Reykjavík - 04.02.1908, Blaðsíða 2

18
REYKJAVIK
augnabliksofsa greitt atkvæði um að-
flutningsbann í ár. Þetta kveðst hr.
Östlund segja í nafni sínu og bindindis-
manna. — Það getur verið, að hann
gefi sagt það í nafni einhverra bind-
indismanna, en það vil ég segja hr.
Östlund, að ég hefi talað um þetta mál
við fjölda góðra bindindismanna, sem
eru alveg á minni skoðun. Það er
ekki til neins fyrir hr. Östlund að vé-
fengja það, þar er mitt. já eins gott
og gilt eins og hans nei.
Annað er það í grein hr. Östlunds,
sem ég kann illa við, og það er, hve
torvelt hann telur að koma bindindis-
fræðslu hér á í skólum, svo að gagni
verði, og að sú fræðsla sé hér óþarfari
en annarsstaðar, vegna áhrifa templar-
anna. Hvað hið fyrra snertir, get ég
ekki séð nein vandkvæði á að koma
bindindisfræðslu að sem skólanámsgrein,
fremur en hverri annari námsgrein.
Get ég ekki séð, að kenslumálin ís-
lenzkrt standi þar neitt, í vegi, eins og
hr. Östlund virðist ætla. — Um hið
siðar talda, eða áhrif templaranna, er
náttúrlega ekki nema gott að segja,
þau eru ágæt það sem þau ná og geta
komist að, þq mun betra að vera í
þeim dómi heldur varfærinn en um of
sjálfbyrgingslegur.
Þriðja athugaverða atriðið er það hjá
hr. Östlund, að hann er að flagga með
þessum makalausu amerísku bannlög-
um, sem eigi að gefast svo vel. Það
er ekki í fyrsta, og verður líklega
ekki í síðasta sinni, sem þessari kenn-
ingu er hampað !hér framan í fólk.
Líklegast í góðri meiningu gert, en þá
heldur ekki meira. Sé helmingurinn,
— sé þriðjungurinn — af því sann-
leikur, sem sagt er og skrifað um bann-
iögin í Bandaríkjunum og hvernig með
þau er farið, þá vildi ég ekki óska
landi mínu þess, að það nokkurn tíma
fengi líka löggjöf með líkum afleiðing-
um. Bandaríkjainenn hafa og sjálfir
íundið glöggt, hve ónóg bannlögin voru
þeim, þess vegna komu þeir bindindis-
fræðslunni í framkvæmd. Þar er bind-
indisfræðslan afleiðiny afhannlögunum,
sem er alveg þvert á móti kenningu
hr. Östlunds.
Ég ætla svo ekki að fara lengra út
í þetta mái. Það var aldrei meining
mín að fara að munnhöggvast við hr.
Östlund eða aðra um það. Hitt var
meiningin, að biðja menn að athuga,
hvort ekki væri til fleiri og heppilegri
vegir að takmarki bindindismanna en
bannlögin ein, áður en þeim væri dembt
yfir fólkið. Og trúi ég vart, að nokk-
ur geti mig með sanngirni um það sakað.
Theodore Roosevelt.
í hinu nafnkunna og víðlesna mán-
aðarriti „Succes", sem gefið er út í
New York 1 Bandaríkjunum, stóð ekki
alls fyrir löngu grein um Roosevelt
forseta, með yfirskriftinni „Roosevelt —
lýðveldismaðurinn". Grein þessi er að
mörgu leyti skemtiieg aflestrar, og
lýsir því vel hvernig á þvi stendur, að
alþýða manna í Bandarikjunum hefir
eins miklar mætur á Roosevelt og raun
hefir á orðið. Hér fer á eftir lausleg
þýðing á grein þessari :
„Heyrðu Teddy!"1)
J) Teddy er gælunafn, stytt úr Theodore.
I»---------——---------------------»
URSMÍÐA-YINNCSTOFA.
Vönduð ÍT r og K I u k k u r.
Bankastræti 12.
Helgi Hannesson.
é---------------------------------*
Forsetinn lét stöðva vagninn, sem
hanii og margir af meðlimunum í ráða-
neyt.i hans óku í. þegar hann heyrði
þannig knllað til sín. Hann sá dreng-
inn, sem kallað hafði, því hann stóð
rétt við akbrautina. Forsetinn starði
á hann stundarkorn.
„Kom þú hór, drengur minn“, sagði
hann því næst blátt áfram, þessi æðsti
yfirmaður hinnar voldugu Bandaríkja-
þjóðar.
Drengurinn gegndi því glaðlega og
var auðséð á honum, að hann bjóst
við að forsetinn annaðhvort mundi
rétta honum hendina eða klappa á
kollinn á honum. En það varð nú
ekki af því í það sinnið. Með þrum-
andi röddu sagði forsetinn við hann :
„Væri ég pabbi þinn þá skyldir þú fá
duglegan skell fyrir þetta. Hvers kon-
ar uppeldí er það annars, sem þú hefir
fengið ? Ertu ekki betur siðaður en
svo, að þú kallar forseta Bandaríkjanna
„Teddy ?“
Drengurinn þaut í burtu skömmustu-
legur og vagn forsetans hélt áfram
ferðinni.
