Reykjavík - 27.06.1905, Síða 3

REYKJAVÍK
127
liafa séð það fyrri en dr. Valtýr birti
það ófrjálsri hendi, það kom að
eins af því, að enginn niaður af
þeirra hendi ])að um að fáaðsjá
það. — Hr. Hafstein leyfði oss,
að segja frá efni þess, og sama
hefði hanu óefað leyft þeim, ef
þeir hefðu farið íram á það. —
En það hefir ekki passað í
þeirra kram.
Það er yfir höfuð einkenuilegt,
að þótt blöð hvervetna í heimi
snúi sér til stjórnar sinnar og
spyrji hana um það sem þau for-
vitnar að vita, og birti það svo,
þá hafa stjórníjenda-blöðin hér
stöðugt forðast eins og heitan eld,
að spgrjast fgrir um nokkurn hlut
hjá stjórninni.
Aðferð Dr. Valtýs, sem hér er
lýst á eftir, cr mjög einkennileg.
Hann svíkur út samnings-uppkast-
ið í trúnaði, Jíirtir það svo í heim-
ildarleysi og gefur pað út fgrir
fullgerðan, konungsstaðfestan sam-
ning, og gefur í skyn, að sú of-
dirfð hafi framin verið, að afmá
nafn konungsins með því að líma
yfir það.
Auðvitað stafaði yfirlímingin af
því, að þctta var uppkast, og nafn
konungs i upphafi mátti þar ekki
standa fyrri en samningurinn
hafði verið staðfestur af honum.
En um það þagði Valtýr. Hann
þurfti á blekkingunni og ósann-
indunum að halda.
Síðar kom það í ljós, að það
var þjóðþingismaður Færeyinga í
ríkisþinginu, hr. Jóanes Patursson,
sem hafði fengið samnings-upp-
kastið í samgöngumála-ráðaneyt-
inu danska, til afnota fyrir sig og
landa sína, og hafði Dr. V. G.
fengið skjalið hjá honum í trún-
aði og án þcss að hr. J. P. hefði
hugboð um, að'það ætti að hag-
nýta það á þann liátt sem gertvar.
Engum sanngjörnum íslendingi
hefði nú dottið í hug', að áfella
hr. J. P. að neinu leyti fyrir þetta.
Engu að siður hefir honum, sem
elskar ísland næst ættjörðu sinni
(Færcyjum), sárnað það, að vera
mót vitund sinni og' vilja notað-
ur af hendi þeirra manna, sem
nú eru að reyna að vinna íslandi
óbælanlegt tjón með lævísi og ó-
drengleguni ósannindum.
Því hefir hr. Patursson, að því
cr yér frekast vitum alveg af
sjálfshvötum, og að minsta kosti
án þess að hafa átt tal eða bréfa-
skifti við oss um þctta mál fyrri,
sent oss grein þá er hér fer á
eflir.
(Uppliaf ritsímadcilunnar).
Mikil, og ekki mjög sæmileg, á-
rás hefir í íslenzkum og sumum
dönskum blöðum verið hafmgegn
ráðherra íslands að óverðskuld-
uðu fyrir aðgerðir hans í ritsíma-
málinu.
Mér kemur ekki til hugar að
fara að gera upp á milli manna
í íslenzkri pólitík. En þar sem
ég' liefi orðið fyrir þvi óhappi að
verða, óvart og óviljandi, verk-
færi í hendi þess manns, er einna
fyrst hefir liafið þessa óheppi-
legu ritsímadeilu, þá kenni ég mig
knúðan tii að skýra frá því með
fám orðum, hversu upplýsingar,
sem ég hafði aflað mér í ritsíma-
málinu handa Færeyingum, hafa
verið illa með farnar af Dr. Valtý
Guðmundssyni.
Meðan ég' dvaldi á ríkisþinginu
í Höfn fékk ég seint í vetur l>oð
úr Eæreyjum um að reyna að
koma því til feiðar, að ritsíminn
yrði lagður í haf frá Noregi í stað
Hjaltlands, sem til ætlað var; þvi
að Eæreyingar vildu gjarnan kom-
ast hjá að eiga fyrsta áfangann til
útlanda á Bretlandi. Um' þetta
átti ég tal við ýmsa mikilsmeg-
andi menn, og' vóru llestir mér
samdóma um, að betra væri fyrir
Færeyinga, að fá simann lagðan
út frá Noregi. En margir ætluðu
afnframt, að þessu yrði ekki auðið
að koma fram.
