Reykjavík - 11.02.1908, Qupperneq 2

22
RKYKJAViK
til syndanna fyrir samheldnisleysi þeirra
og stjórn íélagsins fyrir heimsknlegan
tilbúning listans eins og hún fyllilega
ætti skilið, en láta aðra óáreitta, sem
skynsamlegar fóru að ráði sínu og með
betri árangri. Það er ætíð eitthvað
ómenskulegt í því, að reyna að kenna
öðrum óviðkomandi um þær hrakfarir,
sem er bein afleiðing af eignum afglöp-
um, í stað þess, að kannast hreinskiln-
islega við það fyrir sjálfum sér og öðr
um, að maður hafi gert afglöp, og í
hverju þau voru fólgin.
Og ég er líka alveg viss um, að í
rauninni veit hinn háttvirti höfundur
alveg eins vel, eins og ég, að hrakfarir
verkmannafélagsins í þetta sinn voru
bein og óumflýjanleg afleiðing af því
hve frámunalega heimskulega listi þess
var útbúinn. Höfundurinn spyr, hvort
nokkur viti til, að jafn léleg frammi-
staða hafi áður verið sýnd af alþýðu-
mönnum í nokkurri borg með 10,000
íbúum í siðuðu landi. Eg skal fyrir
mitt leyti játa, að ég veit ekki til þess
að svo hafi verið, ef verkmannafélög
með um 500 félögum hefir verið til í
borginni. En svo ætla ég líka að
spyrja, hvort nokkur maður viti
til, að nokkurt verkmannafélag, sem
telur sig vera ramm-sosialistiskt“, hafi
nokkursstaðar gengið til kosninga með
tvo menn efsta á lista sínum, sem —
hversu gegnir og góðir sem þeir ann-
ars eru — áttu alls ekkert skylt við
verkmannafélagið eða stefnuskrá þess
og hugsjónir. Og ég svara hiklaust
„nei“. Einmitt þetta gerði verkmanna-
félagið „Dagsbrún“ í þetta sinn, þar
sem það efst á lista sínum setti þá
Þórð Thoroddsen bankagjaldkera og
Kristján Jónsson yflrkómara. Og ein-
mitt þetta var aðalorsökin til ófara
Dagsbrúnarlistans. Verkamenn sáu það
í hendi sinni, að hér var ekki verið
að leita atkvæða þeirra handa mönn-
um af þeirra flokki, eð'a mönnum, sem
líklegir væru til að beitast fyrir þeirra
hugsjónum heldur lá þar annar fiskur
undir steini, sem ég síðar skal víkja
að. Og svo kusu þeir hver um sig
þann listann, sem þeim leizt bezt á,
án alls tillits til „Dagsbrúnar". —
Höfundurinn er mjög æfur við félagið
„ Pram “ fyrir það, að það setti upp
beinan pólitískan lista og vill víst gefa
í skyn, að „Fram“ hafi riðið á vaðið
með að gera slíkt ódæði. En ég verð
að leyfa mér að benda honum á, að
hann slær hér sjálfan sig, eða sitt fé-
lag á munninn. „Fram“ gerði sem
sé ekkert annað en það, sem „Dags-
brún“ var búin að gera áður. Að eins
var „Fram“-félagið svo hreinskilið, að
það fór ekkert í launkofa með þetta,
og hafði því alla mennina á lista sín-
um af sama flokki. „Dagsbrún“ bjó
aftur á móti til lista, sem í rauninni
var alvegjafn rammpólitískur(valtýskur);
en svo var reynt til að villa mönnum
sjónir með því, að setja líka á listann
menn af hinum flokknum, en svo
neðarlega, að auðsætt var, að þeir
gæfu ekki komið til greina. Hvor að-
ferðin sé samboðnari einörðum mönn-
um, ætla ég að leggja undir dóm annara.
Hitt hygg ég að „Dagsbrúnar“-menn-
irnir sóu nú — tæplega sér til mik-
illar ánægju — búnir að reka sig á,
hvor aðferðin er vænlegri til sigurs.
