. En svo er og
hitt satt, að Columbiu-stjórn var þcgar al-
veg magnlaus til að sefa uppreistina.
Bandaríkin hafa rétt til og s k y 1 d u,
að sjá um, að ófriður á Panama-eiði tálmi
eigi að neinu járnbrautarumferðinni yfir
eiðið; hafa því oft áður orðið að senda
her þar á land til að verja brautina, er
uppreistir hafa á ferðum verið. Forseti
Bandar. kvað sér því bera skyldu tíl og
rétt eftir samningum og í nafni mentunar
og hagsinuua aiira þjóða, að halda friði
um járnbrautina, og þar sem Panamaríkí,
sýndi fult bolmagn til að halda uppi skipu-
legri stjórn, en Columbía eigi megn til
að sigrast á því, þá væri skylda sin auð-
sæ að viðurkenna Panamaríki. Columbía
hét nú á Yenezuela og önnur smærri ríki
í Suður-Ameríku og Mið-Ameríku að veita
sér iið t.il að sigrast á Panama. Roose-
velt lýsti þá yfir því, að liann mundi með
herliði banna öllum þjóðum vopnaviðskifti
og umferð með heriið um járnbrautarbelt-
ið, er nær um þyert eiðið — og efáþyrfti
að halda, myndi hann breikka svo
þetta friðlýsta belti, að það næði
að norður- og suð u rt ak mörkum
Panamaríkis. [Meira um þetta í n. bl.]
flustur-Asís. Sérstakur sendiherra
frá Rúsurn er að reyna samninga við ut-
anríkisráðhei-ra .Tapans; en ekki vita menn
geria, hvað gengur. Þó er nú auðheyrtá
rúsneskum blöðum, að þau búast. við fiið-
slítum innan fárra vikna. Blöð vor ná til
17. þ m. og eftir inum síðustu fréttum lítur
ófriðlegar út en nokkru sinni fyrri. Sýnist
mest á því standa, að hvorir eru að egna
aðra og vilja láta hina byrja ófriðinn. Hér
um daginn varnaði rúsneskur her sendi-
herra Japansmanna til Sinlands landgöngu.
og lá þá nærri friðslitum; en sendiherra
Rúsa sendi þá þegar forlátsbón til Japans-
stjórnar; kvað þet-ta án síns vilja orðið og
bauð að greiða för sendihcrrans.
Fáommseji, sagnfræðingurinn mikli
þjóðverskí, er dáinn.
þjóðverja^keisari fékk liálsmein, er
læknar þóttust hafa þó numið alveg burt
9. þ. m., og segja þýzk tdöð það vera að
gróa og hafi litils um vert verið („góðkyn-
juð polypa í raddböndunum“). Verðihann
alheill á fárra daga fresti. Er vonandi
það rætist. En fregnriti N. Y. Herald's
segir, að læknarnir sé alls ekki svo vissir,
sem. þcir láti, og að það verði ekki útséð
fyrri on cftir 5 —7 vikur um það;. hvort
meinið sé krabba-kent cða ekki. (Báðir
foroldrar keisara dóu úr krabbameini í
hálsi). Það játa þýzk blöð, að keisariimuni
jafnan upp frá þessu verða að varasti semi
mezt ræðuhöld öll, og verður það afláuatí
þungur kross inum málreifa keisara.
[Meiri útl. fréttir næst]j.
Landshornanna tnilU.
-j- JóSjoínn Möller kaupm. á Blöndu—
ósi andaðist lt. þ. m., bráðkvaddur. Yal-
menni að allra rómi.
IRe^Iijavíh oö fji'cní).
,,Laiira“ kom frá útl. 24. þ. m. Með
henni ráðgjafaefnið H. Hafstein, Emil
Schou bankastjóri og Olafur"Hjaltested.
Uéðan fer „Laura“ á morgun snöggva
ferð til ísafjarðar, til að flytja hr. H. Haf-
?tein heim. Hann væntanl. hingað aftur
með „Kong Inge“ í Desbr. Með miðs-
vetrarferð „Laura“ fer hann utan að taka
við afhending skjalasafns ráðaneytisins o.
s. frv. ■
Landriteri. Hr. H. Hafstein hefir
sent hraðboða norður til Akureyrar til
Kl. Jónssonnr fógeta, að bjóða honum
landritaraembættið, en það er skilyrði sett,.
að Kl. J. leggi þá niður þingmensku. —
Þetta fyrsta spor hr. H. H. mælist ákaf-
lega ILLA fyrir, jafnt alveg hjá flokks-■
mönnum sem andstæðingum, því að hvað>
sem til kemur, mun enginn maður á þessu
landi, er við stjórnmál hcfir kendur verið,
njota minna trausts og álits hjá samflokks-
mönnum jafnt sem andstæðingum, heldur-
en hr. Kl. J.________________________
AUTO-KÓPÍUBÆKUR
nægar komnar.
Jón Ólafsson.