Reykjavík - 03.03.1908, Síða 1

1R epft \ a v t k.
IX., 9
Útbreiddasta blað landsins.
Upplag yfir 3000.
Rriðjudag 3. Marz 1908
Áskrifendur í b æ n u m
yfir 1000.
IX, 9
ALT FÆST I THOMSENS MAGASlNI. ~SSR,
< >ília OOT elílaTélar selur Kristján Þorgrimsson.
„REYKJAYlK"
Árg. [minnst 60 tbl.] kostar innanlands 3 kr.; erlendia
kr. 8,00—8 ah.— 1 óoll. Borgist fyrir 1. Júli. Ella 8 kr.
Auglýsingar innlendar: k 1. bla. kr. 1,50;
3. og 4. bla. 1,36 — Útl. augl. S3*/»°/o herra. —
A/sláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Útgef.: Hlutafélagið ,3eykjarík“.
Bitstjóri, afgreiðalumaður og gjaldkeri
Magnús B. Blöndal
Lœkjargötu 4. Talsimi 61.
Ritstj. er áreiðanl. að hitta heima
1<1. 13—1 og 5 (> iSÍOd.
fanðvarnarstcjnan.
Hinn mikii iandvarnarberserkur Guð-
mundur læknir Hannesson hefir í 4.
tölubl. „Ingólfs“ p. á. ritað all-langa
grein með þessari yfirskrift. Grein
þessí er uppsuða úr bæklingi höfund-
arins „í afturelding" og er víst rituð
til að styðja skilnaðarstefnu Land-
varnarmanna. Enda kvað læknirinn
ætia að bjóða sig fram við næstu
kosningar, sjálfsagt til þess, að halda
fram á þingi algerðum aðskilnaði við
Dani. Um þetta atriði útaf fyrir sig
er nú ekkert að segja. Menn getur
að sjálfsögðu greint á um það, hvort
heppiiegra sé fyrir ísland, að vera í
sambandi við Danmörku, eins og það
svo lengi hefir verið, eða að verða
sjálfstætt ríki útaf fyrir sig. Og það
er heldur ekkert útá það að setja, að
menn haldi fram í ræðu og riti því
''rnálefni, sem þeir hafa bundist fyrir.
það sem enga heiðvirða menn get-
11greint á um er það, að þegar menn
bindast fyrir málefni, sem varðar jafn
núklu alla þjóðina, eins og þetta mál-
efni óneitanlega gerir — svo miklu, að
á úrslitum þess veltur ef til vill öll
framtíð hennar — þá hafa menn
beinar skyldur að rækja, sem ekki
dugar að smeygja fram af sér. Hin
fyrsta og beinasta af þessum skyidum
er sú, að.hafa gert sjálfum sér grein
fyrir málefninu, hafa grandskoðað og
inetið allar ástæður með og móti og
ieitað sér allra fáanlegra upplýsinga
um það, þannig að menn geti talað
um það með þeirri fullvissu, sem þekk-
ingin ein veitir. Og 6r það jafn sjálf-
sögð skylda hvers heiðvirðs manns,
að halda fram máli sínu með sann-
indum og réttum rökum, en ekki með
ósannindum og yflrskinsástæðum.
Hvorugri þessari skyldu virðist Guð-
mundur læknir Hannesson fuilnægja í
ritgerðum sínum. Hvað síðara atriðið
snertir, þá þarf ekki langt að leita til
þess að fá sannanir fyrir því. í byrjun
-greinarinnar fullyrðir hann, að á milli
Dana og íslendinga sé landamerkja-
mál og teiji Danir sig eiga landið.
Það þarf nú engum blöðum um það
að fletta, að þetta er sagt í móti betri
vitund, til þess að blása að óvild
þeirri til Dana, sem enn eldir töluvert
eftir af hér á landi, sérstaklega á með-
al þekkingarlítilla manna.
Allir, sem dálítið þekkja til, vita, að
hér er ekki minsti flugufótur fyrir.
Danir ásælast ails eigi land vort, ög
vér getum fyrir þeim hagnýtt oss öll
gæði þess eftir því, sem vér erum
menn til. Meira að segja: Danir eru
sú af nágrannaþjóðum vorum, sem
minsta ásælni veita oss, enda eru þeir
bæði óásælnir menn og eiga sjálfir
gott og auðugt land. Hið eina, sem
Danir í þessu efni halda fram er J>að,
að ísland sé og eigi að vera einn hluti
hins danska ríkis og að þeir sem sam-
þegnar vorir eigi að hafa rétt til, ef
þeir vilja, að eignast hér jarðeignir og
leita sér atvinnu undir sömu lögum
sem innbornir menn. Og alveg sama
rétt heimila þeir oss í sínu landi og í
þeim löndum öðrum, sem þeir ráða
yfir. Munurinn, ef nokkur er, er að
eins sá, að hvar sem íslendingar koma
f Danmörku, er þeim tekið sem kær-
um gestum, en það er hæpið, að það
sé ætíð hægt að segja hið sama um
oss.
