Reykjavík - 07.04.1908, Blaðsíða 1

1R e $ fc \ a \> t k.
IX, 15
Útbreiddasta blað landsins.
Upplag yfir 3000.
F*riðjudag 7. Apríl 1908
Áskrifendur í b æ n u m
yfir 1000.
IX, 15
ALT FÆST í THOfflSENS MAGASÍNÍ.
< >ília selur Kristján Porgrimsson.
„REYKJAYÍK“
Ár^. [minnst 60 tbl.] kostar innanlands 2 kr.; erlendie
kr. 3,00—3 sh.— l doll. Borgist fyrir 1. Júli. Ella 3 kr.
Anglýsingar innlendar: á 1. bls. kr. 1,60;
5. og 4. bls. 1,26 — Útl. augl. 38l/»°/o hserra. —
Afsláítur að mun, ef mikið er auglýst.
Útgef.: Hlutafélagið „B.eyk)avík“.
Ritstjóri, afgreiðglumaður og gjaldkeri
Majínús B. Blöndal
Lœkjargötu 4. Talsimi 61.
Ritstj. er áreiðanl. að hitta heima
á virlíiim dögnm
lvl. 12—1 ogf 1 r> siY><1.
Ef einhver mnskil kunna
að verða á hlaðinu, þegar það
er borið út um hœinn, eru
þeir, sem fyrir þvi verða,
heðnir að aðvara um það sem
allra fyrst á skrifstofu hlaðs-
ink i Lækjargötu Nr. 4.
Talsími 61.
Frá þ. 7. þessa mánaðar,
að þeim degi meðtöldum, fær-
ir Landshankinn vexti af víxl-
nm og lánum niður i 6lh af
hundraði.
Landshankinn 6. apríl 1906.
Tryggvi Gunnarsson.
Fólkseklan
og innflutningur Vestur-fslendinga.
Fólkseklan hér á landi er eitt af
þeim vandamálum, sem hverjum hugs-
andi manni liggur ríkt á hjarta að
heppilega verði úr ráðið, og það svo
fljótt sem kostur er á.
Það er óhætt að kveða svo að orði,
að atvinnuvegir landsins séu í voða
staddir bæði til sjávar og sveita sök.
um fólkseklunnar; en sérstaklega er
það þó landbúnaðurinn sem bíður hið
mesta tjón af hennar völdum.
En hvernig verður svo bezt og
greiðast úr þessu bættf
Innflutningur manna frá öðrum lönd-
um virðist einasta og hagkvæmasta
ráðið.
Og hverjir mundu þá verða heppi-
áegustu innflytjendurnir? Hverjir mundu
vera líklegastir til þess að verða landi
voru og þjóð að mestu liði ?
Oss finst því fljótsvarað. Vestur-
Islendingar hafa alt það til að bera,
sem gerir þá æskilegustu innflytjend-
urna hingað. Þeir eru »hold af voru
holdi«, tala tungu vora og bera víst
yfirleitt hlýjan hug til lands vors og
þjóðar.
Þeir eru því mennirnir, sem vér
eigum að sækjast mest eftir að ná
hingað heim til þess að leggja með
oss hönd á plóginn, og hjálpa oss til
að leysa af hendi alt það marga og
mikla sem ógert er á landi voru, er
ennþá getur ekki heitið nema hálf-
numið.
En mundu þeir nú tást til að flytja
hingað heim, ef. reynt væri að fara
þess á leit við þá?
Bæði af viðtali við menn, sem hing-
að hafa komið að vestan og af tjölda
mörgum bréfum frá löndum þar, sem
vér höfum átt kost á að sjá, teljum
vér engan efa á því, að þeir mundu
verða fúsir til heimferðar, ef svo er í
haginn búið fyrir þásem nauðsyn krefur.
Það sem þá fyrst þarf að gera, er
að útvega vestanförum miklu ódýrara
far heim en nú er kostur á.
Stjórn vor þarf að beitast fyrir það,
að semja um slíkan fólksflutning við
gufuskipafélög þau, sem fær eru um
að taka hann að sér. Má telja alveg
víst, að þess háttar samningur yrði
auðsóttur við mörg gufuskipafélög,
sem fást við fólksfiutninga yfir At-
lantshaf.
