Reykjavík - 21.12.1905, Blaðsíða 2

242
REYKJAVÍK
Mokkur orð um bátahreyfívélar.
Eftir Bjarna Þorkclsson skipasmið.
Það hafði lengi fyrir mér vakað,
að bregða mér til Danmerkur, til þess
að kynna mér þar notkun steinolíu-
hreyflvéla í bátum og framtíðarálit
það, sem þar væri á þeim. Því
fremur fann ég sterka hvöt hjá mér
að láta úr þessu verða, að ég um
nokkur undanfarin ár hefl staðið fyrir
sölu á vélum þessum frá einni vóla-
verksmiðjunni í Danmörku, og því
með auglýsingum mínum hvatt menn
til að nota vélarnar í flskibáta, jafn-
framt og ég hefl undanfarin ár smíð-
að allmarga báta, stærri og smærri,
undir þær. Loks var það og ástæða
fyrir mig, að mér hafði hugkvæmst
nokkur breyting á vélunum, en henni
gat ég ekki fengið á komið, nema
með því, að finna til viðtals verk-
smiðjueigendurna. Lét ég því þessa
ætian mína eigi iengur undir höfuð
leegjast og tók mér far utan til Dan-
merkur í öndverðum síðastl. mánuði.
Kom ég til Kaupmannahafnar 21.f.m.
Þó að dvöl mín í Danmörku gæti
eigi orðið nema rúmir 8 dagar, þjTk-
ist ég hafa nokkurs vísari orðið um
það, sem ég leitaði upplýsinga um,
og fengið fram hrundið einum veru-
legasta þætti erindis míns: nauðsyn-
legri breytingu á þeim oiíuhreyflvél-
um, setn ég hefi útsölu á. í sam-
bandi við þetta get ég þess, að ég
hafði í höndum mikilsverð meðmæii
frá stjórnarráðinu, sem urðu mér til
inna æskilegustu nota.
Danmörk er líklega það land, er
einna mest, ef ekki állra mest, notar
steinoliuhreyfivólar, og má víst teija,
að Danir hafi fyrstir orðið til að nota
þær. Varð ég þess og skjótt var, að
danskir sjómenn hafa þegar fengið
mikla reynslu fyrir vélunum og jafn-
hliða þekking á þeim. Morguninn
eftir að ég kom til Hafnar fór óg
með járnbrautarlest yfir ti) Jótlands
og alla ieið til Esbjærg. í þeim bæ
eru 3 olíuhreyfivéla-verksmiðjur og
sjávarútvegur mjög biómlegur og miJc-
ill. í skipakvínni þar Jágu 100 þil-
skip. sein öll ganga þaðan til fiski-
veiða, vetur og sumar. Öll eru skip
þessi með steinolíu-hreyfivél. Stærstu
vélarnar hafa 24 hesta afi og 8 mílna
hraða á vöku. Veiðarfæri þau, sem
mest eru notuð á skipum þessum,
ern smábotnvörpur, lóðir og svo nefnd
„Snurvaad“. í skipakvínni vóru og
nær 200 opnir bátar allir með oJíu-
hreyfivélum. Bátar þessir eru að
sumu leyti notaðir til þess að leggja
á þeim Jóðir frá þilskipura, sem á
veiðum eru, en annars er þeim haldið
til fiskjar, og er „Snurvaad" aðallega
notað á þeim sem veiðarfæri. Sjó-
mennirnir í Esbjærg, sem eru yfir
höfuð alúðlegir og kurteisir, gáfu mér
allítarlegar upplýsingar um sína reynsJu
á olíuhreyfivélunum, hverjar þeirra
væru endingarbeztar, auðveldastar til
umhirðu og heppilegastar í fiskibáta.
Þeir Sögðust hafa reynslu fyrir olíu-
hreyfivélum frá þessum 3 verksmið-
jum í Danmörku: „Dan“ í K.höfn,
„Alpha“ í Friðrikshöfn og C. Molle-
rups þar í Esbjærg. Kváðu þeir all-
ar þessar olíuhreyfivélar hafa sína
kosti, en enginn efi væri á því, að
haldbeztar og traustastar væru þær
frá verksmiðju C. Mollerups, enda
mundu þær með þeím breytingum og
bótum, sem þær væru að taka, vera
inar langhagkvæmustu, hvort heldur
vera skyldi í þilskip eða opna báta
til fiskiveiða. í Esbjærg er helming-
ur allra oliuhreyfivéJa í bátum og þil-
skipum frá þessari verksmiðju. Að
öðru Jeyti gátu þeir þess, að „Dan“-
oiiuhreyfivélinni, sem elzt væri af
slíkum vélum dönskum, og þeir ann-
ars hrósuðu, væri fremur gjarnt til
að bila. Ég verð að geta þess, að
það var mikill fjöldi sjómanna, er ég
átti tal við, ýmist inni í bænum eða
við skipakvína, og verð ég að ætla,
að því fremur sé á áliti þeirra
byggjandi.