Önnur ósannindi, sem höfundurinn
ber fram er það, að Landvarnarstefn-
an, eða aðskilnaðarstefnan, sem höf-
undurinn prédikar, sé stefna Jóns
Sigurðssonar. Höfundurinn veit það
vel, að minning Jóns Sigurðssonar er
í hávegum höfð á meðal vor, og vissu-
lega að makiegleikum. Það er þvi
mjög mikill stuðningur fyrir hvern
stjórnmáláflokk sem er, ef hægt er að
koma þeirri trú inn hjá almenningi, að
hann hafi tekið upp stefnu Jóns Sig-
urðssonar. Þess vegna ber höfundur-
inn þetta fram, og vér hikum eigi við
að segja: á móti betri vitund. Vér
efumst sem sé eigi um, að höfundur-
inn hafi kynt sér rit Jóns Sigurðsson-
ar, þingræður og annað, sem til er
eftir hann, að minsta kosti eins vel og
fiestir vel mentaðir alþýðumenn. Og
enginn getur gert það án þess að sjá,
að enginn hlutur hefir verið fjær Jóni
Sigurðssyni, en aðskilnaðarstefnan.
Hann heldur því að vísu fram í við-
ureign sinni við danska stjórnmála-
menn, að ísland hafi samkvæmt forn-
um samningum, sérstaklega Gamla
sáttmála, rett tii að vera sjálfstætt
ríki. En hvergi nokkurs staðar sjást
þess merki, að hann hafi viijað að ís-
land reyndi að nota þenna rétt sinn.
Það sem Jón Sigurðsson vann að
alla ævi var að eins það, að fá viður-
kenning Dana um, að íslendingar hefðu
rétt til, að hafa sérstök fjármál og
löggjöf í sínum sérmálum. Þenna rótt
höfum vér nú fengið að fullu viður-
kendan, ekki einasta í orði, heldur
einnig í framkvæmdum. Og vér telj-
um engan efa á, ef Jón Sigurðsson
mætti nú líta upp úr gröf sinni, að
þá myndi hann teija góðan árangur
orðinn af lífsstarfi sínu og lýsa van-
þóknun sinni á þeim mönnum, sem
nú vilja með litt hugsuðum eða ó-
hugsuðum skilnaðartilraunum leggja í
hættu það sjálfstæði, sem vér höfum
fengið.
Enn heldur höfundurinn því fram,
að vei nd Dana sé og hijóti að vera oss
einskis virði vegna þess, að Danir séu
eigi færir um, að verja sjálfa sig, hvað
þá oss, ef með ófriði væri farið. Hér
hlýtur höfundurinn einnig að tala á
móti betri vitund, því hann er eigi
svo skyni skroppinn, að vita ekki, að
jafnvel þó að það sé rétt, að Danir
geti ekki varið sig í ófriði við stór-
þjóðir, þá er þó vernd þeirra oss afar-
mikils virði. Því hagar nefnilega svo
til, að þó að Danir séu smáþjóð og
Danmörk lítið land, þá mundi sem
stendur engri þjóð í álfunni haldast
uppi, að fara herskiidi að henni eða
skerða hið danska ríki meira en orð-
ið er.
Til þessa liggja margar orsakir, sem
höfundiuum eflaust eru vel kunnar, en
það má benda honum á eina þeirra
og ef til vili þá sterkustu. Hún er
sú, að sökum legu sinnar er Danmörk
svo mikiis virði í ófriði, að engin af
stórþjóðunum mundi unna annari að
taka hana. En að ráðast á ísland nú
væri sama sem að segja Dönum stríð
á hendur. Aftur myndu engar slíkar
ástæður vera fyrir hendi ef ísland væri
aðskilið frá hinu danska ríki, þá mundi
það verða auðtekinn ránsfengur hverj-
um, sem vildi hafa sig til þess að ráða
á það.
Yér þykjumst nú nægilega hafa sýnt
fram á, að höfundurinn heldur ekki
máli sínu fram með sannindum og
réttum rökum, heldur er aðalatriðið
fyrir honum að „agitera" fyrir því með
þeim ástæðum, sem hann helzt hygg-
ur að muni láta vel í eyrum manna,
sérstaklega fáfróðra manna.
