Reykjavík - 21.12.1905, Blaðsíða 3

REYKAVÍK
24.3
Einar hlýtur að vita vel, að Hannes
Hafstein mundi ekki viija nýta þjón-
ustu hans, þótt hanh fengi hana ó-
keypis, eða jafnvel þótt hann fengi full-
komnasta ómagameðlag i meðgjöf.
Almenningsálitinu heflr sést yflr
þetta. En það getur máske ingast
enn þá, því að sagan er ekki oiðin
svo gömul. En enginn efast um, að
Einar hafi viljað, — ekki einu sinui
Tómás trúarveili.
Þar á hann heima.
Dr. Valtýr viiðist, nú ekki le^gur
eiga aðkvæmt i inum betri blöðum
í Danmörku. í hnustfékk harm húsa-
skjól í „Extrabladet" fyrir langan
rógburð. Meðal annars segir hann.
að Jón Ólafsson hafi la-gt niður þing-
mensku umboð sitt „knúinn til þess
af almenningsáliti“(!) Jafnframt hafi
harm átt að segja: „Rotturnar yfir-
gefa sökkvandi skip, og þær hygg-
nustu fara fyrst“, og sé þetta merki
þess, hversu allir yfirgefi mí ráðherr-
ann. Að þessum orðum er doktorinn
víssvitandi lygari. Ég iýsti yfir
því við ráðherrann samstundis, að
afstaða mín í stjórnmálum væri ó-
breytt. í samsæti heimastjórnar-
manna, sem ég var boðsgestur í
næsta dag, lýsti ég inu sama. Sömu-
leiðis í fyrsta blaði, sem út kom af
„Reykjavík". Og doktornum sjálfum,
Skúla Thóroddsen og Öllum öðrum
flokksmönnum þeirra, sem spurðu
mig um það, sagði ég sama. Og
ég hugsaði doktorinn hefði mátt finna
einhvern smjörþef af þvi i hverju
blaði „Reykjavíkur", að ég væri ekki
andstæðingur hr. Hannesar Hafstein.
Nú sýnist doktorinn ekki eiga at-
hvarf með róg sinn, sem stendur,
í neinu Hafnar-blaði, nema „Klokken
12“, einu af þessum ábyrgðarlausu
saurbiöðum, álíka og „Middagsposten"
(sem doktorinn hefir líka fengið að
skríða inn í).
Hann er þá kominn heim t.il sín.
í slíkum blöðum á hann heima. Þar
er hann tiltölulega skaðlaus, því að
þegar hann er seztur að í „Klokken
12“, þá vita Danir, „hvað klukkan
slær“.
Hringurinn.
Það er vel þeas vert, að þess sé getið,
sem kvenfélagið „Hringurinn11 er að vinna
iyrir nú. Það er ckki hringlið tómt,
eins og stundum vill brenna við í kven-
félögum, heldur eru konur þessar að safna
fé til hjúkrunar berklaveikiim, og til varn-
ar gegn útbreiðslu bcrklavcikinnar. Hvat.a-
maður þess mun aðallega vora frú Kristín
Vidalín Jakobsson.
Á alJsherjar læknafundinum, er haldinn
var i Kaupmannahöfn S’.imarið 1904, dáð-
ust læknar úr öllum löndum Evrópu að
því, hve varnirnar gegn berklaveiki væru
orðnar öflugar i Danmörku. En orsökin
til þess er sú, að fyrir nokkrum áruin var
stofnað allsherjar félag um alla Danmörku
— Nationalforeningen svo kallaða — og
gekk í það fjöldi manns uin allt land, konur
sem karlar, en helzt læknar og velmegandi
xnenn og konur, og geldur hver félags-
maður árlega 5 kr. Félagið fær og mikinn
st.yrk at almannafé. Það hefir þegar starfað
mikið og eru nú komin á fram und-
ir 10 befklahæli víðsvegar um Dan-
mörku. Öflugasti þátturinn i starfi fé-
lagsins auk hjúkrunar og hjájpar eru sótt-
varnirnar. Rúmföt og íveruföt bei’ldaveikra
manna eru brend að þeim liðnum, illræmdir
húskofar, þar sem veikin hefir lagst að, eru
rifnir niður og brendir og allri varúð beitt,
við meðferð sjúkra.
Berklaveikin er sannarlegur vogestur i
hverju landi, þar sem hún nær að fest.a
rætur, ekki svo mjög af því, hve þungur
sjúkdómur hún er, sem liinu,, hve marga
hún drepur. Það er gezkað á, oð, lmn
drepi 7. hvern mann eða jafnvel meir.
Og nú hefir húri fest rætur hjá oss, eink-
um til sveita sumstaðar, og virðist æt.la
að verða ekki minni vogest.ur hjá oss en
viða annarst.aðar, einkum i torfbæjunum,
sem aldrei er liægt að sótthreinsa, svo að
nokkru gagni verði.
