Reykjavík - 14.09.1907, Blaðsíða 2

220
REYKJAVIK
Oliver Twist
er heimsfraeg skáldsaga eftir Charles Dickens. Hún fæst
nú í vandaðri ísl. þýðingu hjá bóksölum víðsvegar um land
alt. Góð, hentug og mátulega dýr tækifærisgjöf fyrir unga
og fullorðna. Menn hafa sagt um Njálu, að hvað oft sem
þeir litu í hana, lcerðu þeir eitthvað af henni. Sama má
segja um Oliver Twist: hversu oft sem hann er lesinn, finst
nóg til íhugunar og auk þess er bókin víða mjög skemtileg.
að verða afgangs kostnaði, og innan
skamms að nægja til þess að borga
renturnar af láninu, eða vel það.
Að kalla þessa lántöku „tekjuhalla“
getur samkvæmt þessu ekki náð
neinni átt. Þá mætti einnig nefna
það „fjárhagsvoða", eða „tekju-
halla“, er útvegsmaður tekur lán til
að auka útveg sinn, framkvæmdar-
bóndi lán til þess að bætajörð sína,
eða þegar atvinnustofnun, verzlun
eða banki hagnýtir sér lánstraustið
til þess að auka verksvið sitt og
gróðavon.
En hvað sem um það er, þá er
það í öllu falli bersýnilega rangt, að
telja þessa lántöku með tekjuhalla á
næsta fjárhagstímabili, eins og þing-
maðurinn (V. G.) hefir gert, þar sem
það er beint tekið fram í íjárlögun-
um, að af láninu á ekki einu sinni
að greiða afborgun á því fjárhags-
tímabili, heldur á það að endurborg-
ast á 15 árum frá 1. Júní 1910 að
að telja. Um það leyti sem hann
hélt ræðu sína, var afborgunarfrest-
urinn jafnvel settur 20 ár. Það er
því með fullri vissu hægt að segja,
að umraæli þingmannsins um, að eng-
um öðrum en fjármálastjórn vorri
mundi detta annað í hug, en að telja
þessa lánsupphæð með tekjuhalla
ijárlagafrumvarpsins, er fjarstæða ein,
furðulegur misskilningur eða íeimnis-
lítil brella. Það má því óhætt draga
frá tekjuhallaupphæð hans þessar
500,000.
2. Þá kem ég að næstu viðbótinni
hans, því fé, sem nú er veitt í fjár-
lögunum fyrir 1606 Qg 1907, ogþví
sem væntanlega verður veitt fyrir
sömu ár á næsta þingi. Það má
vissulega furðu gegna, að maður, sem
hefir spjallað eins mikið um fjármál
eins og h. þm., og jafnvel verið fram-
sögumaður fjárlaganefndar í n. d.,
eins og þingmaðurinn var einu sinni
á sínum fyrri vona- og tilraunaárum,
skuli geta látið sér sæma, að bera
það fram hér í þingsalnum, að gjöld,
sem hann sjálfur játar að tilheyri
árunum 1906 og 1907, eigi jafnframt
að teljast í tekjuhalla fyrir fjárhags-
tímabilið 1908 og 1909! Væri ekki
nægar tekjur fyrir hendi til þess að
greiða þessi fjáraukalagagjöld á yfir-
standandi fjárhagstímabili, þá kæmu
þau auðvitað til frádráttar í viðlaga-
sjóði við lok þessa árs, samkvæmt
beinum fyrirmælum 19. greinar í nú-
gildandi fjárlögum, en gætu undir
engum kringumstæðum orðið til að
auka tekjuhalla fjárlaganna á næsta
tímabili. En þetta snertir nú fremur
form en efni. Aðalatriðið er það, að
þessi gjöld, sem hér er um að ræða,
þau eru sumpart þegar útborguð á
árinu 1906, sumpart verða þau full-
borguð af tekjum yfirstandandi árs,
og meira til.
Eins og ég þegar hefi skýrt frá
við 2. umræðu, er þegar borgaður á
árinu 1906 allur kostnaður við rit-
símalagninguna í fyrra, þar á meðal
einnig umframgreiðslan, sem þing-
maðurinn hyggur að muni nema um
60 þúsund kr., og ýmislegur annar
kostnaður, sem aukatjárveitingar mun
verða leitað fyrir þegar landsreikn-
arnir koma til samþyktar, þar á með-
al t. d. 52,000 kr. til innkaupa á
baðtóbaki, sem mest er til í birgð-
ÚRSMÍÐA-YINNIJSTOFA.