Frá Esbjærg fór ég til Fano. Þar
er aJlmikill bátaútvegur, og flestir eru
þeir með olíuhreyfivól ýmist frá „Dan“-
verksmiðjunni eða Mollerups. Leit-
aði ég þar álits sjómanna um vél-
arnar; Yar álit þeirra alt á einn og
sama veg, sem stéttarbræðra þeirra
í Esbjærg.
Að þessu loknu fór ég um vestur-
strönd Jótlands svo langt, sem tíminn
levfði mér'. Átti ég þar tal við fjölda
sjómanna, og fóllu orð þeirra og á-
lyktanir um þetta á einn og sama
veg sem hinna, er áður var minnst.
Ég hafði ætlað mér að fara til
Friðrikshafnar og kynna mér þar verk-
smiðju „Alpha“-olíuhreyfivélarinnar,
en fyr en mig varði var timinn þrot-
inn. Hann hafði eyðst hjá mér mjög
svo í Esbjærg og í fiskiþorpunum þar
í grendinni.
Jafnframt og ég leitaði álits danskra
sjómanna, er óg náði tali við, um
olíuhreyfivélarnar, leitaði óg og álits
þeirra um benzínhreyfivélarnar. Yar
það samróma álit þeirra, að benzín-
hreyflvélarnar væru með öllu óhæfar
við fiskiveiða, og yfir höfuð mjög
varasamt að nota þær í bátum. Þetta
sýndi sig og, því að í þeim 450 bát-
um, sem óg sá í Danmörku með
hreyfivólum, var benzínhreyfivól að
eins í einum þeirrá. Sá bátur var
notaður að eins til smásnúninga, en
ekki til fiskiveiða.
Eins og ég tók fram áður hefi óg
í nokkur ár staðið í viðskiftasambandi
við verksmiðju C.Mollerups í Esbjærg.
Fanst mér þvi eðlilegt, að óg sneri
mér fyrst til þeirrar verksmiðju, í
því skyni að fá gerðar þær breyting-
ar og bætur á olíuhreyfivélunum, er
ég áJít nauðsynlegar og sjálfsagðar,
með tilliti til þess, að þær yrðu oss
íslendingum sem hagkvæmastar í
fiskibáta vora. Hefði verksmiðja þessi
eigi viljað taka upp þessar umbætur
á vélunum, var ætlan mín, að leita
annara slíkra verksmiðjueigenda um
það mál. En til þess kom ekki. Eftir
nákvæma íhugun vélsmiðanna í
verksmiðjunni, og það, að þeir báru
umbæturnar undir reynda sjómenn
danska, félst verksmiðjan á þær.
Verða þær því teknar til greina fram-
vegis.
Að þessum umbótum fengnum verð
ég að alíta, að olíuhreyfivélarnar frá
verksmiðju C. Mollerups í Esbjærg sóu
inar langhagkvæmustu og traustustu
til notkunar fyrir oss, hvort heldur
vera skal í opna báta eða þilskip, og
verð ég sórstaklega að mæla með
þeim til þess.
Að vísu get ég búízt við, að sumir
líti svo á, sem ég sé að ota fram
mínum hagsmunum, er óg mæli með
olíuhreyfivélunum frá þessari verk-
smiðju. En óg hygg, að út af fyrir
sig sé það nægilegt til að sýna, að
ekki er svo, að eftir að ég fókk lof-
oi ð verksmiðjunnar fyrir áminstum
umbótum, afsalaði ég mér 2/3 pörtum
af söluumboði því, sem ég hafði frá
verksmiðjunni. Tilgangur minn með
umbótatillögunni var að eins sá, að
reyna að fá því til vegar komið, að
á boðstólum yrði framvegis olíuhreyfi-
vólar, er hentuðu einkarvel í fiskibáta
vora. Umboðsmenn Mollerupsverk-
smiðjunnar verða víðsvegar um land-
ið, og auglýsa þeir sjálfsagt í blöð-
unum. Þá skal óg enn geta þess,
að Mollerupsverksmiðjan er hlutafólag.
Skýrði stjórn þess mér frá því, að
hluthafar, sem annars eru eigi ýkja
margir, væru flestir úr flokki inna
fjáðari og mikilsverðari borgara í
Kaupmannahöfn.