Dylgjur höfundarins og hrakyrði um
•-----------------------------•
ÚRSMÍBA-VINNTJSTOFA.
Vönduð Úr og Klnkkur.
Bankastræti 12.
Helgi Hannesson.
a-----------------------------•
þá menn, sem söfnuðu at.kvæðum að
lista félagsins „Fram“, ætla óg að mestu
að leiða hjá mór.
Ég treysti þeim vel til að svara fyrir
sig sjálflr, ef þeir álíta það svaravert.
Ég vil að eins benda honum á, að
sjálfs sín vegna ætti liann að láta
„ísafold" eina um, að nota þessháttar
orðalag, því hann vex varla i augum
góðra manna við það, að fara í henn-
ar skóla. Og eg vil líka benda honum
á, að sem forkólfur þeirrar stefnu, sem
heflr sett „frelsi“, „jöfnuð" og „bræðra-
lag“ á skjöld sinn, ætti hann að láta
menn óáreitta fyrir það, þó þeir veiti
fylgi sitt þeim mönnum, sem þeir hafa
bezt traust á. — Hitt er eðlilegt, að
höfundurinn sé gramur yfir þvi, hve
þessir menn voru miklu duglegri en
„Dagsbrúnar“-menniinir, eða hve miklu
betri eftirtekjan varð hjá þeim ; en hann
ætti að láta gremju sína yfir því bitna
á réttum hlutaðeigendum.
Höfundurinn hendir töluvert gaman
að því, að einn af forgöngumönnum
„Fram“-listans hafi sagt, að þeir Lárus
H. Bjarnason og Klemenz Jónsson væru
mestu „sósíalistar", sem til væru í
bænum. Ég skal ekkert um það segja,
hvort þetta er satt, eða hvort höfund-
urinn býr það til, til þess að fá tæki-
færi til að vera fyndinn. Þó þykir
mér hið síðara fult svo sennilegt. En
það fer hér eins og víðar, að fyndnin
verður á kostnað hans sjálfs eða hans
félags. Ég hygg sem só, að fáir treyst-
ist til að mótmæla því, að „sósíalista"-
félagið „Dagsbrún" hafi, með því, að
setja þá Þórð Thoroddsen og Kristján
Jónsson efsta á lista sinn, sagt svo
skýrt sem hægt var, að þeir væru
beztu sósíalistarnir, sem völ væri á.
Að gera upp á milli þessara fjógurra
heiðursmanna, sem hér eru nefndir,
dettur mér ekki í hug. En ég held ég
þori að fullyrða, að þeir eigi allir sam-
merkt í því, að þeir telji sig ekki vera
„sósíalista".
ðllum vaðli höfundarins um kosn-
ingaraðferðina, og þau áhrif sem hún
hafi haft verkmannalistanum í óhag,
svara ég alls ekki. Hann er þar eins
og annarsstaðar auðsjáanlega að reyna
til, að láta skuldina fyrir ófarir félags-
ins skella á öðrum. Og ég hygg, að
fáir leggi mikið upp úr því, sem hann
ber fram. Ég tók það fram í byrjun
þessarar greinar, að ég áliti það illa
farið, að verkmönnum tókst. svo illa
við kosningarnar. Þó ég sé ekki verk-
maður í hinum þrengri skilningi þess
orðs, þá er ég hlyntur samtökum verk-
manna. Ég álít, að þau myndu geta
komið töluverðu góðu til leiðar hér
eins og annarsstaðar, ef þeim væri
stjórnað af hæfum mönnum. Ég vona
því fastlega, að „Dagsbrún“ hafi við
þetta tækifæri fengið ýmsa þarfa lær-
dóma, þar á meðal þann, að það er
ekki heppilegt fyrir slíkt félag, að láta
hafa sig fyrir pólitískan vikadreng for-
manns síns.