Vönduð ír p og 14 1 u k k u r.
Bankastræti 12.
Helgi Hannesson.
•-------------------------•
um enn. Verði tekjur þessa yfir-
standandi árs eins miklar eins og
tekjurnar í fyrra, og um það þarf
vart að efast, síst er síldartollshækk-
unar- og bitterskatturinn kemur til
í viðbót, þá munu tekjurnar fyrir
tjárhagstímabilið nema umfram áætl-
un að minsta kosti.......... 670,000
Af þessari upphæð borgast:
1. Hinn áætlaði tekjuhalli
1909—1907 ... 210,589
2. Umfram-greiðsl-
ur.semleita þarf
aukafjárveiting-
ar fyrir á þingi
1909 (áætlun V.
G.)............ 120,000
3 Upphæðin, sem
veitteráfjárauk-
alögum á þessu
þingi..........• 144,462 475,051
Eftir 194,949
Það væri því vissulega að bera í
bakkafullan lækinn, að telja upp-
hæðir þessara tveggja fjárauka-
laga líka til tekjuhalla 1908—1909,
og ber því hér aftur að draga frá
tékjuhalla-upphæð þingmannsins 264
þús. 462 kr.
3. Þá kemur að upphæðum þeim,
er þingmaðurinn telur gleymdar í
fjárlögum og fjáraukalögum. Ein af
þcssum upphæðum er kostnaðurinn
við móttöku konungs og ríkisþings-
manna í sumar, »heimboðskostnað-
urinn«, er hann svo nefnir, og áætl-
ar 150 þúsund kr. Eins og gefur að
skilja, kemur þessi upphæð til greiðslu
á yfirstandandi fjárhagstímabili, verð-
ur færð til gjalda í landsreikningnum
1907, og væri ekki fé af tekjum fjár-
hagstímabilsins til þess að greiða
hana, þá kæmi hún til frádráttar í
viðlagasjóði nú í árslokin, eins og
fyr greinir, en gæti undir engum
kringumstæðum færst yfir sem tekju-
halli á fjárlögunum fyrir 1908 og
1909, þótt þingmaðurinn leggi sig
allan til. En eftir því sem til tald-
ist áðan, voru eftir 194,949, kr af
tekjum fjárhagstímabilsins, þegar á-
ætlaðir tekjuhallar og fjáraukalaga-
upphæðirnar voru frá dregnar, og
ætti því að vera til fyrir þessari upp-
hæð líka. Hér ber því enn að
draga frá tekjuhalla-upphæðinni
hans 150,000 krónur.
Þá er önnur upphæð, sem hann
nefnir, 20,000 kr. sektafé fyrir ólög-
legar fiskiveiðar, sem hanntelur rang-
lega fært til tekna í fjárlagafrumvarp-
inu, segir, að landsjóður verði að
borga það nær alt út aftur, 2/3 í rík-
issjóð og V3 > fiskiveiðasjóð. Við
þetta er það að athuga, eins og ég
þegar mun hafa tekið fram við 2.
umræðu, að í ríkissjóð á að eins að
greiða 2/3 sekta fyrir ólöglegar fiski-
veiðar þeirra útlendra skipa, sem
eftirlitsskiþið handsamar og dregur
fyrir dóm á íslandi, en nú er aJlmik-
ið af skipum handsamað eða sektað,
án þess þau séu dregin fyrir dóm af
eitirlitsskipinu, og af þeim sektum
fær ríkissjóður ekkert. Auk þess hef-
ir þingmanninum sést yfir það, að
í 19. gr. fjárl.frumvarpsins eru áætl-
aðar 10,000 kr. meðal annars ein-
mitt til þessarar greiðslu í ríkissjóð-
inn, eins og beint er tekið fram
í greininni, og mun því upp-
hæð sú, sem landsjóði er ætluð
til hreinna tekna af sektum fyrir fiski-
veiðabrot í 2. gr. 18 cfr. 19 gr. fjár-
lagafrumvarpsins alls ekki vera
of hátt sett. í ár er hluti
landsjóðs þegar orðinn talsvert meiri
en þessu nemi. Það er því engin á-
Orsmíðavinnustofa
Carl F. Hnrtel*
Laugavegi 5. Talsími 137.
