Reykjavík - 07.01.1904, Blaðsíða 2

2
margt smáskipið, og marga kross-
relluna og margt annað leikfangið
Ibjó hann alveg til og gaf börnum.
l>ví að Pétur elskaði börn, og öli
börn elskuðu Pétur.
Já, Pétur var reglumaður, stakasti
sparneytnismaður, eins og hér hefir
verið lýst, sívinnandi frá morgni til
kvölds, en græddi þó aldrei fé, og
það var engin furða eftir því sem á
stóð. Oftara hverju, þegar sparisjóður
var opinn, kom Pétur þó þangað og
lagði inn fáeina skildinga ; en það var
tíðast lítið í hvert sinn, svo að þótt
hann hefði aldrei tekið neitt út aft-
ur, hefðí það þó seint orðið stórfé,
sem hann átti þar inni. En það
var örsjaldan, að Pétur tók neitt út
úr sjóðnum, og nú orðið sjaldan
nema lítilræði í einu. En í 15 ár
hafði hann í hverjum Marzmánuði
tekið út meginhlut þess, sem hann
hafði lagt fyrir það ár. Nú var hann
hættur þvi.
Svo stóð á þessu, að Pétur hafði
-trygt iíf sitt. Um þær mundir var
enginn umboðsmaður hér á landi
íyrir neitt liftryggingaríélag; en Thor-
sen kaupmaðnr, sem var æskuvinur
Péturs, annaðist fyrir hann að út-
vega honum liftrygginguna og borg-
aði iðgjaldið ár hvert fyrir hann er-
lendis, en Pétur greiddi það hér til
verzlunar hans. Með ráði Thorsens
hafði hann kosið þá aðferð, sem
hyggileg var fyrir hann, af því að
hann var ungur, er hann byrjaði
J>etta, — að greiða nokkuð há iðgjöld,
en þurfa ekki að borga þau nema í
15 ár, vera svo gjaldfrí úr því, og
eiga kost á að fá upphæðina’_alla út
horgaða, er hann væri sextugur, eða
þá breytt í ellistyrk.
Eftir að þessi 15 ár vóru liðin,
hefði mátt búast við, að inneign Pét-
urs í sparisjóði yxi stórum ; en það
varð þó ekki að því skapi, sem vænta
mátti, því að þegar Pétur þóttist hafa
séð sjálfum sér borgið, fann hann
.jafnan hina og þessa, sem hann rétti
hjálparhönd á ýmsa lund.
Pétur var enginn fyrirtaks-gáfu-
maður, en pi-ýðisvel náttúru-
greindur og ekki illa að sér. Síkát-
ur var hann og oft íyndínn. Hann
gat gert vísur eins og allir íslend-
ingar. Sjaldan var mikið við þær,
en þær vóru jaínan hortittalausar og
allvel rímaðar.
Nafnspjöld á húsum eða auglýs-
ingar í gluggum vóru óþekt í þá
daga í Eeykjavík. En eitthvað ið
fyrsta í þá átt var það, að Pétur
hafði skrifað á miða og límt á úti-
hurðina sína þessa stöku:
Hér er brýnt og hér er dengt,
heflað, borað, neglt og spengt.
Við alt, á meðan getur glórt,
gerir Pétur smátt og stórt.
Þessi auglýsing hans á hurðinni varð
víst í fyrstu tilefni til þess, að hann
var kallaður Pétur Smátt-og-stórt.
Hann þekti nafnið og tók því með
venjulegu glaðlyndi, þegar það var
sagt við hann af kunningjum hans.
Heimsendanna milli.
Nohel-verðlavinin fyrir 1903 voru
veitt í f. m, —Friðarverðlaunin (144-
000 kr.) fékk friðarpostulmn enski
Wm. R. Cremer, M. P., sem langa
ævi hefir dyggilega unnið að eflingu
alþjóðafriðar oginnleiðslu gerðardóma
meðal þjóðanna. Fyrir lo árum
gerði Frakkastjórn hann að riddara
af heiðursfylkingunni, og var það í
viðurkenningarskyni fyrir starí hans
til friðareflingar. (Þessum verðlaun-
um útbýtir stórþingið norska).
Hin verðlaunin, 4 tals, eru hver
150000 kr. að upphæð. Verðlaun-
unum í eðlisfræði var í þetta sinn
skift í tvent. Helminginn fékk pró-
fessor Henri Becquerel í París, en
hinn helminginn fengu þau hjónin
hr. og frú Curie i París (sem bæði
jafnt ha-fa unnið að radium-rannsókn-
um). Verðlaunin í efnafræði fékk
Arrheníus prófessor í Stokkhólmi.