í annan stað þurfa innflytjendurnir
að geta átt vísan og greiðan aðgang
að atvinnu, jafnskjótt og þeir stíga
hér fæti á land.
»Búnaðarfélag íslands« ætti að vera
fært um að sjá um það. Enda vitum
vér með vissu, að því berast á hverri
viku svo margar beiðnir um vinnu-
hjálp, að því mundi engin skotaskuld
verða úr að útvega fjölda fólks nægi-
lega atvinnu, og hana vel borgaða.
[Meira].
---— • — —■
Brunahætta í samkomuhúsum.
Herra ritstjóri!
Eg sé á frétt.um frá nýafstöðnum
bæjarstjórnarfundi hér, að nefnd hefir
verið falið að íhuga brunahættu á op-
inberum samkomuhúsum hér í bænum,
og þá að sjálfsögðu um leið til þess
að koma franr með tillögur um varnir
gegn þvílíkri hættu.
Þetta er nauðsynjamál, sem þörf er
á að alvarleg gangskör sé gerð að
tafarlaust. Eins og nú er háttað getur
tjón lífs og lima að höndum borið
hvenær sem er.
Eg vil sérstaklega benda á húsnæði
það í Bröttugötu sem lifandi
myndir eru sýndar í á hverju kvöldi
vikunnar.
Eg fer oft þangað mér til skemtun-
ar, enda er þar oft góða skemtun að
fá fyrir lítið verð.
En samt sem áður fer eg jafnan
þar inn með hálfum huga, vegna þess
hvernig húsnæðið er úr garði gert.
Hvernig mundi fara ef eldur — eða
jafnvel ekki nema eldhræðsla — kæmi
þar upp á meðan á sýningu stendur?
Þar er jafnan fjöldi af börnum á öll-
um aldri, og eru sáralítil líkindi til að
þau mundu komast út óskemd eða
jafnvel lifandi. Og unglingunum og
hinum eldri mundi undankoman verða
töluvert torveld og hættuleg.
Þessar einu útgöngudyr hússins eru
illa úr garði gerðar og tröppurnar út
frá þeim slæmar. Þar í anddyrinu er
troðningurinn óþolandi nú þegar, og
nóg um hnippingar og hrindingar.
En hvað er það þó hjá því sem vei-ða
mundi, ef menn vissu af eldsvoða á
hælum sér.
í áhorfendasalnum eru festar upp
tilkynningar um, að mönnum sé bann-
að að reykja þar inni. Það er það
eina sýnilega þar, sem ég hefi orðið
var við að gert sé til að fyrirbyggja
eldsvoða.
En hvernig er svo þessu banni hlýtt?
Því er auðvitað alls ekki hlýtt.
Menn reykja þarna inni eftir sem áð-
ur alveg óátalið, og henda því frá sér
eldspítum og vindla- og vindlinga-stúf-
um eins og þeim sýnist, án þess að
nokkur hreyfi hönd eða fót til þess að
aftra því.
Ókunnúgir — en heldur ekki aðrir —
mundu nú ætla það, að lögregla borg-
arinnar léti sig það máli skifta, hverju
fram fer á hinum opinberu samkomu-
stöðum hér, og að það væri einmitt
skylda hennar að sjá um, að þar væri
alt í röð og reglu..
En hún skiftir sér ekki af hamför-
unum og hrindingunum í anddyrinu á
. Breiðfjörðshúsinu.
Hún svífur að eins hátignarlega fram
og aftur um stræti borgarinnar. Og
svo er hún vönd að virðingu sinni, að
hún virðist ekki vilja láta bendla sig
við að vera sjónar- eða vitundar-vottur
að neinu „óskikkelsi", sem kann að
eiga sér stað hér eða þar í borginni.
Frá hennar hendi er því einskis að
vænta i þá átt, að kippa þessu í lag.
En er þá enginn vegur til þess að
tryggja líf og limi þeirra sem skemt-
anir þessar sækja?