Og það skyldi mjög gleðja mig, ef
„Dagsbrún" við næstu bæjarstjórnar-
kosningar sýndi það, að þessir lærdóm-
ar hefðu borið ávöxt, svo að hún þá
kæmi að mönnum af sínum eigin
flokki, svo sem hún hefir atkvæða-afl
til. En ég má segja hr. Pétri Guð-
mundssyni það fyrir víst, að vegurinn
<;■ .iJiiim-.Knu-i.n.u/iiiijiiiinrnT.i
Úrsmíðavinnustofa
j Carl F. Bartels j
\ Laugaregi 5. Talsími 137. =
---.."T.-r.....;r,a
til þess er ekki sá, að vaða upp á
önnur fólög og þeirra menn, og kenna
þeim ófarirnar, heldur sá, að gera
sjálfum sér og öðrum hreinskilnislega
grein fyrir því, hverju ábótavant er,
og gera síðan við því eftir mætti.
Dæmi Friðriks mikla er vafalaust
gott til eftirbreytni, þó fáir geti búizt
við, að fá viðurnefni hans, og líklega
ekki Pétur Guðmundsson. En til þess,
að geta haft gott af því, verður að
skilja það rétt. Ófarir Friðriks mikla
urðu honum oft að sigrum, af því, að
hann gerði sér ljósa grein fyrir, hverjar
orsakirnar voru, og gafst aldrei upp við
að bæta úr því, sem áfátt var. Ef
hann hefði látíð sér nægja, að setjast
niður og skrifa skammir um kvenn-
varginn hana Maríu Theresiu eða mann-
skrattann hann Daun hershöfðingja
o. s. frv., þá er varla að búast við, að
hann hefði að lokum borið efri skjöld.
Þetta vil ég ráða hr. Pétri Guðmunds-
syni til að muna vel.
Reykjavik, 7. febr. 1908.
Ó. F. Davíðsson.
Bæjarstjómarfundurinn 6. þ. m.
Fundurinn var settur fjórðung stund-
ar eftir tiltekinn tíma.
Bæjarfulltrúarnir voru allir viðsladdir
nema Magnús Blöndal. Hann er utan-
lands. Fyrir framan grindurnar var
svo fult af áheyrendum, sem drepið
væri smjöri í öskju.
Bæjarfógetinn setti fundinn með dá-
litlum ræðustúf, bauð nýju fulltrúana,
sórstaklega kvennfulltrúana, velkomna,
og tók svo hlélaust til dagskrárínnar.
Þannig mistu menn af jómfrúræðu
frúnna við það tækifæri.
Halldór Jónsson bankagjaldkeri og
Sighvatur Bjarnason bankastjóri voru
kosnir fundarskrifarar.
Frá nefndakosningunni er skýrt á
öðrum stað í blaðinu.
Dagskráin var ekki mjög merkileg.
þó spunnust nokkrar umræður út af
breytingu heilbrigðissamþyhtarinnar og
sérstaklega út af bœjarreikningnum
1906.
Lárus H. Bjarnason fann að því, að
mál sem úrskurða ætti, væri ekki látin
ganga milli fulltrúanna fyrir fund.
Róttast væri að prenta þess konar
málskjöl. Hann taldi rétt að vísa
heilbrigðissamþyktarbreytingunni t,il
heilbrigðisnefndarinnar, og fresta úr-
skurði til næsta fundar. Kvaðst ann-
ars verða að sitja hjá við atkvæða-
greiðsluna, því að hann hefði ekki getað
áttað sig á hinum skjóta upplestri
oddvita, og vildi ekki greiða atkvæði
út í bláinn.
Oddviti mælti í móti þessu, en Ilall-
dór Jónsson st.uddi L. H. Bjarnason,
og var málinu svo vísað til heilbrigðis-
nefndar.
Um bœjarreikninginn kom margt
kynlegt fram.
Fyrst og fremst hefir bæjarstjórnin
haft meira en 4 mánuði fram yfir tal.
Reikningurinn átti að vera kominn til
landsstjórnarinnar innan september-
mánaðarloka.
En auk þess upplýstist það á fund-
inum, aðjinnheimta ýmsia bæjargjalda
væri dregin úr hófi fram, enda þar
sem efnamenn ætti í hlut, að árs-
reikningnum fylgdi hvorki kassareibn-
ingur né jafnaðarreikningur og að endur-
skoðararnir hefðu ekki haft nægan
tíma til að athuga reikninginn.