Læknisfræðisverð'aunin fékk landi vor
Niels Finsen í Kaupmannahöfn („rauða
ljósið"), en bókmennta-verðlaunin
skáldið Bjornstj. Bjoinson.
Ilerhcrt Spencer, enski heim-
spekingurinn frægi, andaðist í fyrra,
hlut síðasta mánaðar og hafði þá þrjá
um áttrætt (f. 27. Apr. 1820).
Ófriðiir-aftdragaiidinn. Lund-
úna-dagblað höfum vér séð frá 21.
f. m. (tveim dögum fyrir Þorláks-
messu). Ekki hafði Japan þá enn
sagt Rúslandi stríð á hendur að vísu,
en friðslit þá alveg óhjákvœmileg
talin.
„Reykjavík" gat þegar 13. Nóv. í
haust í sérstakri ritstjórnargrein um
herafla Rúsa á sjó og landi í Asíu
og bar saman við Japana; þá var
þess gctið, að tvö herskíp Rúsa stór
væru á leið frá Norðurálfu austur í
Kyrrahaf. Þess var og nýlega getið
í bl. voru, að þing Japana ætti að
koma saman 5. Desbr., og talið, að
þá mundi Japans-stjórn verða að láta
undan þjóðarviljanum og byrja ófrið-
inn. Þingið kom saman sem til stóð,
og var því lesinn boðskapur keisara;
var þar lítt minst á misklíðina við
Rúsa, en þess að eins getið, að ver-
ið vært að semja við rúsnesku stjórn-
ina.
Þá er ræðunni skyldi svarað af
þingsins hendi, bar forseti þess fram
tillögu um, að þingið lýsti yflr van-
trausti sinu á stjórninni fyrir óver-
jandi áræðisleysi og skammsýni, að
hún skyldi ekki fyrir löngu hafa sett
Rúsum tvo kosti, að ganga að kröf-
um Japana eða þola ófrið; í þess
stað hefði stjórnin látið Rúsa teyma
sig á trýninu og draga tímann með-
an þeir vóru að búa sig út.
Tillagan var samþykt með sam-
róma lófaklappi og rak alla í roga-
stans. Síðan var fundi slitið.
Keisari rauf nú þingið' og boðaði
til nýrra kosninga, er áttu að ganga
sem hraðast; en lítil von er að stjórn-
in græði neitt við það.
Nú víkur sögunni til Rúsa. Jap-
anar höfðu beiðst fullnaðar-svara upp
á kröfur sínar, en höfðu orðið að
bíða vikum saman og fengu ekki svör;
fyrst var slegið við, að keisari væri
við sóttarsæng drotningar og yrði
eigi mættur máli; síðan kvaðst stjórn-
in þurfa að kveðja Alexieff varakon-
ung heim til Pétursborgar til ráða-
neytis og væri hann ferðbúinn; yrðu
svör því að bíða að sinni. En svo
fyrir Jólin komu þau tvö herskip
fram, er á ferð vöru austur, eins og
fyr heflr verið getið. Alexieff var
hvergi farinn, en nú stóð ekkiásvör-
um Rúsastjórnar. Undir eins og
skipin höfðu hafnað sig, sendi hún
Japansstjórn það svar, að hún þver-
neitaði hverju atriði í kröfum Jap-
ana. Jafnframt þessu hafa Rúsar
haldið herskipaflota allmiklum að
Kóreu-ströndum, banna Kóreu-keisara.
að opna hafnir þær, er hann hafði
samið um við Japana, og hóta að
setja her á land, ef út af sé brugð-
ið. Lýsir það sér í öllu, að Rúsar
ætla að fara með Kóreu alveg eins
og þeir hafa farið með Mandsjúrí.
„Daily Mail“, útbreiddasta blaðið
í Lundúnum og fylgisblað stjórnar-
innar, flytur 21. þ. m. all-langa grein
eftir Demetrius C. Boulger, sem um
síðasta aldar-fjórðung hefir verið tal-
inn sá maður, er langbezt þekki til
mála í Austur-Asíu, sé fróðastur um
og þekki bezt til liðsafla Rúsa, Jap-
ana og annara þjóða austur þar.
