Reykjavík - 22.07.1905, Síða 3

REYKJAVÍK
141
og velmegun landsmanna, en heflr
ekkert af sér brotið, og er þannig
sannur fulltrúi flokksins.
„Nú eru góð ráð dýr“, hugsar rit-
stjóri „ísafoldar" og allir íleppar hans
hór í bænum. Einar Hjörleifsson
flnnur þá þjóðráð, að stofna af krökk-
um, kerlingum og nokkrum kjósend-
um Þjöðrœðisfélag, til þess að ögra
þingi voru og stjórn, svo að alþingi
„starfl sem nákvæmlegast eftir vilja
þjóðarinnar í ritsímamálinu sem öð-
rum málum“, þ. e. að alþingismenn
láti hræða sig til þess gegn sann-
færingu sinni að hlýða boði og banni
„ísafoldar" eða því sem „ísafold“,
„Fjósakona.n", Gæsarlappa-„Þjóðvilj-
inn“ og „Ingólfur" litli telja inn eina
sanna þjóðvilja.
Það er harla leiðinlegt að for-
maður þjóðræðisfélagsins hefir ekki
vopnuðu liði á að skipa; annars gæti
hann farið að dæmi Henriots, ins al-
ræmda byltingaseggs og drykkjusvola
frönsku stjórnbyltingarinnar, farið með
vopnaðan skríl upp að þinghúsinuog
heimtað framselda alþingismenn þá,
sem vilja ekki dansa eftir pípu „ísa-
foldar". En þingmenn skipast ekki
við allar ráðstafanir þeirra og ögran-
ir; þeir sitja fastir við sinn keip, að
hlíta sannfæringu sinni, en hlýða eng-
um hótunum oða digurmælum ísa-
f ol dar-ri tstj órans.
Nú er úr vöndu að ráða fyrir vesa-
lings ritstjórann. Hann leggur höf-
uð sitt í bleyti í kerald það ið mikla,
sem stendur á barmi safngryfjunnar
daunillu, sem hirðir allan úrgang
prentsmiðjunnar. Hann rankar við
sér, þegar hann heflr legið þar um
stund, og kastar af munni fram:
„Tollhækkunarfrumvarpið! — Jóhann-
es! Jóhannes! Þú mín eina von og
athvarf!“
Siðan fyllir hann málgagn sitt með
tveim ræðum Jóhannesar sýslumanns,
sem hafa það til sins ágætis, í þeim
búningi, sem þær birtast þar, að hver
maður með heilbrigðii skynsemi sér
þegar, að inn velborni sýslumaður
heflr á köflum talað alveg svart, eins
og maður, sem talar upp úr svefni
eða í ölæði. En fáumst ekki um það;
reynzlan er ólygnust. Hérna kemur
ein rúsínan, tekin orðrétt eftir „ísa-
fold“:
„Ég cr frr. mótfallinn af |»ví,
að ckki cr liægt að líta öðru
vísi A en að með þrí verði lög-
leidtlur — ekki einungis verndar-
tollur, heldur banntollur gegn inn-
lendum1) bittertilbúningi, vindlagjörð
og brjóstsykurtilbúningi“.
Það er með öðrum orðum: frum-
varp, sem fer fram á að liækka tolla
á að/luttum vörum, gerir það ókleift
að búa þessar sömu vörutegundir
til í landinu sjálfu, af því að þeir,
sem yrðu til þess. að búa þær til í
landinu sjálfu, þurfa ekki að borga
!) Auðkent af höf.
neinn toll af þeim, þar sem keppi-
nautar þeirra, sem pöntuðu varning
þennan frá útlöndum, yrðu að gjalda
allháan toll af honum. „Svart er
hvítt og hvitt er svart", sagði ker-
lingin, sem sá í svefnrofunum tung-
lið skína gegnum skjáinn.
En ritstjóri „ísafoldar" hefir auð-
sjáanlega ekki fengið enn nóg af
Jóhannesi, því að tbl. það sem kom
út 18. þ. m. flytur enn allangan ræðu-
stúf eftir inn sama skörung. Þar veifar
þessi gamli Yaltýingur og landvarnar-
maður 2. gr. stjórnarskránnar fram-
an í þingmenn e. d. og ráðherrann,
en í grein þessari er svo kveðið á,
að ráðherrann skuli fara „svo oftsem
nauðsyn er á, til Kaupmannahafnar,
til þess að bera upp fyrir konungi
í ríkisráðinu lög og mikilvægar stjórn-
arráðstafanir". En nú er ráðherrann
einu sinni búinn að bera frv. þetta
upp fyrir konungi í ríkisráði og stend-
ur það hvergi, að hann eigi að gera
það tvisvar eða vera viðstaddur, er
konungur undirskrifar frv.
