Reykjavík - 30.09.1905, Blaðsíða 3

REYKJAVÍK
183
rafmagnsbylgjunum í eina átt og
samtóna verktólin. Annar er A. T.
M. Johnson, en hinn er Dr. Braun,
höfundur einnar loftritunaraðferðar-
innar. Ekkert segist blaðið skuli um
það segja að sinni, hvort önnurhvor
þessi aðferð kunni, eða kunni ekki,
að geta bætt úr einum lakasta ófull-
komleika loftritunarinnar og aflað
þannig höfundi sínum fjár og frægðar.
En heldur virðist blaðið trúardauft
á það. Hingað til hafi reynslan sýnt,
og það virðist að fróðustu manna á-
liti liggja í hlutarins eðli, að sam-
tónun geti ekki tekist nema á ör-
stuttri fjarlægð, meðan engin breyt-
ing verði á loftslaginu.
Tilraunir með Johnsons aðferðina
hafa gerðar verið skamt frá Lund-
únum á fárra metra færi, og ekki
talið óhugsandi, að flotastjórn Breta
leyfi að gerðar verði í sumar tilraun-
ir skipa milli á sjó af brezkum her-
skipum.
Því má bæta við, að síðan heflr
hvergi heyrst á þetta minst íramar.
En hvað sem því líður nú, hvort
nokkurt meira lið reynist einhvern
tima síðar að þessu, eða ekki, þá er
það iuW órælc s'ónnun þess, að enn
sem komið er þekkja menn engan
veg til að koma í veg fyrir, að hrer
sem setur upp viðtökustöng, geti
hremt skeyti, sem öðrum eru cetluð.
Ef Marconi-samtónunin væri nokk-
urs virði, þá þyrfti ekki aðrir að vera
að sperrast við að finna upp vegi til
að varðveita loftskeytin frá að lenda
út í hvippinn og hvappinn og verða
hverjum að bráð, sem vill í þau ná.
Með öðrum orðum: loftritunin er
staðreynd að vera alönýt til að senda
með þau hraðskeyti, sem ekki mega
verða hverjum manni kunn.
Þetta er nú ið „örugga samband",
sem verið var að halda að oss og
gyfla fyrir oss í sumar.
[Þess má geta, að „Times“ heflr
frá öndverðu verið ákaflega hlynt
Marconi, lagt fram mikið fó til að
styðja uppgötvun hans, tekið loftrit-
un hans í þjónustu sína aftur og
aftur, en orðið að hætta við að nota
hana í hvert sinn, af því að hún
reyndist biaðinu gagnslaus].
í New York-blaðinuÆ'ZecfncaZ World
and Engineer, einu merkasta blaði
heimsins í sinni grein, er 15. Júlí
minst á lofritunina í langri og merki-
legri ritgerð.
Þar er þess fyrst getið, að í ár sé
loftritun Marconi’s að fa,ra fram með
það, að geta sent skeyti lengri fjar-
lægðir en áður.
Þess ber að geta, að frá landi má
senda skeyti miklu lengra en frá
skipi. Kemur það af því, að á skipi
er ekki auðið að búa um svo öflug-
ar vólar, sem þarf til að senda skeyti
langar leiðir. Yenjulega geta skíp
ekki sent frá sér skeyti nema nokkra
tugi enskra mílna, en þá er sérlega
heppilega stendur á loftslagi, geta þó
skeyti frá skipi slangrað ótrúlega
langar leiðir.
En þrátt fyrir þetta heflr aðferðinni
farið mikið fram síðasta árið í því,
að nú má senda skeyt-i talsvert lengra
en áður. Nýlega hefir t. d. Banda-
ríkja-herskip, er lávið Cape Cod (Mass.),
staðið í loftskeytasambandi við ann-
að herskip, er lá við Fortress Monroe,
um 500 ensk. mílur sunnar. — Mörg
in stærri línu-skip, er fara nú um
Atlantshaf, fá jafnaðarlega fregnskeyti
alla leið frá annari hvorri álfunni.
En samtónun dugir engin áþvífæri;
öll skip, sem viðtökutól hafa og eru
í ekki meiri fjarlægð, fá skeytin.
En nú kemur nýlt upp á tening-
num — nokkuð, sem ekki hefir til
mála komið fyrri en nú eftir styr-
jöldina síðustu.
Hvern rétt á ioftiitunin á sór í
stríði?
Það er spurning, sem nú liggur
brýnt fyrir heimsins þjóðum að skera
úr. „Spurningarnar eru tvæiu fyrst,
hvern rétt á skip á sér, sem hefir
loftritatæki um borð og getur sent
til hlutlauss lands fregnir um stríðið?
í öðru iagi: hverja ábyrgð bakar sér
hVutlaust ríki eða iand, sem heflr
loftskeytastöð, sem auðið er að nota
til að senda skeyti öðrum hvorum að-
ila ófriðarins?"