Það er föst von min, að eg vinni
þarft verk með þvi, að fá til vegar
komið handa ' oss íslendingum hag-
feldum umbótum á bátabreyfivólum.
Það er trú mín, að enn verði lang-
nr up'pi áður en bátfiski hér við
land verður afræktmeð öllu, enda er
óskandi að svo yrði aldrei meðan
land byggist, því eigi fá allir sjómenn
á þilskipum verið, þótt vöxtur og við-
gangur þilskipaútgerðarinnar sé in
mestu þjóðþrif á sínu svæði. Því
minni mannhætta, sem fylgir bát-
fiskinu, og því minna mannafl, sem
það krefur, því arðvænna mætti það
verða. En eina meðalið, er þessu
mætti orka, eru hentugar, hag-
kvæmar og traustar bátahreyfivélar.
Síðast, en ekki sízt, vil óg í sam-
bandi við þetta mál geta þess þakk-
látlega, að ég mætti meðal inna mörgu
Dana, er ég eitthvað átt saman við
að sælda áhrærandi þetta og fieira,
inni mestu alúð og liðsemd. Mór var
og sönn ánægja að því, að þeir sem
mintust á íslendinga við mig, gerðu
það með hlýjum hug. Það var ekki
að heyra, að þeim þætti konungur
vor hafa í neinu gengið of nærri rótti
þeirra, til þess að gera íslendingum I
til geðs og hagnaðar. Hitt mátti á
þeim skilja, að þeim þætti það firna
ógæfa fyrir ísland og framtíð þess, ef
óhlutvandir æsingamenn meðal þjóðar
vorrar gætu framið það hermdarverk,
að ringla og trufla samvinnuhug og
og þrek þjóðarinnar með ósvífnum
undirróðri og blekkingum, og fyrir
þann skuld gera oss heimastjórn þá,
er nú höfum vér fengið, að minni
happagjöf, en annars hefði verið.
Munu og allir inir betri mennirnir
meðal þjóðar vorrar álíta þntta ið
mesta sannmæli. Mættu hór margir
læra af erðum' Dana, eins og vér
megum allir það eitt af þeim læra,
sem gott er óg nytsamlegt, að því
er kemur til landbúnaðar og sjávar-
útvegs. Rvík 12/12 :— ’95.
Spegillinn hans Einars,
Allir vita, hvernig þjóðsögur verða
til. Pétur segir Páli eitthvað, Páll
segir öðrum söguna — ekki óbreytta,
heldur bætir hann í eyðurnar og
færir í stýlinn eftir beztu vitund,
þ. e. eftir því sem honum þykir
sennilegast.
Svo gengur sagan mann frá manni,.
breytist eins og alt í heiminum, en
einn góðan veðurdag er hún búin
að fá á sig fasta mynd; þá breytist
hún ekki framar, en gengur óbreytt
meðal þjóðarinnar mann fram af
manni.
Ef til vill er sagan þá orðin öll
önnur en í byrjunirmi. Þá eru allir
búnir að gleyma byrjuninni. Þá
skiftir engu, hvort nokkur sannur við-
burður liggur til grundvallar fyiir
sögunni eða ekki. Ið eina, sem út-
heimtisr, er, a.ð allur fjöldi manna
trúi sögunni, að hún þyki sennileg.
Þjóðsögurnar sýna ekki, hvað hafi
gerst, heldur hvuð m'ónnum þykir
trúlegt að haþ gerst. í þeim spegl-
ar sig alnrenningsálit jiess tíma, er
þær verða til á. Og það er oft gajn-
an að líta í þann spegil.
Einar Hjörleifsson hefir nú fundið''
ástæðu til að halda einni slíkri þjóð-
sögu á loft í síðasta tbl. Fj.konunn-
ar. Efni sögunnar er i fám orðum
það, að Mr. Einar hafi boÖið Hannesv
Hafstein Fjallkoriuna til kaups og
boðist til að ganga í þjónustu hans
sem ritsfjóri.
Sagan hefir á sér öll einkenni þjóð-
sögunnar. Enginn veit, hvaðan
hún er runnin, eða nvort nokkur
sannur fótur er fyrir henni, eu allir
hafa heyrt hana — og öllum þyldr
hún sennileg.
Svona er nú almenningsálitið. Og
falleg má Einari þykja myndin af
sjálfum sór, úr því hann er að hampa
speglinum og halda almenningsáljt-
inu á lofti.
En almenningsálitið gerir mönn-
um stundum rangt til. Og svo er í
þetta sinn. Það gerir Einari rangt
til. Allir, sem þekkja Einar,
vita, að hann er svo greindur og
skynsamur, að honum getur ekki
komið til hugar að Hannes Hafstein
vilji kaupa blað hans og þjónustu.