Reykjavík

Issue

Reykjavík - 03.03.1908, Page 1

Reykjavík - 03.03.1908, Page 1
1R epft \ a v t k. IX., 9 Útbreiddasta blað landsins. Upplag yfir 3000. Rriðjudag 3. Marz 1908 Áskrifendur í b æ n u m yfir 1000. IX, 9 ALT FÆST I THOMSENS MAGASlNI. ~SSR, < >ília OOT elílaTélar selur Kristján Þorgrimsson. „REYKJAYlK" Árg. [minnst 60 tbl.] kostar innanlands 3 kr.; erlendia kr. 8,00—8 ah.— 1 óoll. Borgist fyrir 1. Júli. Ella 8 kr. Auglýsingar innlendar: k 1. bla. kr. 1,50; 3. og 4. bla. 1,36 — Útl. augl. S3*/»°/o herra. — A/sláttur að mun, ef mikið er auglýst. Útgef.: Hlutafélagið ,3eykjarík“. Bitstjóri, afgreiðalumaður og gjaldkeri Magnús B. Blöndal Lœkjargötu 4. Talsimi 61. Ritstj. er áreiðanl. að hitta heima 1<1. 13—1 og 5 (> iSÍOd. fanðvarnarstcjnan. Hinn mikii iandvarnarberserkur Guð- mundur læknir Hannesson hefir í 4. tölubl. „Ingólfs“ p. á. ritað all-langa grein með þessari yfirskrift. Grein þessí er uppsuða úr bæklingi höfund- arins „í afturelding" og er víst rituð til að styðja skilnaðarstefnu Land- varnarmanna. Enda kvað læknirinn ætia að bjóða sig fram við næstu kosningar, sjálfsagt til þess, að halda fram á þingi algerðum aðskilnaði við Dani. Um þetta atriði útaf fyrir sig er nú ekkert að segja. Menn getur að sjálfsögðu greint á um það, hvort heppiiegra sé fyrir ísland, að vera í sambandi við Danmörku, eins og það svo lengi hefir verið, eða að verða sjálfstætt ríki útaf fyrir sig. Og það er heldur ekkert útá það að setja, að menn haldi fram í ræðu og riti því ''rnálefni, sem þeir hafa bundist fyrir. það sem enga heiðvirða menn get- 11greint á um er það, að þegar menn bindast fyrir málefni, sem varðar jafn núklu alla þjóðina, eins og þetta mál- efni óneitanlega gerir — svo miklu, að á úrslitum þess veltur ef til vill öll framtíð hennar — þá hafa menn beinar skyldur að rækja, sem ekki dugar að smeygja fram af sér. Hin fyrsta og beinasta af þessum skyidum er sú, að.hafa gert sjálfum sér grein fyrir málefninu, hafa grandskoðað og inetið allar ástæður með og móti og ieitað sér allra fáanlegra upplýsinga um það, þannig að menn geti talað um það með þeirri fullvissu, sem þekk- ingin ein veitir. Og 6r það jafn sjálf- sögð skylda hvers heiðvirðs manns, að halda fram máli sínu með sann- indum og réttum rökum, en ekki með ósannindum og yflrskinsástæðum. Hvorugri þessari skyldu virðist Guð- mundur læknir Hannesson fuilnægja í ritgerðum sínum. Hvað síðara atriðið snertir, þá þarf ekki langt að leita til þess að fá sannanir fyrir því. í byrjun -greinarinnar fullyrðir hann, að á milli Dana og íslendinga sé landamerkja- mál og teiji Danir sig eiga landið. Það þarf nú engum blöðum um það að fletta, að þetta er sagt í móti betri vitund, til þess að blása að óvild þeirri til Dana, sem enn eldir töluvert eftir af hér á landi, sérstaklega á með- al þekkingarlítilla manna. Allir, sem dálítið þekkja til, vita, að hér er ekki minsti flugufótur fyrir. Danir ásælast ails eigi land vort, ög vér getum fyrir þeim hagnýtt oss öll gæði þess eftir því, sem vér erum menn til. Meira að segja: Danir eru sú af nágrannaþjóðum vorum, sem minsta ásælni veita oss, enda eru þeir bæði óásælnir menn og eiga sjálfir gott og auðugt land. Hið eina, sem Danir í þessu efni halda fram er J>að, að ísland sé og eigi að vera einn hluti hins danska ríkis og að þeir sem sam- þegnar vorir eigi að hafa rétt til, ef þeir vilja, að eignast hér jarðeignir og leita sér atvinnu undir sömu lögum sem innbornir menn. Og alveg sama rétt heimila þeir oss í sínu landi og í þeim löndum öðrum, sem þeir ráða yfir. Munurinn, ef nokkur er, er að eins sá, að