„Ég held ég hafi fremur haft skaða
en ábata af þessu“, sagði forsetinn,
um leið og hann sneri sér að einum
samfylgdarmanna sinna, „en óg vona
samt að strákurinn láti sér þetta að
kenningu verða framvegis".
[Framh.].
---—• • • - ■ —
Múlið okkar.
Furðu skamman tíma hefir þurft til
að koma á hinni miklu breyting til
batnaðar á bókmáli voru, þeirri er telja
má að byrjaði með „Fjölni" fyrir nál.
70 árum.
Blaðamennirnir gengust fyrir tals-
verðri lagfæríng eða breyting á bók-
málinu nú fyrir skömmu, er þegar virð-
ist hafa náð talsverðri festu.
Þetta sýnir, að mál-lagfæringar eru
ekki svo sérlega torveldar; því þjóð-
inni þykir yfir höfuð mjög vænt um
málið sitt, og allir hugsandi og rit-
færir menn, vilja gjarna stuðla til, að
halda þvi svo hreinu og fögru, sem
það á skilið.
En ýmislegt er enn ólagfært, er lík-
legt er að fljótt mætti fá bætt, ef á
því væri byrjað. Undrar mig oft, að
það skuii enn vera ógert.
Þar er til dæmis að taka vihudaga-
nófnin, er vér einir norðurlandaþjóða
— vér, sem annars höfum geymt nor-
ræna málið bezt — höfum svo herfi-
lega — raunalega — afbakað (katóisk
kredda). Er ekki einu sinni svo vel,
að afbökunarnöfnin séu rétt hneygð,
samkvæmt eðli málsins : mánu- fyrir
mána-, þriðju- f. þriðji-, fimtu- f.
fimti-dagur. Þó tekur út yfir, er nöfnin
eru skammstöfuð : Má., Mi., Fi., Fö.;
en ef gömiu norrænu nöfnin eru not-
uð, þá á enginn vikudagurinn sam-
merkt öðrum.
Tökum upp aftur gömlu nöfnin.
Nefnum og ritum :
Sunnud., S.
Mánad., M. ekki: Mánndagur.
Týsd., T. Þriðjudagur.
Óðinsd., Ó. Miðvikud.
Þórsd., Þ. Fimtudagur.
Freysd., F. — Föstudagur.
Laugard., L.
Úrsmíðavinnustofa
Carl F. Bartels
Langayegi 5. Talsími 137.
Likt er um raðtölunófnin sum.
Ritum :
þre-tan- (eða -án) ekki: þrettán,
fjór-tan
sjö-tan — — sautján,
átt-tan (eða áttjan) — átján,
ní-tan (eða nitjan)
tvítíu (sbr. tvítug) — tuttugu,
þrítíu (sbr. þrítug) — þrjátíu,
fertíu (sbr. fertug) — fjöru(!)tiu.
Þessar afbakanir hneyksla mig svo
mjög vegna þess, að það lýsir illri
meðferð á voru eigin máli. Um al-
útlend heiti, t. d. mánaðanna, er öðru
máli að gegna.
Gangist fyrir að færa þetta i lag,
kennarar, blaðamenn, ungmennafélög —
og helzt stjórnarvöld iandsins; þá iag-
ast það fljótt,. Þetta hefir svo mikið
að þýða, því orð þessi eru svo tíðnotuð
í málinu. Og breytingin til stórprýði.
Stafurinn Z nefnist set; þá geta börn
kveðið að : bje-e-zet-tje=bezt.
Alþýðumaður.
*
* *
Athugasemd ritstjóra: Oss þótti
rétt að taka ofanritaða grein í blaðið,
þó vér ekki getum fallist á margt í
henni. Tvísýnt virðist oss að takast
muni, að taka upp aftur hin fornu
heiti vikudaganna; enda mun það margt
í tungu vorri, er minni hefð hefir og
fremur þarf lagfæringar við. Sama er
að segja um raðtölunöfnin, nema hvað
oss virðist það enn fjær, að þeim verði
breytt á þann veg, sem hinn heiðraði
höfundur vill, og teijum vafasamt, að
það sé rétt eftir eðii og byggingu
málsins.
Baðlnísið.
Hlutafélagið „Baðhús Reykjavíkur"
hélt fyrsta aðalfund sinn 31. f. m.
Formaður félagsins gaf þar skýrslu um
það meðal annars, að siðan baðhúsið
tók til starfa 12. febr. f. á. og til síðasti.
nýárs voru seld
2910 kerböð
12,835 steypiböð (volg)
380 gufuböð.
Alls 16,125
Auk þess voru seldir 6 ársfjórðunga-
baðmiðar, sem veita ótakmarkaðan rétt
til steypibaða einn ársfjórðung. Aftur
á móti hafði enginn ársmiði selzt.