Fyrirsögn greinarinnar er: „ Geta
liúsar sigrað Japana ? — Nei. “
Greinin byrjar svo: „Þrátt íyrir
allar friðar-fullyrðingar, þá er nú ekki
nema ein úrlausn hugsanleg á ástand-
inu í Austur-Asíu. Japan og Rúsland
standa nú augliti til auglitis, og hvor-
ugt þeirra getur nú snúið við úr
þessu. Hér er ekkert undanfæri nema
að grípa nú til vopnanna, og Japan
má engan dag missa áður en það
byrji ófriðinn."
Eina vafamálið nú — segir hann
—, er það, hvort Japan hafi ekki
sýnt þolinmæði alt of lengi til þess
að vera vist um þau úrslit, sem vóru
því síðastliðinn Júlí nálega eins ó-
yggjandi eins og einfalt reiknings-
dæmi, Síðasta missirið hefir Rús-
land aukið liðsafla sinn á landi um
helming fullan, og nálega um helm-
ing heraflann á sjó.
Auðvitað gætu Rúsar ekki heimt-
að liðsinni bandamanna sinnaFrakka
gegn öðru eins „smá-“veldi semJap-
an, enda vita Frakkar, að þá verða
Bretar að skerast í leik með Japön-
um samkvæmt samningi þeirra ríkja,
En nú er mér þó sagt (þótt ég auð-
vitað geti eigi ábyrgst, að það só
satt), að Frakkar hafi sýnt bandavin
um sínum þá greiðvikni að selja
þeim nokkur af herskipum sínum í
í austurhöfum, og só verið að gera
gangskör að því að skift verði í snatri
skipshöfnum á skipum þessum.
Frá því er Rúsar sviku í fyrsta
sinn Mandsjúrí-samninginn í Apríí
í vor, er leið, og þangað til þeir
sviku hann í a-nnað sinn í Okt-
óber í haust, liðu þrír mánuðir,
og þá notuðu Rúsar vel. Mikinn
hlut a-f landher sínum og sjóliði, er*
þeir geta til sóknar beitt, hafa þeir
nú dregið saman millí Port Arthur
og Yongampho f= Yang-tau-wo, s. v.
a-f Port-Arthur?]. Ef Japanar byrja
ekki ófriðinn nú þegar, áður enn inn
nýi flota-auki, sem enn á ný er á
ferðinni, nær austur, þá verða þeir
sýnilega minni máttar á sjónum og
hafa þá beðið of lengi. . . Japan hlýt-
ur því að byrja stríðið, og byrja það
áður en sá rúsneski floti, sem nú er
áleiðis, kemst austur um Singapore-
sund (við suðurtá Malaya-skaga). Ég-
legg mikla áherzlu á þetta sund, sem
er „hliðið að Kyrrahafinu, “ því að
reynist Frakkar greiðviknir við sína
svo kölluðu bandavini (Rúsa), þá gæt-
vér (Bretar) ekki síður gert Japönum
greiða, ef svo skyldi á standa, að þeir
þyrftu þess með i því bili er herskip*
Rúsa ætla þar gegn um sundið. En'
væntanlega verður ófriðnum um það-
leyti svo komið, að aðrirhvorir verða-
orðnir ofan á eystra, svo að oss sem
öðrum verður þá væntanlega ljóst,.
hvort sá rúsneski flot-aauki, sem um
sundið fer, muni verða til að styðja-
unninn sígur Rúsa eða að eins til
að auka herfang Japana.
Sá maður, sem álítur, að ið mikla
svíka-tildurhróf, sem kallað er Rúsa-
veldi og er grautfúið alt í gegn frá
hvirfli til ilja, eigi nú fyrir sér að>
reka síg sig í fyrsta sinn óþirmilega
á austræna þjóð, — hann mundi að
líkindum verða talinn vitfirringur í
flestum löndum á meginlandi Norð-
urálfunnar, nema væntanlega ekkl
hjá herforingjaráðinu í Berlín, sem
ég býst við að bezt kunni að meta
ástæður allar. . .
Svo mikið er víst, að það verður
á sjónum, að Rúsum og Japönum
lendir saman, og að Japanar standa
R,úsum jafnfætis að hreysti, herkunn-
áttu og vopnabúnaði.
---- M • mm ----
Skrá yfir
helztu tímarit
sem haldin eru á Landsbókasafninu og-
fást þar bæði til útláns og lestrar á
staðnum. [Þeir sem vilja hagnýta
bækur eða handrit síðari hlut dags, kl.
6—8, verða^að biðja um þær fyrri hlut
dagsins].
M = mánaðarrit; SM = hálfsmán-
aðarrit; — BM = annan hvern mán, 7