hvar sem íslendingar koma f Danmörku, er þeim tekið sem kær- um gestum, en það er hæpið, að það sé ætíð hægt að segja hið sama um oss. Önnur ósannindi, sem höfundurinn ber fram er það, að Landvarnarstefn- an, eða aðskilnaðarstefnan, sem höf- undurinn prédikar, sé stefna Jóns Sigurðssonar. Höfundurinn veit það vel, að minning Jóns Sigurðssonar er í hávegum höfð á meðal vor, og vissu- lega að makiegleikum. Það er þvi mjög mikill stuðningur fyrir hvern stjórnmáláflokk sem er, ef hægt er að koma þeirri trú inn hjá almenningi, að hann hafi tekið upp stefnu Jóns Sig- urðssonar. Þess vegna ber höfundur- inn þetta fram, og vér hikum eigi við að segja: á móti betri vitund. Vér efumst sem sé eigi um, að höfundur- inn hafi kynt sér rit Jóns Sigurðsson- ar, þingræður og annað, sem til er eftir hann, að minsta kosti eins vel og fiestir vel mentaðir alþýðumenn. Og enginn getur gert það án þess að sjá, að enginn hlutur hefir verið fjær Jóni Sigurðssyni, en aðskilnaðarstefnan. Hann heldur því að vísu fram í við- ureign sinni við danska stjórnmála- menn, að ísland hafi samkvæmt forn- um samningum, sérstaklega Gamla sáttmála, rett tii að vera sjálfstætt ríki. En hvergi nokkurs staðar sjást þess merki, að hann hafi viijað að ís- land reyndi að nota þenna rétt sinn. Það sem Jón Sigurðsson vann að alla ævi var að eins það, að fá viður- kenning Dana um, að íslendingar hefðu rétt til, að hafa sérstök fjármál og löggjöf í sínum sérmálum. Þenna rótt höfum vér nú fengið að fullu viður- kendan, ekki einasta í orði, heldur einnig í framkvæmdum. Og vér telj- um engan efa á, ef Jón Sigurðsson mætti nú líta upp úr gröf sinni, að þá myndi hann teija góðan árangur orðinn af lífsstarfi sínu og lýsa van- þóknun sinni á þeim mönnum, sem nú vilja með litt hugsuðum eða ó- hugsuðum skilnaðartilraunum leggja í hættu það sjálfstæði, sem vér höfum fengið. Enn heldur höfundurinn því fram, að vei nd Dana sé og hijóti að vera oss einskis virði vegna þess, að Danir séu eigi færir um, að verja sjálfa sig, hvað þá oss, ef með ófriði væri farið. Hér hlýtur höfundurinn einnig að tala á móti betri vitund, því hann er eigi svo skyni skroppinn, að vita ekki, að jafnvel þó að það sé rétt, að Danir geti ekki varið sig í ófriði við stór- þjóðir, þá er þó vernd þeirra oss afar- mikils virði. Því hagar nefnilega svo til, að þó að Danir séu smáþjóð og Danmörk lítið land, þá mundi sem stendur engri þjóð í álfunni haldast uppi, að fara herskiidi að henni eða skerða hið danska ríki meira en orð- ið er. Til þessa liggja margar orsakir, sem höfundiuum eflaust eru vel kunnar, en það má benda honum á eina þeirra og ef til vili þá sterkustu. Hún er sú, að sökum legu sinnar er Danmörk svo mikiis virði í ófriði, að engin af stórþjóðunum mundi unna annari að taka hana. En að ráðast á ísland nú væri sama sem að segja Dönum stríð á hendur. Aftur myndu engar slíkar ástæður vera fyrir hendi ef ísland væri aðskilið frá hinu danska ríki, þá mundi það verða auðtekinn ránsfengur hverj- um, sem vildi hafa sig til þess að ráða á það. Yér þykjumst nú nægilega hafa sýnt fram á, að höfundurinn heldur ekki máli sínu fram með sannindum og réttum rökum, heldur er aðalatriðið fyrir honum að „agitera" fyrir því með þeim ástæðum, sem hann helzt hygg- ur að muni láta vel í eyrum manna, sérstaklega fáfróðra manna. Hvað nú snertir hið fyrra atriðið, sem vér sögðum ,að væri fyrsta og beinasta skylda þeirra, sem bindast fyrir jafn mikilsvarðandi málefni, sem aðskilnaði íslands frá hinu danska nki, sem sé að hafa aflað sér allrar þekk- ingar á málefninu, sem hægt er að fá, þá virðist