stæða til að draga þessa upphæð frá
tekjum eða tæra hana til gjalda, og
ber því enn að draga frá tekjuhalla-
upphæð þingmannsins 20,000
krónur. Ennfreniur ber að draga frá
þeirri hallaupphæð 10,000 kr. tillag,
sem hann telur til hins sameiginlega
brunabótasjóðs fyrir sveitabæi, sem
er alls ekki stofnaður enn. Aftur á
móti er það rétt hjá þingmanninum,
að í fjárlagafrumvarpinu vantar að
færa til útgjalda 6000 kr. á ári til
fiskiveiðasjóðsins, tillag samkvæmt
lögum 10. Nóv. 1905; en þar sem
fisldveiðasjóðurinn er eign landsjóðs
— að eins deild af honum, sem var-
ið er til sérstakra landsþarfa, þá
gerir það naumast fjárhagnum til eða
trá, snda verður bætt úr þessu í dag.
Viðvíkjandi 14,000 kr. til tveggja
milliþinganefnda, sem þingm. telur
sem gleymda upphæð, er það að
segja, að hvorug þessara nefnda var
til þegar stjórnin samdi fjárlagafrum-
varpið, enfjárlaganefnd efri deildar var
búin að taka þessa upphæð upp,
þegar þingm. hélt tölu sína, svo þá
aðfinslu hefði hann getað sparað sér.
Af þeirn „gleymdu" gjöldum, sem
þingmaðurin telur, eru þannig að eins
I4-J-I2 == 26 þúsund sem til út-
gjalda koma á fjárhagstímabilinu 1908
til 1909, en ekki 206 þúsund, eins
og hann segir, og lækkar því upp-
hæð gleymdu gjaldanna og þar með
tekjuhalla-upphæðin hans þar enn um
180 þúsundir króna.
4 Þá er komið út að fjárgreiðslum
eptir lagafrumvörpum, sem enn eru
ekki orðin að lögum, og sum alls
ekki einu sinni tilbúin frá þing-
inu. Fjárgreiðslur eptir nýjum frum-
vörpum, sem ekki eru orðin að lög-
um, hafa aldrei til þessa verið taldar
með í tekjuhalla fjárlaga, og er því
bezt að láta hér staðar numið í svip,
og líta aptur fyrir sig, hvað nú stend-
ur eptir af bollaleggingum þing-
mannsins. Hann stansaði og þar við
sjálfur og sagði, að með fjárauka-
lagagjöldum og gleymdum gjöldum
væri tekjuhallinn kominn upp í eina
milíón, tvö þúsund og fimm hundruð
og fjörutíu krónur.
Samkvæmt því sem sýnt er og
sannað hér að framan, ber að draga
frá þessari upphæð hans, sem rang-
talið af honum, 500,0004-264. 462
4- 180,000 = 944,462 kr. Mismun-
urinn er 58,078 kr., semer hin áætl-
aði tekjuhalli neðri deildar að við-
bættum þeim 26 þús. kr. til milliþinga-
nefndanna og fiskiveiðasjóðsins, sem
ég nýskeð nefndi. Eftir reikningsspeki
þingmannsins átti þessi eiginlegi tekju-
halli að vera of lágt talinn um 970,462
kr., en reynist að vera of lágt talinn
um 26 þúsund krónur. Máltækið
segir, að fáir ljúgi meira en helming
þ. e. ioo°/o; en hér hefir síðari
þingmaður Gullbringu og Kjósarsýslu
gert kjósendum sínum þann sóma, að
slcara langt fram úr öllum slíkum
reglum; hann hefir þarna krítað lið-
ugt um 3733°/°i e9a liðlega þrjátíu
og sjö faldað sannleikann þegar áður
en kemur að örgustu fjarstæðunum
hans. Alt í alt hundraðfaldar hann,
eins og áður er á vikið.
Fjárhæðirnar, sem þingmaðurinn
telur eftir lögum, er samþykt verði
á þessu þingi, eru flestallar í lausu
lofti, og sumar eru svo fráleitar, að
ekki verður séð að honum geti hafa
gengið annað til að nefna þær, én
þörfin á því að láta það eitthvað
heita.
Langstærsta upphæðin, sem hann
nefnir til þessa flokks, er i5oþúsund
krónur til launa og eftirlauna sóknar-
presta. Þetta er samkvæmt tillögu í
e. d., sem hann hlaut að vita að n. d.
vildi ekki samþykkja. En í öllu falli
hlaut maðurinn að vita, þegar hann
kom fram með þetta, að e. d. ætl-
aði sér aldrei að demba þessari
upphæð á landsjóðinn án þess að
hækka tekjur hans að því skapi með
nýrri tollhækkun og samþykkti frurn-
varp um það jafnframt. Að telja
samt þessa upphæð til tekjuhalla á
næsta fjárhagstímabili er einhver hærri
stjórnmálavizka, sem ég fyrir mitt
leyti á bágt með að skilja.