Líkindin eru talsverð til þess, að
af löndum, sem hafa loftskeytastöð-
var (að minsta kosti stöðvar með þeim
krafti, er nái nokkuð að mun út yfir
landhelgi), verði þess krafist, að þau
rifi þær niður meðan á ófriði stend-
ur (eða að minsta kosti hætti alveg
að starfrækja þær), eða þá að landið
verði skoðað sem land, er brýtur bág
við almennar hlutleysisreglur og vei ði
því að sæta meðferð þar eftir, t. d.
verða hertekið af þeim aðila, er heflr
bolmagn til þess.
Komist samtónun á, sem lítil lík-
indi eru til, verður hættan enn meiri.
Eftir þessu yrðu það gleðileg ör-
lög, sem ísland ætti á ófriðartímum,
ef það tæki upp loftritun og hefði
ekkert sæsímasamdand við útlönd.
Einmitt þá, er verzlun vorri riði mest
á firðritasambandi við útlönd, mætt-
um vér búast við að verða að leggja
það niður meðan á ófriði stæði (rnilli
þjóða, ei skip geta átt héi- í höfum
— Atlantshafl, Norðursjó o. s. frv.),
eða verða öðrum hvorum ófriðaraðila
að bráð sem hernumið land.
En um slíkt og þvilíkt eru þeir
ekkiað hugsa, ri-tsímafjendurnir okkar.
Þeir fimbulfamba út í bláinn, kæra
sig kollótta um, hvað gerist í heim-
inum annars, en berja bara höfðinu
við steininn eins og hrútur, sem stang-
ar réttarvegg.
Ivn þeim sem hugsa og vilja kynna
sér málavöxtu, er það Ijóst, að loft-
ritunin — á borð við ritsíma — er:
1. dýrari
2. óáreiðanlegri
3. getur orðið hættuleg sjálfstæði
voru og tilveru sem þjóð.
Bókinentir.
Quo vadis? (Hvert ætlarðu?)
Saga frá.’tímuin' Nerós. Eftir Hen-
ryk Sienkiewicks. Þorst. Gíslason
Þýddi. Rvik*1905 [Arinbj. Svein-
bjarnarson o [[Þorst. Gíslason].
Verð 3,50.
Saga pessi er lieimsfræg orðin á þeim
áruin, sein liðin eru síðan hún kom út.
Sagan er stórfróðleg, auk síns skáld-
skáparlega gildis, því að hún lýsir vel
lífinu í Róm á Nerós dögum.
Bækur seni þcssi liafa mikið nienn-
ingargildi og eru að því levti ólíkar
eldhúsrómönum þeim, sem nú er far-
ið að kenna alþýðu að gleypa í sig.
Málið á þýðingunni er, eins og á öllu,
seni Þorsteinn Gíslason skrifar, létt og
lipurt, með stöku smáblettum, sem
hggja þó lausir utan á eins og ryð.
Vér mælum ið bezta mcð bókinni.
Hún er með beztu skáldsögum, sem
þýddar hafa verið á íslenzku og þýð-
ingin j'firleitt í bezta lagi.
Þorleifur II. Bjarnason: Manu-
kynssaga handa unglingum.
Sniðin eftir söguágripi Johans Otto-
sen. Rvik 1905 [Guðm. Gamalíels-
son].
Oss liefir lengi skort góða kenslubók
í sögu handa ungliugum. Eins og vér
tökum fram í »Skuld«, er söguágrip
Páls Melsteðs kom fyrst út, varsúbók
alt of mikið bardaga-saga og of lítið
menningar-saga. Aðalkostur þess var
snildar-stíll höfundarins.
Þessi bók Þorleifs er sniðin eftir
inni beztu sögubók fvrír unglinga, sem
vér höfum séð; víða eru kaflar þýddir,
en oftast þó nokkru aukið við, enda
er þessi bók um þriðjungi stærrí (eða
vel það ef frá er talið rúm það sem
fer undir myndír í kveri Ottosens).
Þessi bók, þótt stutt sé, kemur nem-
endunum í skilning um lífið og menn-
inguna á ýmsum tímum meðal þjóð-
anna, en við það verður alt sögunám
frjósamara og hugðnæmara.
Málið er gott og mjög víða heppilega
að orði komist.
Bókin bætir úr sannri þörf og verður
án efa lesin í hverjum barnaskóla og
unglingaskóla. Hún er og næg til undir-
búnings undir inn almenna mentaskóla.
Hún á skilið að komast í hendur
hvers unglings, sem sögu þarfaðlæra.
TRcófíjavííi oq Qi'enb.
Geir Zoéga, R, Dbr., DM., liefir
nú verið kaupmaður 25, ár, og í þá
minning hélt verzlunarstétt bæjarins
honum miðdegisverð 26. þ. m., og gen-
ust Kaupmannafélagið og Verzlunar-
mannafélagið fyrir því.