Það mun þó vera á valdi bæjar-
stjórnarinnar, að fyrirbjóða þennan at-
vinnurekstur nema því að eins, að hús-
in þar sem sýningarnar fara fram séu
svo úr garði gerð, að fólk geti komist
út úr þeim á svipstundu.
Eg hygg að bæjarstjórnin hafi slíkt
vald. Að minsta kosti mundi það
verða vel þokkað hjá öllum hugsandi
mönnum að hún tæki sér það vald,
og hefði strangt eftirlit með því, að
fyrirskipunum hennar í þessu efni væri
samvizkusamlega framfylgt.
Það er „seint að byrgja brunninn
þegar barnið er dottið í hann“. [Það
er seint að vakna þegar voðinn er að
höndum kominn.
Það er engin fyrirhyggja að láta
þetta danka svona. Og mér finst það
jafnvel álitamál, hvort ekki væri rétt-
ast, og hyggilegast aðloka slíkum húsum,
þangað til eigendur þeirra eða umsjón-
armenn hefðu búið svo um dýrnar, að
inn og útganga um þær væri greið og
hættulaus með öllu, og að þær væru
íleiri en einar á hverjum samkomusal.
Á opinberum skemtistöðum í borg-
um erlendis er það víða siður, að þeim,
sem fyrir þeim standa, er gert að
skyldu að hafa í hvert skifti sem ein-
hver opinber skemtun fer þar fram,
viðstadda svo og svo marga lögreglu-
menn, til þess að leiðbeina fólki og sjá
um alla reglu og siðsamlegt framferði.
Eru það oft og tíðum menn sem ekki
heyra til hinu fasta lögregluliði borg-
anna, heldur velur lögreglustjórnin þá,
og forstöðumenn skemtistaðanna verða
að gjalda þeim kaup það, sem lög-
reglustjórnin ákveður. Og án slíks
lögreglueftirlits fæst ekki að hafa
skemtistaðina opna. Þessu mundi
hæglega mega koma við hér, og það
þyrfti ekki að verða sýnendunum neinn
tilfinnanlegur kostnaður, því svo vel
virðast skemtanirnar sóttar hér í borg-
inni, að forstöðumenn þeirra ættu vel
að þola þetta aukagjald.
Það mun og tíðkast víða erlendis,
að þeir, er slíkar skemtanir selja,
greiði í bæjarsjóð 5—-10% af tekjun-
um, sem þeir hafa eftir hvert lcvöld.
Svo ætti einnig að vera hér. Bæjar-
menn leggja svo drjúgum fram fé til
þessara manna, að það virðist ekki ó-
sanngjarnt, að eitthvað af því renni
aftur í þeirra sameiginlega sjóð.
Eldhrœdduv.
Bein viðskifti við Ameríku.
Af umræðum sem orðið hafa í blöð-
unum að undanförnu um beinar sam-
göngur milli íslands og Ameríku, vil
eg taka það hér fram, að ]>að er nú
]>egar kostur á sto heinum sam-
gönguni milli íslands og Aiueríku,
sem nokkur ástæða er að búast við
að geti fengist í nálægri framtíð.
Eins og mönnum hér er kunnugt,
hefir Stefán B. Jónsson í Rvík verzlað
með Ameríku-vörur af ýmsu tagi síð-
astliðin 9 ár; og hefir hann fengið
þær vörur milliliðalaust beint frá verk-
smiðjum eða heildsöluhúsum í Ame-
ríku (New York, Chicago og viðar)
keyptar þar við lægsta útflutnings-
verði, en það er oft lægra en lægsta
innanlandsverð fyrir sama megin; og
fluttar „direct“ beinustu leið sem nú
er kostur á til Reykjavíkur, fyrir lægsta
fáanlegt flutningsgjald á þeim og þeim
tíma. En það flutningsgjald hefir síð-
ari árin verið svo lágt á öllum stærri
sendingum, að 1*/4 eyrir á pund hefir
dugað til að borga með bæði flutn-
ingsgjaldið, sjó-ábyrgðina og ómakslaun
milligöngumannsins, eins og svo marg-
sinnis hefir verið auglýst síðustu 3 ár-
in í blöðunum hér. S. B. J. hefir
meira að segja átt kost á flutningi