Einnig telur þingmaðurinn sem ný
útgjöld laun til stjórnar fræðslumála,
þótt hann hljóti að vita, að á Irum-
varpinu stendur upphæð fyrir sams-
konar starf, sem fellur niður, ef al-
þýðufræðslufrumvarpið verður sam-
þykkt og fræðslumálastjóri skipaður.
En ég sé ekki til neins að vera að
fara frekara út í þessar lausaloftsupp-
hæðir, meðan ekki er séð fyrir end-
ann á lagafrumvörpum þeim, sem
þær eru gripnar úr. Ég held þó að
óhætt sé að sleppa nú þegar alveg 51
þúsundi, sem hann áætlar til hús-
mæðraskóla, úr því hann er sofnaður
í nefnd; kcnnaraskólakostnaðinn er
víst bezt að setja heldur ekki fyrir
sig að svo stöddu, enda skiptir þar
talsverðu, hvor deildin yrði ofan á,
ef nokkuð verður úr málinu yfir
höfuð. Viðvíkjandi vitabygginga-
kostnaðinum er það að segja, að lík-
lega verður talsvert af honum borgað
á þessu ári, og kemur það ekki til
gjalda — ogþáekki heldur til tekjuhalla
— á næsta fjárhagstímabili. Hugsan-
legt er, að það, sem borgað verður
af honum í ár, valdi heldur ekki
miklum tekjuhalla á yfirstandandi fjár-
hagstímabili, ef ekki verða óvænt
gjöld, og hinar nýju tekjugreinar
greiðast vel. Eitt er víst, og það er
það, að oft hafa verið fyrir hendi
fult eins mikil útgjöld utan fjárlaga
eftir nýjum lögum eins og nú er út-
lit fyrir að verði, og hefir ráðist vel
fram úr, af því tekjurnar hafa farið
fratn úr áætlun, sérstaklega á síðasta
undanförnum fjárhagstímabilum.
Tekjuáætlunin er enn gerð eftir sömu
grundvallarreglu, tekið meðaltal af
meðaltölum tekna á síðastliðnum fimm
ára og þriggja ára tímabilum, að við-
bættum tollauka, og sé ekki því
meira harðæri og óáran fyrir hendi,
er því mjög sennilegt, að eins kynni
að reynast enn, að útgjöldunum eftir
nýjum Iögum fleyttist af án tekju-
halla, þó að það sé auðvitað engin
vissa. En mjög miklumtekjuhalla gætu
þau undir engum kringumstæðum
valdið, því svo mikið má í öllu falli
þegar segja með vissu, að þessi gjöld
nema varla helmingnum af því, sem
h. þingmaður telur; fyrir víst 203,500
kr. má þegar draga írá upphæðinni,
sern hann nefnir, ef til vill betur síðar.
5. Þá eru láninl Auðvitað nær
það undir engum kringumstæðum
neinni átt, að telja sem tekjuhalla
lánsheimildir, sem standa í fjárlög-
unum — 0: leyfi þingsins til þess að
fé sé lánað út af landsjóði gegn
veði og vöxtum, ef það er fyrir hendi.
— Lánin eiga, eftir beinum orðum
heimildanna, aðveitastaf viðlagasjóði,
þ. e.: af samanspöruðum tekjuafgangi
landsjóðs, og hafa engin áhrif á tekju-
halla fjárlaganna. En úr því þing-
maðurinn áleit það ekki sóma sín-
um óskylt, að hrúga upp þessu
hrófatildri ofan á hinar mis-
sagnirnar sínar, sem búið er að hrekja,
að eins til þess að gera fjárhaginn
ægilegan og stjórnina og meiri hlut-
ann tortryggilegan í augum fávísra
manna, þá hefði honum ekki átt að
vera ofraun að fara rétt með tölurn-
ar. Hefir hann þó ekki gert það f
Ó-nei. Ekki fremur en fyrra dag-
inn. í trumvarpinu, eins og það kom
frá n. d., stendur með berum orðum,
að lánsheimildir til sýslufélaga til
símaframlaga sé alt að 60,000 kr.,
N
<