oss vanta mikið á að því sé fullnægt. Það sem öllu öðru fremur virðist einkenna alt, sem Guðmundur Hannesson hefir ritað um þetta mál er einmitt algert þekkingarleysi í mál- inu og alveg sama má segja um aðra Landvarnarmenn. Vér höfum ekki í öllu því, sem háttvirtir Landvarnarmenn hafa ritað, og sízt í áminstri grein, getað séð nokkurn vott þess, að þeir hafi reynt að afla sér ábyggilegra upplýsinga um það, hver skilyrði vér höfum til þess, að geta verið sérstakt ríki, hvort held- ur alveg útaf fyrir oss, eða í konungs- sambandi við Danmörku. En vissulega eru þó einhver skilyrði sem athuga þarf. Það þyrfti þó eflaust að rannsaka, fyrst og fremst, hvort vér værum færir um það í efnalegu tilliti og því næst, hver skilyrði væru til þess, að vér gætum varist ásælni annara þjóða, hvort og með hverjum hætti vérgæt- um fengið aðrar þjóðir til að viður- kenna og vernda hlutleysi vort o. s. frv. En ekkert af þessu hefir oss vitanlega Guðmundur Hannesson né aðrir Landvarnarmenn gert. Hafi þeir gert það, þá geyma þeir þá vizku hjá sjálfum sér, en vér hinir njótum þá einskis góðs af henni. Hin eina til- raun, sem vér höfum séð gerða til þess, að vita hvort oss væri þetta fært í efnalegu tilliti, er útreikningur Guð- mundar Hannessonar í bæklingi hans „í afturelding" á því, hve mikið það mundi kosta oss að vera í konungs- sambandi við Danmörku og borga til- tölulegan hluta konungsmötu, land- varna og stjórn utanríkismálanna. Höfundurinn komst þar að þeirri niðurstöðu, að þetta sé oss ókleyft. En hann er ekki að setja siíkt fyrir sig; vandinn er ekki annar en sá, að halda þvi fram, að það sem oss er ó- kleyft að gera í samlögum við Dani, það getum vér hæglega gert út af fyrir oss. En röksemdir hans þar að lútandi eru tómur heilaspuni hans sjálfs, en engar ábyggilegar áætlanir. Og ekki virðist oss heldur sannfærandi sú röksemd, sem hann færir fram í á- minstri grein sinni, að af því að stjórn- arfarið varð ekki forfeðrum vorum of dýrt á 10., 11., 12. og 13. öld, þá muni það ekki heldur þurfa að verða oss of kostnaðarsamt nú. Vér hyggj- um, að þar sé svo ólíku saman að jafna, sem fornöldin er og nútímirm, að ekkert verði lagt upp úr því. Engu meira söununargildi hefir sam- anburður hans á stjórnarkostnaði kot- ríkisins San Marino og íslands. Allir sem til þekkja vita, að San Marino og önnur slík kotríki í álfu vorri lifa und- ir vernd og af náð stórvelda þeirra, sem næst þeim iiggja. Þau eru sem sé of iitilsverð til þess, að stórveldun- um þyki nokkur slægur í, að leggja þau undir sig. En svo fánýtar, sem slíkar rök- semdir eru, þá eru þær og aðrar þeim svipaðar hinar einu röksemdir, sem færðar hafa verið fram af hendi Land- varnarmanna fyrir því, að oss sé kleyft að gerast sérstakt ríki. Þeir herrar virðast ekki renna grun í, að það sé skylda þeirra, að rannsaka þetta mál, svv að komist verði að á- byggilegri niðurstöðu í því. Vér minnumst þess, að Stefán Stef- ánsson kennari sagði í ræðu einni, er hann hélt á Akureyri eitthvað á þá leið að af því, að það væri óyggjandi, að ísland hefði verið sjálfstætt ríki í 400 ár, þá hvíldi sönnunarskyldan á þeim, sem héldu því fram, að þetta væri ekki eins hægt nú. Sú regla er annars venjulega talin góð og gild, að ef einhver vill gera uppástungu til breytinga á fyrirkomulagi, sem lengi hefir verið, þá hvíli á honum skyida til að færa rök fyrir, að breytingin sé til batnaðar, eða að minsta kostíram-

x

Reykjavík

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Reykjavík
https://timarit.is/publication/206

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.