Meðan við vórum að horfa á gamanleik
frúnna og frökenanna um daginn og horfa á
litskrautið og Ijósaganginn á leiksviðinu, var
roskinn og reyndur sveitamaður að lýsa
fyrir mér berklabælunum sumstaðar til
sveita hér á íslandi. Hann tók tíl einn
bæ í Blöndudalnum, þar sem um 40 manns
höfðu sýkst og iláið síðasta áratuginn. Og
svo mun víðar. Þakkir eig'a þvi reykvík-
skar konur skilið fyrir þetta. Mjór er
mikils visir, og getur vel verið, að upp úr
þessu spretti öflug barátta gegn berkla-
veikinni hjá oss, Reynum þá undir yfir-
skyni gleði og gamans að berjast gegn
vogesti þessuin. Skemtun „Hringsins“
er ofurlítið spor í áttina.
En æskilegast væri, að félag yrði
stofnuð hér um alt land eins og i
Danmörku til þess að berjast gegn berkla-
voikinni, þó aldrei yrði með öðru en með
útbreiðslu á þekking og meðferð berkla-
veikinnar. Öflugasta vörnin gegn henni
yrði eflaust sú, að kenna mönnum alment
hreinlæti og varúð. Vér höfum ekki ráð
á að missa 7. hvern rnann, oftast nær á
bezta aldri, úr veiki þessari. Hefjumst
því handa og hefjum vörnina gegn henni!
____ 1,39.
HeÍTnR«,T'^*i"iri,a milli.
. c/. —
Loftskeyta ág;rip.
líretlaiid. Campbell-Bitnnermann
hefir myndað ráðaneyti. Grey virð
ist vera ntanríkismálaráðfjafl, en Ed
mond Fitzmauric-’, bróðir Lansdownes,
gerður skrifstofustjóri (Under Secre-
tary) í utanríkismála ráðaneytinu og
ger lávarður jafnframt. Nýjar kos-
ningar eiga að fara fram í Janúar.
Rúsland. Þaðan að frétta upp-
reisn í Riga og bæridur í öllum
Eystrasalts-fylkjunum hafa tekið lil
vopna, niyrða þeir alt sem fyrir verð-
ur i Ríga og Mitau. Landeigendur
flýja óðul sín og til Pétursborgar.
Uppreistarmenn höfðu síðast kveikt
í öllum stjórnarhúsum í Riga. Her
lög voru boðuð í Riga, en tjóaði
ekkert, herliðið of fáment og mátti
ekki við skrílnum.
Afturhaldsmenn gerðu menn á fund
keisara að skora á hann að afturkalla
öll frelsisheiti sín, en hann neitaði
því fastlega, en kvað fyrst verða að
friða landið.
Herlið, sem heim kemur austan úr
Asíu, hlýðir engum.
Bænda uppreisnir haldast við og
breiðast út um alt Rúsland.
„Vort land“ og land vort.
m. a. í grein um ísland 18. Okt.
síðastl.:
»ísland er danskt fjárveitinga-
umdæmi. Hver danskur þjóð-
þingismaður hefir verið með í
því, að veita fé þessu fátæka
eylandi, sem, því íniður, getur
ekki einu sinni kostað stjórn-
ina í landinu, því síður æðstu
stjórn sína«.
Þessi ummæli sj7na, að blaðið
talar hér hlint um lit, um það sem
það auðsjáanlega veit ekkert um.
þau 31 ár, sein liðin eru síðan
íslaiid fékk sjálfsforræði í sérmál-
um sínum.hafa »danskir þjóðþingis-
menn« aldrei »veitt« svo iiiikið sem
einn eyri til sérmála íslands.
I3ær 60,000 kr., sem Danmörk
greiðir íslandi árlega, eru ekki ann-
að en vextir að nokkrum hluta
þess fjár, sem Danmörk hafði sölsað
undir sig fiá Islandi.
Danir seldu stólsgózin öll fyrir
oss, en drógu andvirðið í ríkissjóð.
þeir seldu og mikið af öðrum jörð-
um, er ísland átti, og andvirðið
fór sömu leið. Þá er móðuharð-
indin lögðust á eitt með inni hai'ð-
stjórnarlegu einokunarverzlun Dana
til að sjúga hlóð og merg úr þjóð
vorri í lok 18. aldar, svo að 5.
hvert mannsbarn á landinu varð
hungurmorða, þá söfnuðu útlendar
þjóðir gjöfum til að lina böl manna
hér; en af þeim hundruðum þús-
unda króna, sem inn komu, fengu
aumingjarnir úti á Islandi minst-
an hlut. Hitt rann í ríkissjóð Dana.
Það sem Danír drógu þannig ó-
löglega undir sig af Islands fé, nam
þó nokkrum milíónum. Það mundi
sízt fjarri að vér hefðum 1874, er
fjárskilnaðurinn varð, átt rétt til
180,000 kr. í ársvöxtu af því fé.