Yér hefðum talið það skiljanlegt,
ef dönsk stjórn hefði haldið þessari
grein á lofti, er um íslenzk sórmál
er að ræða. En hitt þykir oss furða,
að íslendingur, og meira að segja
maður, sem hefir tjáð sig mótfallinn
ríkisráðssetunni, skuli geta fengið sig
til að gera það, þar sem hér er þegj-
andi og eftir því sem ráðherrann
skýrði frá, með fullu samþykki kon-
ungs og ríkisráðsins stigið í „praxis"
spor, sem hugsanlegt væri, ef rétt
væri á haldið, að gæti smá-leyst okk-
ur með tímanum alveg undan ríkis-
ráðsákvæðinu, að vér ekki nefnum
það, hversu mikla fyrirhöfn og fó það
sparaði landi voru, ef slik staðfest-
ingaraðferð tíðkaðist oftar, þó ekki
væri nema til bráðabirgða og síðar
yrði að staðfesta (korroborera) fyrri
staðfestinguna.
En fyrst lagamaðurinn Jóhannes
taldi sór skylt að hreyfa þessari mót-
báru, þá skulum vór trúa honum fyr-
ir því, að hór kemur til greina stjórn-
skipunarlagaleg venja, sem oftsinnis
hefir verið brúkuð í JJanmörku.
í annan stað skulum vér trúa bæði
honum og Birni ritstj. Jónssyni, sem
mun fyrir löngu vera búinn að gleyma
því litla sem hann eitt sinn lærði
í lögum, fyrir því, að undirdómaxa,
ber ekki að rannsaka, hvernig lög
eru til orðin, heldur að eins að dæma
eftir þeim lögum, sem þing og kon-
ungur hafa samþykt. En að kon-
ungur undirskrifl tollhækkunarfrv.
dregur víst enginn í efa.
Það er og ekkert annað en að
þyrla upp ryki í augu fáfróðs al-
mennings og fákunnandi ritstjóra, er
hinn mikli ræðuskörungur skýrskot-
ar til 44. gr. stjórnarskránnar. Þar
er svo lcveðið á:
„Dómendur skulu í embættisverk-
um sínum fara einungis eftir lögun-
um“.
Þar stendur ekki eitt orð um til-
búning laganna á „stjórnskipunarlaga-
legan hátt“, eða nokkur aðgreining á
lögum og stjórnskipunarlagalegum
lögum, eins og sýslamaður er að gera
í ræðu sinni af hugviti sínu og lög-
speki.
En rifstj. bregðast þessi krosstró
sem önnur tré og nú er að eins eitt
örþrifaráð fyrir hendi að sinni, þar
til ritsíminn kemur, og það erundir-
skriftarmálið. Með einum 7 nöfnum
synti það í formi þingsáiyktunartil-
lögu inn á þingið, en vansóð er, hvort
enginn í sjöstjörnunni fellur frá á
freistingartímanum og segi svo eins
og Yaltýingur einn sagði hór um
daginn: „Undirskriftarmálið er nú
orðið hálflélegt vopn, en nota flest í
nauðum skal“.
Ég skal síðar sýna hvað ritstjóran-
um heflr gengið og gengur til þessa
samblásturs og örþrifsráða gegn þingi
og stjórn um leið og ég athuga reikn-
ingsskipti prentsmiðju-eiganda B.
Jónssonar við landssjóðinn.
Kári.
Hvað vilja þeir?
Alþingið síðasta var óspart á fó;
það var kallað milióna-þingið. Tekju-
halli verður talsverður á þessu fjár-
hags-tímabili; því að þótt tekjurnar
hafl orðið nokkuru meiri en útgjöld-
in, þá vanlar þó mikið til að þær
hrökkvi fyrir þeim.
Og þó vóru allfæst af útgjöldunum,
sízt þau er nokkru námu, óþörf.
Þarfirnar aukast ár frá ári.
Það fylgir vaxandi menning og
framförum.
Almennu lands-þarfirnar vaxa. Og
hvert einasta kjördæmi landsins kem-
ur til Alþingis með beiðni um fó í
sínar þarfir úr landssjóði.