L. H. Bjarnason átaldi þetta. Taldi
sjálfsagt að innheimta öll bæjargjöld
á gjalddaga, og leggja í sparisjóð það
er ekki þyrfti að nota í svipinn. En
sérstaklega lagði hann þó áherzlu á,
að reikningnum fylgdi skýrsla um
eignir og skuldir bæjarins. Þá skýrslu
þyrfti þegar í stað að útvega. Það
fyrsta sem maður þyrfti að vita væri
það, hvað maður ætti og hvað maður
skuldaði.
Loks hélt hann því fram, að hér
væri enn meiri ástæða til að rasa ekki
fyrir ráð fram, en um næsta mál á
undan, þar sem athugasemdirnar væi u
í 31. gr., og hér úði og grúði af töl-
um, þar sem endurskoðarar hefðu
kvartað um tímaleysi, þar sem 11 af
14 viðstöddum bæjarfulltrúum væri
nýkosnir og öllu ókunnugir, þar sem
margs konar andhælisskapur væri þeg-
ar upplýstur, þar sem málið væri hið
mikilvægasta og þar sem það viðgeng-
ist hvorki á þingi né í nokkru sveitar-
fólagi, að hafa slíka fljótaskrift á reikn-
ingsúrskurðinum, sem hér væri farið
fram á.
Oddviti Halldór Jónsson og Sighvat-
ur Bjarnason mælt.u á móti. Oddviti
kom með þá mjög svo óvæntu upp-
lýsingu, að það væri mjög vafasamt
lwað bærinn ætti og hvers virði það
væri.
L. H. Bjarnason hélt þá kominn
tíma til að fara að grúska eitthvað
út í það, sem fyrst hefði átt að gera,
en kom þó ekki fram með neina til-
lögu, enda mundi alt þetta batna eftir
1. júlí (þá tekur nýi borgarstjórinn við
stýrinu).
Yar svo reikningurinn úrskurðaður
réttur eftir nokkurt þóf, sérstaklega
milli L. H. Bjarnason og oddvita.
í sambandi við þetta má geta þess„
að nú fer að liða að því, að taka þurfi
ályktun um borgarstjóravalið,. og virð-
ist sjálfsagt að bjóða starfið fram með
auglýsingu í blöðunum, með ekki styttri;
en 3 mánaða fyrirvara.
Yitanlega þarf sá, sem fyrir kjöri
verður, nokkurn tíma til að leysa upp.
En nægilegt ætti honum að vera svo
sem mánaðartimi. Enda hægur hjá„
að „setja“ mann til bráðabirgða, ef
hann kynni að þurfa lengri frest. Það
er algengur siður, að „setja“ menn,
þegar svo stendur á, enda verður varla
hjá því komist, að einhver annar en
bæjarstjóri verði að gegna forstöðu
bæjarstjórnarinnar einhvern tíma á
kjörtímabilinu, þó að lögin geri ekki
ráð fyrir því. Ekki þarf annað en að
bæjarstjórinn sýkist, og verður þá að
setja mann í hans stað.
Meira að segja væri varlegast að
kjósa ekki strax til 6 ára, heldur ,,.setja“
manninn fyrst í stað. Að vísu gera
lögin ekki ráð fyrir því. En úr því
að bæjarstjórninhefir vald til að kjósasér
oddvita til 6 ára, hefir hún vafalaust
valdtil að setja mann til skemmri tíma.
N efndir voru kosnar, eins
og lög gera ráð fyrir, í hinni nýju
bæjarstjórn hér, á fyrsta fundi hennar
6. þ. m., og féllu kosningar þannig:
Jfjárhagsnefnd: Halldór Jónsson,
Kristján Jónsson.
Fátœkranefnd : Guðrún Björnsd.,
Katrín Magnússon, Kr. Jóns-
son, Kr. Ó. Þorgrímsson, Sig-
hvatur Bjarnason.
Skólanefnd: Bríet Bjarnhéðinsd.,.
Halldór Jónsson, Jón Jensson„
Þórunn Jónassen.