En Danir gáfu oss stöðulögin á
sitt eindæmi, án vors samþykkis,
og tóku sér þannig sjálfdæmi í
málinu, og þeir ákváðu þetta 60,-
000 kr. fasta árstillag til íslands
um aldur og ævi, og úrskurðuðu,
að með því væri öll eldri skulda-
viðskifti ríkissjóðs og landsjóðs »á
enda kljáð«. (St.lög 2. Jan. 1871*).
Stöðulögin ákváðu og, hver væru
sérmál vor oghver mál sameiginleg.
Sérmálum vorum áttum vér að
stjórna og kosta þau, en sameig-
inl. málum áttu Danir að stjórna
og kosta þau. Danir átru og að
kosta æðstu stjórn íslands í Kaup-
mannasöfn (o: ráðaneytið). En
þeir sluppu lélt frá því, þar eð
þeir létu oss aldrei hafa sérstakan
ráðherra, en fólu það þeim Nelle-
mönnum, Goosum og Rumpum,
sem þeir liöfðu sjálfir fyrir dóms-
málaráðgjafa, að heita líka íslands-
ráðgjafar, og borguðu þeim aldrei
neitt fyrir titilinn.
En er vér fengum innlenda stjórn,
tóknm vér og á oss kostnaðinn til
ráðherrans.
I stöðul. var á kveðið, að póst-
ferðir milli Danmerkur og íslands
væri sameigið mál og að Danir
kostuðu þær. En livernig hefir
farið um efndirnar á því hjá Dön-
*) 4 árum áður höfðu þeir boðið
oss 120,000 kr. fasta-tillag, en Alpingi
vildi þá ekkí þiggja.
um ? Á fjárhagstímabilinu, sem
jrfir stendur. leggja Danir 40,000
kr. til þeirra, en vér 75,000 kr. á
ári, og erum vér þó 80,000 manns
að eins, en Danir 2,000,000. En
Danir héldu uppi svo ófullnægj-
andi samgöngum, að oss var nauð-
ugur einn kostur.
Eftir eðli sínu er ritsímasam-
band milli Danm. og ísl. sameig-
inlegt mál og ættu því Danir að
kosta það einvörðungu að réttu
lagi. — En hvernig er það í fram-
kvæmd? Danir borga til þess
54,000 á ári, en vér 35,000 kr.1
Þannig borgum vér árlega um
100,000 kr., sem Danir œtln að
borga samkvæmt stöðulögunum,
sem þeir hafa sjálfir sett.
Þar sem »V. L.« telur oss til
gjalda 100,000 kr. árlega til um-
sjónar með fiskiveiðum, þá er í
fyrsta lagi sú skylda á Dönum,
því að landhelgissvæði íslands er
danskt landhelgissvæði, sem Danir
hafa jafnan rétt oss til að veiða á,
enda nota þann rétt. í ánnan
stað verðum vér oftast við litið
eftirlit varir, nema með hreinum
undantekningum (eins og vikur-
nar, sem Schack var hér) enda er
skipið aðallega kostað til að vera
herœ/inga-skÍY).
Fyrir strandmæiingar og land-
mælingar Dana liér erum vér þeim
einlæglega þakklátir, og það eins
þótt vér sjáum, að þær eru ekki
einvörðungu sprottnar af velvild til
vor, heldur eru meðfram gerðar
til hagsmuna þeim dönsku kaup-
mönnum í Höfn, sem hafa 11/2—2
milíóna króna hreinan arð af
verzlun við oss, auk allra hags-
munanna fyrir útgerðarmenn skip-
anna dönsku, sem flytja varning-
inn til vor og frá oss. Enda liöf-
um vér ekki knúið Dani til þessa,
heldur liafa þeir gfert það sjálf-
krafa.
[Þetta er aðalinntak dönsku
greinarinnar i siðasta blaði. Sú
grein fer í hendur 60—70 blaða
á Norðurlöndum].
1) Auðvjtað höfum vér, með því að
lála símann ' lenda við Austurland,
fengið 300,000 kr. hjá simafélaginu. En
það er ekki rikissjóður. sem það greið-
ir, og ekki Danastjórn að þakka.
Barna-
'4;' .. daiDtskór
U"- h ódýrir hjá
Lrírusi G. Lúðvigsstjni.
Játvarður Bretakonungur
skrifar öll sín bréf á Royal Parchment-pappír
frá verksmiðju peirri, sem ég hefi einka-út-
sölu fyrir hér á landi, — 120 póstp.arkir og
100 umslög af Roy. Parchm. í öskjum kostar
2 kr. JÓN GLAFSS0N.
Galocher hefir einhver tekið í van-
gá. Ritstj. ávis. missanda.
Danska hl. »Vort Land« sagði