Skömmu síðar brá ég mér
snöggva ferð til útlanda. Merkur
maður, sem ég' liitti á þeirri fei-ð,
sagði mér, að Dr. Valtýr Guð-
mundsson hefði einhvern tíma
talað um símalagning útfráNor-
egi. Þetta sagði ég íslendingi, sem
ég af hending hitti á sömu ferð,
og ráðgerði hann að við skyld-
um báðir tala við Dr. V. G. í
Höfn.
Nokkru síðar hittumst við þrír
í Höfn. Kom oss saman um, að
heppilegt væri, ef þess væri kost-
ur, að fá endastöð ritsímans ffutta
frá Hjaltlandi til Noregs. Við
vissum þá ekki, hve langt málinu
var komið áleiðis, og lauk sam-
fundi okkar við það, að liver okk-
ar skyldi reyna að afla sér upp-
lýsinga um, hvort auðið væri að
lá nokkra breyting á þessu.
Því miður var ráðherra íslands
þá ekki í Höfn. Eg fór því fyrst
á skrifstofu þingsins, til að vita,
livort ég gæti fengið þar eintak af
samnings-uppkastinu. Mér var
vísað þar með boðbera til skrif-
stofu fjárlaganefndarinnar; en J)ar
var énginn viðstaddur. Þá talaði
ég við samgöngumála-ráðgjafann
og bauð hann mér að fara á stjórn-
arráðsskrifstofu sína, og þar fékk
ég citt eintak af samnings-upp-
kastinu.
Nú fundumst við þrír aftur (Dr.
V. G., hinn íslendingurinn og ég)
og hafði ég þá uppkastið með
mér. Mér gat ekki komið til
hugar að uppkastið, sem ég hafði
fengið orðalaust í stjórnarráðinu
og hefði' getað fengið á skrifstofu
þingsins, ef J)að hel’ði verið J)ar
handbært, gæti verið nokkurt laun-
ungarmál. Auk þess fanst mér
ég með því betri samvizku gæti
sýnt uppkastið bæði Dr. Valtýr
og hinum íslendingnum, þar sem
eina ástœðan, sem ég vissi til að
vér þrír hefðum til að kynna oss
skjalið, var sú, að vita hvort enn
væri auðið að fá breyting á enda-
Stöð l’itsímans. (Framh.).
HeÍTnsendanna milli
Stríðið. Orrustan mikla í Mand-
sjúríu, sem vér gátum um síðast
að til stæði, var nú byrjuð. Al-
drei hefir fyrri svo víðlent bar-
dagasvið verið í heimi: vígvöll-
urinn er hér 400 enskar mílur á
lengd, alla leið frá Kóreu, yfir
þvert Mandsjúri og vestur að
Mongólí.
Japanar haía mikið yfir hálfa
milíón manna á að skipa.
21. þ. m. komu fregnir að aust-
an frá báðum bliðum. Voru Rús-
ar þá farnlr að siga undan, og
einkum hraktir aftur í báða fylk-
ingararma — eins og við Múk-
den —; sér í lagi var Misttsjenkó
hershöfðingi, er stýrði Kósakka-
liði miklu, hrakinn mjög á hæl
og hafði áður mist ógrynni liðs.
Svo segja siðustu fregnir aust-
an, að kólera geisi skæð í Rúsa-
liði og sé þegar um 50000 manna
sjúkir eða látnir úr henni — 100
deyja á dag.
Noregur. Svíþjóð. 20. þ. m.
var aukaþing Svía sett. Stórþing
Norðmanna hafði sent ávarp til
konungs og aukaþingsins — fara
vingjarnlegustu orðum til kon-
ungs og Svia, en tjá þeim, að
óhugsandi sé að Noregur hverfi
nokkurt fet frá sínu ráði. — Ivon-
ungur mælti svo til þingsins, að
sér væru þetta sárir dagar, en
kvað ekkert vit í því að ætla að
neyða Norðmenn til að halda
sambandinu áfram; það væri
einskisvert, ef það væri ekki með
fullu samþykki l)eggja J)jóðanna.
Mæltist því til að Sviar sýndu
stilling og drenglyndi í málinu.
Stjórnin sænska lagði til við
þingið, að það heimilaði henni
að semja við Norðmenn um,
hversu bezt yrði hagað skilnað-
inum og skipað afleiðingum hans.