Dugnaði og atorku G. Z. þarf ekki
hér að lýsa; það er þjóðkunnugt, ekki
sízt það, að hann er rétt nefndur faðir
allrar þilskipa-útgerðar hér við flóann.
Hana byrjaði hann fyrir 39,áriim.
1 samsætinu vóru um 60 manns, karl-
ar og konur. Gamli maðurinn sjálfur
ern eins og elilamb og varð fyrsturtil
að stíga dansinn um kveldið eftír borð-
un, og mundi hver ókunnugur, sem sá,
hafa svarið fyrir að hann væri hálf-
áttræður maður.
í samsætinu var sungið kvæði eftir
Ben. Gröndal, snildarlega skrautprent-
að i Gutenbergs-prentsm. En verzlun-
arþjónar G. Z. gáfu honum listfagra
Laugardagfinn og
Sunniidag-inn
verða sýndar í BÁRUBÚ-0
jíýjar lijanði jMynðir
Aðgöngumiðar að eins
> Og 2S Jllll-;,.
Sjá götuauglýsingar.
O. Johnson &. Co.
gjöf. Það var annað kvæði eftir B. Gr.
skrautritað aí skáldinu, sem nú er á
80. ári, með allri þeirri list og prýði
sem honum er enn eins vel lagin eins
og þegar hann var á bezta aldri.
En utan um kvæðið var lausabindi
(»mappe«), er Stefán Eiríksson hafði
skonð ut af sinum alkunna snildarhag-
leik. Er gjöf þessi ið dýrlegasta minn-
íngarmark.
Mannalát. 4. þ. m. liúsfyej-ja Guð-
run Guðm midsdóttir frá Selsholti, eigin-
kona Jóns Ingimundarsonar (f. 1832).
19. þ. m. Jóu Þórðarsoit, Vesturg. 11
fimtugur maður.
S. d. á kaþólska spítalanum Harald-
ur Samúelsson sjóm. úr Grindavík.
Utaufarir. Með »Vesta« í fyrra-
kvold fóru utan: ráðherra II. Hafslein,
til bera upp fyrir konungi til stað-
festingar lög írá Alþingi; héraðslæknir
Guðm. Björnsson til Lundúna, París
Berlínar og Hafnar, til að kynna sér
nýjungar i sinni ment; kemur aftur í
Marz.
Stoiiigr. Matthíasson (Joch-
umssonar) gegnir læknisembættinu
hér í fjarveru Guðm. Björnssonar.
Sauðanes á Langanesi er veitt
séra Jóni Halldórssyni á Skeggjastöð-
um samkv. kosning safnaðar.
Sói-íi Gfxidm. Giiðinunilsson
í Gufudal hefir fengið lausn án eftir-
launa frá prestskap.
O af hundraði. í Vestmanney-
jum eru undir 100 kjósendnr. Vinur
Þorsteinn læknir smalaði þar undir-
skriftum undir »ísu-áskoranirnar og
fékk — t) hræður.
Veðurathuganir
i Reykjavik, eftir SiGitfei Bjöensdótttjr.
1905 Sept. Loftvog millim. Hiti (C.) Att *o Þh 3 *o o > Ö fctO cð a cn 08 . s & ^ 3. "{3 S
Fi 21. 8 752,1 9,5 SE 2 10 ~34jT
2 747,9 9,7 SE 3 10
9 744,7 7,6 SE 2-3 10
Fö 22. 8 749,7 7,0 SSE 1 10
2 752,0 8,7 SSE 1 10
9 752,4 8,8 SE 1 10
Ld 23. 8 749,9 8,7 ESE 2 10 10,4
2 749,7 9,5 SE 1 10
9 751,7 8,1 0 7
Sd 24. 8 755,5 7,6 0 10 2,7
2 757,6 8,5 0 8
9 758,5 6,6 0 10
Má 25. 8 760,1 8.2 SE 1 10
2 759,7 7,4 0 10
9 759,4 7,7 SE 1 10
Þr 26. 8 759,8 7,6 0 8
2 761,8 10,2 N ’ 1 6
9 763,3 7,4 0 2
Mi 27. 8 770,2 8,7 0 10
2 772,1 9,4 NW 1 4
9 773,2 5,6 0 2
Landshornanna tnilU.
Rlannalát. 13. þ. m. merkisbóndinn-
Hákon Eyjólfsson á Stafnesi hálfsjötugur.
— Andrés Gunnarsson hreppsnefndar-
maður i Hraukbæjarkoti í Glæsibæjar-
hrepppi 3. þ. m. — Hildur Snorradóttir,.
Brautarholti 29. f. m.
Harður af sér. Sigurður Jónsson á
Yzta-Felli (Þingey.s.) fótbrotnaði nýlega.
Hann reið svo sjálfur til læknis til að láta
binda um brotið. [,,GjaIlarh.“]
Tíðarfar hefir verið ágætt í sumar £