Sem menn sjá hefir fólk iangmest
notað steypiböðin, enda eru þau mjög
ódýr, kosta að eins 10 aura ef 25 bað-
miðar eru keyptir í einu, 12 aura ef
10 baðmiðar eru keyptir og 15 aura
einstök. Steypiböð þessi getur fólk
haft volg eða köld eftir vild, og er það
mjög þægilegt, einkum fyrir fólk, sem
er óvant böðum.
Yfir höfuð má segja að aðsóknin að
baðhúsinu hafi verið góð, og er það
gleðilegur vottur um aukna þrifnaðar-
tilfinning bæjarbúa. Það væri hka
smán, ef svo stór bær sem Reykjavik
er, gæti eigi haldið við einu baðhúsi.
Baðhúsið er hin þarfasta stofnun, eigi
einungis vegna hreinlætis heidur einn-
ig vegna heilsu manna — það vita
allir, sem hafa reynt hversu hressandi
og styrkjandi það er að taka sér bað.
Leiðrétting.
í síðasta tbl. er misprentað niðurlag
1. vo. í fjóiðu vísunni ,.Úr syrpu Níels
skálda, nefnilega lienni f. hinu. Vísan
er þannig rétt:
|„Fiestalt stofiia viltu vel — en veitstu af hinu,
þeim, sem byrjar allt í einu,
eklcert stundum varð úr neinu“.
Innan^bæjar og utan.
—o—
1 firlætislaus er Guðmundur ohkar
Hannesson. Hann hefir skrifað nokkrar
hnur um nýja gufuskipasamninginn í
„ísafold" 1. þ. m., og notar „eg“ ekki
nema 6 sinnum. Þetta er ofurlítið
sýnishorn : „Eg er ráðherra þakklát-
ur fyrir hvert skynsamlegt spor“ . . .
„Eg færi það með ánægju inn í tekju-
dálkinn hans“ o. s. frv. Annars er
hann vitanlega þar sem annarsstaðar
sammála herra sínum og meistara B. J.
Mikið er ánægjulegt að sjá, hvað
syst.ur „Lógr.“ hefirorðiðgott af „Fram“-
fundinum 19. og bæjarstjórnarkosn-
ingunum 24. f.m. - Vonandi að „íslend-
ingur“ hennarhaldinútilfinningunum á-
fram, að minsta kosti til — 10. sept.
,,ísafold“ birtir 1. þ. m. þannig
lagaða skýrslu um atkvæðamagn hinna
14 nýkjörnu bæjarfulltrúa — sleppir
frú Bríet — og tveggja annara full-
trúaefna, er voru í kjöri, en náðu ekki
kosningu :
Katrin Magnússon . . . 909
(telur hana á öðrum stað með 990).
Sigvaldi Bjarnason . . . . 801.
Þórunn Jónassen . . 722.
Kristján Jónsson . . 700.
Sighvatur Bjarnason . . . 583.
Éórður J. Thoroddsen . . . 580.
Guðrún Björnsdóttir . . 517.
Magnús Blöndal . . . . . 473.
Jón Jensson . . . . . . 443.
Halldór Jónsson . . 424.
Sveinn Jónsson . . . . . 424.
Tryggvi Gunnarsson . . . 424.
Klemenz .Tónsson . . 263.
Lárus H. Bjarnason . . 235.
Knud Zimsen . . . . . 218.
Kristján Þorgrímsson . . . 75.
Fað verður samtals 7,791.
Geri inaður nú frú Guðrúnu
og frúBríet sama atkvæðafjölda, 517,
þá ættu eftir kokkabók ,ísaioldar‘ 8,308'
átkv. að hafa verið greidd. Og enda
miklu fleiri, því að auk ofantaldia
manna voru miklu fleiri í kjöri, og
allir fengu þeir meira og minna fylgi.
Atkvæðisrétt höfðu þó ekki nema
2850 kjósendur alls, og af þeim neyttu<
að eins 1620 kosoingarréttar síns, eftir
því sem hjórstjórninni sjálfri segist frá.
Það verður á „ísafoldar"máh 8,308
atkvæði.
Annaðhvort botnar „ísafold“ ekkert
í hlutfallskosningum eða hun segir ó-
satt móti betri vitund.
Hvort heldur?
Úr því getur Pórður á Kleppi einn
skorið.
Fyrirlestur um Ameríku heldur
Páll Bergsson frá Duluth, í Báruhús-
inu 5. þ. m. kl. 9 e. m. Páll er ný-
kominn heim frá Ameríku eftir 20 ára
dvöl þar, og karin því frá mörgu að
segja. Hann er maður vel að sér og-
skilríkur. Ættu sem flestir að sækja
fyrirlestur hans, því þar geta þeir
fengið sannar sagnir af Gózenlandinu
vestan hafs, og heyrt hlutdrægnislaust
álit rétts aðila, á lifinu þar. Mun sú
fræðsla ekki vera alls óþörf nú, jafn-
hliða skrumpésa þeim, sem Canada-
stjórn lætur lljúga yfir land vort sem
skæðadrífu, einmitt um þetta leyti. —
Inngangur að fyrirlestrinum kostar
að eins 25 aura.
Magnús Stei'ánsson frá Flögu í
Vatnsdal, kaupm. á Blönduósi, er hér