Hvað nú snertir hið fyrra atriðið,
sem vér sögðum ,að væri fyrsta og
beinasta skylda þeirra, sem bindast
fyrir jafn mikilsvarðandi málefni, sem
aðskilnaði íslands frá hinu danska nki,
sem sé að hafa aflað sér allrar þekk-
ingar á málefninu, sem hægt er að fá,
þá virðist oss vanta mikið á að því sé
fullnægt. Það sem öllu öðru fremur
virðist einkenna alt, sem Guðmundur
Hannesson hefir ritað um þetta mál
er einmitt algert þekkingarleysi í mál-
inu og alveg sama má segja um aðra
Landvarnarmenn.
Vér höfum ekki í öllu því, sem
háttvirtir Landvarnarmenn hafa ritað,
og sízt í áminstri grein, getað séð
nokkurn vott þess, að þeir hafi reynt
að afla sér ábyggilegra upplýsinga um
það, hver skilyrði vér höfum til þess,
að geta verið sérstakt ríki, hvort held-
ur alveg útaf fyrir oss, eða í konungs-
sambandi við Danmörku. En vissulega
eru þó einhver skilyrði sem athuga
þarf. Það þyrfti þó eflaust að rannsaka,
fyrst og fremst, hvort vér værum
færir um það í efnalegu tilliti og því
næst, hver skilyrði væru til þess, að
vér gætum varist ásælni annara þjóða,
hvort og með hverjum hætti vérgæt-
um fengið aðrar þjóðir til að viður-
kenna og vernda hlutleysi vort o.
s. frv. En ekkert af þessu hefir oss
vitanlega Guðmundur Hannesson né
aðrir Landvarnarmenn gert. Hafi þeir
gert það, þá geyma þeir þá vizku hjá
sjálfum sér, en vér hinir njótum þá
einskis góðs af henni. Hin eina til-
raun, sem vér höfum séð gerða til
þess, að vita hvort oss væri þetta fært
í efnalegu tilliti, er útreikningur Guð-
mundar Hannessonar í bæklingi hans
„í afturelding" á því, hve mikið það
mundi kosta oss að vera í konungs-
sambandi við Danmörku og borga til-
tölulegan hluta konungsmötu, land-
varna og stjórn utanríkismálanna.
Höfundurinn komst þar að þeirri
niðurstöðu, að þetta sé oss ókleyft.
En hann er ekki að setja siíkt fyrir
sig; vandinn er ekki annar en sá, að
halda þvi fram, að það sem oss er ó-
kleyft að gera í samlögum við Dani,
það getum vér hæglega gert út af
fyrir oss. En röksemdir hans þar að
lútandi eru tómur heilaspuni hans sjálfs,
en engar ábyggilegar áætlanir. Og
ekki virðist oss heldur sannfærandi sú
röksemd, sem hann færir fram í á-
minstri grein sinni, að af því að stjórn-
arfarið varð ekki forfeðrum vorum of
dýrt á 10., 11., 12. og 13. öld, þá
muni það ekki heldur þurfa að verða
oss of kostnaðarsamt nú. Vér hyggj-
um, að þar sé svo ólíku saman að
jafna, sem fornöldin er og nútímirm,
að ekkert verði lagt upp úr því.
Engu meira söununargildi hefir sam-
anburður hans á stjórnarkostnaði kot-
ríkisins San Marino og íslands. Allir
sem til þekkja vita, að San Marino og
önnur slík kotríki í álfu vorri lifa und-
ir vernd og af náð stórvelda þeirra,
sem næst þeim iiggja. Þau eru sem
sé of iitilsverð til þess, að stórveldun-
um þyki nokkur slægur í, að leggja
þau undir sig.
En svo fánýtar, sem slíkar rök-
semdir eru, þá eru þær og aðrar þeim
svipaðar hinar einu röksemdir, sem
færðar hafa verið fram af hendi Land-
varnarmanna fyrir því, að oss sé
kleyft að gerast sérstakt ríki. Þeir
herrar virðast ekki renna grun í, að
það sé skylda þeirra, að rannsaka
þetta mál, svv að komist verði að á-
byggilegri niðurstöðu í því.
Vér minnumst þess, að Stefán Stef-
ánsson kennari sagði í ræðu einni, er
hann hélt á Akureyri eitthvað á þá
leið að af því, að það væri óyggjandi,
að ísland hefði verið sjálfstætt ríki í
400 ár, þá hvíldi sönnunarskyldan á
þeim, sem héldu því fram, að þetta
væri ekki eins hægt nú. Sú regla er
annars venjulega talin góð og gild, að
ef einhver vill gera uppástungu til
breytinga á fyrirkomulagi, sem lengi
hefir verið, þá hvíli á honum skyida
til að færa rök fyrir, að breytingin sé
til batnaðar, eða að minsta kostíram-