Þjóðin vill láta þingið styrkja úr
landssjóði atvinnuvegi, samgöngur,
mentun o. fl. Það er því ótvírœður
vilji þjóðarinnar, að útgjöld landssjóðs
fari vaxandi.
En „eyðist hvað sem af er tekið“,
segir máltækið. Landssjóður getur
ekki til langframa staðist sívaxandi
útgjöld, nema tekjurnar vaxi jafn-
framt. Annars tæmist hann.
Því er óhjákvæmilegt að auka tekj-
ur landssjóðs. — Þjóðin vill það —
hlýtur að vilja það, úr því hún vill
að hann leggi sífelt meira og meira
fram.
Hver sá sem vill, að eitthvað sé
gert, hlýtur að sjálfsögðu að vilja
afleiðinguná af þeirri gerð.
En tekjur landssjóðs verða ekki
auknar nema á einn veg: með auk-
num álögum.
Álögur á landsmenn til landssjóðs
(= tekjur landssjóðs) má auka á
tvennan hátt: annaðhvort leggja á
nýjar álögur, eða auka inar gömlu.
Það er að sjálfsögðu enn varhuga-
verðara, og því þarf miklu rækilegri og
lengri íhugun, að leggja á nýjar á-
lögur, en að auka inar eldri.
Reynsla er jafnan nokkur fengin
um eldri álögur, hvernig þær koma
niður í framkvæmdinni; hversu þeim
er unað; í stuttu máli, hversu þær
hafa geflst.
Þetta skortir um nýjar álögur þ. e.
álögur á nýja gjaldstofna.
Það er viðurkent af öllum, að nú
muni vera þörf orðin á, að íhuga öll
skattamál og tollmál landsins. En
það er ekkert áhlaupaverk, og engin
von að stjórn, sem er nýkomin að
völdum og heflr því fjölmiklu og
margvíslegu að sinna, geti annað því
á fyrsta ári. Jafnlítt er þess von að
þing, sem á svo annríkt sem hér og
hefir svo stuttan starfstíma, geti gefið
sig að slíku undirbúningslaust.
Hvað átti þá stjórn og þing að
gera til að bæta úr fjárþurð lands-
sjóðs?
Flausturs-breytingum á grundvöll-
um skatta eða tolla var óviturlegt
að hrapa að. Hitt virtist einsætt að
hækka eina eða fleiri álögur án þess
að raska grundvellinum.
Þessi var jafnan aðferð gamla
Gladstone’s, og þótti hann afburða-
fjárstjórnarmaður. Yxi gjöld um
tekjur fram, var það jafnan ófrá-
víkjanleg regla hans, að hækka tó-
bakstoll og víntoll um fleiri eða færri
áura eftir þörfura og leggja 1 penny
eða lJ/2 á sterlingspund hvert af
tekjuskattinum. Þessa hækkun lét
hann svo einatt af nema aftur á
næsta þingi eða jafnsnart og betra
jafnvægi komst á tekjur og gjöld.
Yér verðum því aðtelja, að stjórn
vor hafi viturlega að farið, að fara
ekki að óundirbúnu máli fram á að
leggja álögur á nýja gjaldstofna, held-
ur að fá í bili hækkaða tolla vora af
aðfluttum vörum um 30 aura á krón-
unni. Hlutfallinu milli tollanna á vöru-
tegundunum er með því að engu raskað.
Tekjur landssjóðs varð að auka.
Enginn getur neitað því. Hvaðan
átti þá fremur að taka féð?
Mundi alþýða óska svo innilega, að
ábúðar- og lausafjárskatturinn hefði
heldur verið hækkaður? Eða mundi
hún hafa þráð svo sárt, að útflut-
ningsgjald af sjávar-afurðum hefði
fremur verið hækkað?
Það er ekki hætt við að neinn
maður kveði já við því.
En þá er líka ástæða til að spyrja
þá menn, sem börðust móti tollhækk-
un þessari: hvað vilja þeir?
Þörf landsins á tekju-aukanum játa
þeir, og á engan annan veg benda
þeir.
Svo lítur út eins og þessir menn
hafl ekkert markmið annað, en að
spilla af fremsta megni hag lands og
þjóðar og sporna við öllum lagfær-
ingum og framförum, alla tíð meðan
maður úr þeirra flokki er ekki við
völd.
„Á engan annan veg benda þeir“,