Bretland. Þar hefir nefnd, sem
sctt var til að rannsaka kærur
gegn herstjófn Breta í Transvaal
í Búastríðinu, gefið skýrslu, er
ber með sér, að foringjar þar
syðra liafa, eftir brottför Kitche-
ners lávarðs gert sig seka i stór-
kostlegri sviksemi og fjárdráttum,
I svo að ódæmi J)ykja.
Um íslenzku sýninguna í K.höfn
ritar Mylius-Erichsen í Politiken
og talar vel um; en langmestu
lofsorði lýkur hann á vídalínsku
munina, þ. e. gripi hr. konsúls
Jóns Yídalíns og þeirra hjóna.
Sama gerir »Illustreret Tidende«
og flest önnur dönsk blöð, sem
vér höfum séð; þykja þeir mun-
ir stórmerk sýning einir út af
fyrir sig.
■Landshornanna rnilli.
Bráðkraddur varð 1. þ. m. uppi
á Þorskafjarðarheiði Þórður Þórðar-
son frá Hjöllum í Þorskafirði, um
sjötugt.
Frá Flateyri. Þar hefir nokkur
undanfarin ár danskur maður, Thom-
sen að nafni, stundað koiaveiði. Not-
ar hann mótorbát við veiðarnar og
veiðir eingöngu i lagnet, saltar kol-
ann í tunnur og sendir til útianda.
í vor hefir hann aflað mjög vel.
Dálnn er nýlega Jón Pálsson á
Helgastöðum í Eyjafirði, 85 ára, fað-
ir Páls kennara á Akureyri.
Prestssetur bruniuð. 17. þ. m.
brann prestssetrið Staðarstaður á
Snæfellsnesi til ösku. Presturinn, sr.
Vilhj. Briem, var ekki heima ogekki
annað fólk en prestskonan og tvö
vinnuhjú. Prestur var á manntals-
þingi. Aðeins litlu varð bjargað af
innanstokksmunum og öllu meira og
minna skemdu. Matvörur brunnu þar
inni, um 200 kr. í peningum og ýms
áríðandi skjöl; skjöl kirkjunnar þó
ekki. Bærinn var vátrygður oglausa-
fjármunir að einhverju leyti. Kvikn-
að hafði í þekju út frá ofnpípu.
Strand. Norskt timburskip, „Bir-
gitte“, frá Kristjánssandi, strandaði
11. þ. m. við Skógarnes í Snæfells-
nessýslu. Skipshöfnin bjargaðist í
land á bátum, en skipið brotnaði.
Hciðurssamsæti héldu Kjalnes-
nesingar Þórði hreppstjóra Runólfs-
syni í Móum 27. f. m. Hann hefir
verið hreppstjóri þar síðan 1871,
en lætur nú í vor af hreppstjórn og
bregður búi. Ræður voru fluttar fyr-
ir minni heiðursgestsins og honum
afhentur að gjöf göngustafur, vel
gerður, en Björn búfr. Bjannarson í
Gröf orti til hans fallegt kvæði.
Hafís segir „Yestri“ frá 17. þ.m.
að só nú kominn suður undir Aðal-
vík og hraungl inn í ísafjarðardjúp
utanvert. Engan tálma fékk „Yesta“
þó af ís á suðurleið, en skamt var
hann frá Horni þegar hún fór hjá.
Norskir sjómenn. Þorst. Jóns-
son kaupm. í Borgarfirði eystra hefir
ráðið 250 norska sjómenn til Aust-
fjarða í sumar fyrir sjálfan sig og
aðra. Segja norsk blöð, að gufusk.
„Rebekka" hafi átt að leggja á stað
með þá frá Lofoten um miðjan þenn-
an mánuð. Flestir þessara manna
flytja með sér báta og veiðarfærr.
Fargjaldið frá Noregi til Austfjarða
fyrir manninn er 25 kr. og 20 kr.
fyrir hvern bát.
1Re\?fcjavíÞ _og ðrenö.
Samsöngur varhaldinn í Bárubúð
á Laugardagskvöldið og Sunnudags-
kvöldið undir forustu Brynjólfs Þor-
lákssonar, söngstjóra Dómkirkjunnar.
„Prógramið“ var fjölbreytt og sam-
söngurinn vel sóttur bæði kvöldin,
einkum þó síðara kvöldið, og létu
menn vel yfir.
„Botnía“ og ,,Ceres“. Þær komu
báðar í gær. Með „Botníu" voru ensk-