Reykjavík - 30.06.1908, Blaðsíða 1

1R e £ k j a v> t k.
IX, 27
'Útbreiddasta blað landsins.
Upplag yfir 3000.
Þriðjudag 30. Júní 1908
Áskrifendur í b œ n u m
yfir 1000.
IX, 27
ALT FÆST í THOMSENS MAGASÍNI.
Oflia el<lM> clur selur Kristján Þorgrimsson.
„EEYKJAYlK"
Arg. [minnst 60 tbl.] koatar innanlands 2 kr.; erlendii
kr. *,00—3 ih.— 1 áoll. Borgiat fyrir 1. Júlí. Ella 3 kr.
Auglýsingar innlendar: k 1. bli. kr. 1,50;
*. og 4. bls. 1,25 — Útl. angl. 33*/m°/o hærra. -
4fsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Útgef.: Hlutafélagið „Reykjavik“.
Ritstjóri, afgreiðslumaður og gjaldkori
Magnús B. Blöndal
Pingholtsstræti 23. Talsimi 61.
lleiöraöir liaupendur
os» útsölumcnn „R.víkur“
áminnast inu. aö gjalddagi
blaösins er 1. júlí.
„Haukur í horni“ í „ísafold".
Yið grein „Hauks í horni“ í 36. tbi.
»ísaf.‘‘ þ. á. vil ég leyfa mér að gjöra
einungis örfáar athugasemdir.
1. Hann segir að sambandslagafrv.
sé lög, ekki samningur. Ég þarf ekki
að vera langorður um þetta atriði, því
að í sama tbl. „ísaf.“ 2. bls. 1. dálki
til vinstri sé ég, að ritstjóri „ísaf.* er
mér sammála um þetta atriði, því að
þar kallar hann frv. s á 11 m á 1 a. Þar
stendur svo í ræðu hr. ritstj. B. J.:
„Vér vitum öll, að nú er í smíðum
nýr sáttmáli“ (o : milli íslands og Dan-
merkur).
Ég ætla að ritstj. „ísafoldar" muni
bezt fallinn til þess að skýra þetta fyrir
„Hauk í horni“, ef honum (ritstj.) þykir
nokkuð undir, hvaða skoðanir „Haukur
í horni“ fer með.
2. „Haukur í horni“ heldur að á-
lykta mætti svo, að lög, sem alþingi
samþykkir, væru samningar, ef ég hefði
rétt fyrir mér í því að frv. millilanda-
nefndarinnar sé samningur. Þetta
leiðir hann af því, að deildirnar eru
tvær og samþykki þarf „af beggja hálfu",
en frv. er gjört eftir samkomulagi „af
beggja hálfu". Höf. þessi gæti nú
eins vel „troðið upp* og sagt t. d.
sem svo, að af því að hestar gætu synt,
þá væru þeir fiskar. En sleppum öllu
gamni.
ísland og Danmörk eru tveir aðilar
í þessu máli. Tvo þarf til þess að samn-
ingur verði gjörður. Það getur hver
sagt sér, sem hugsar ofurlítið. Alþingi,
þótt tvær deildir séu, er fulltrúasam-
koma einnar þjóðar, eins aðila, ekki
fleiri. Þegar af þessari ástæðu er ó-
mögulegt, að lög alþingis séu samn-
ingar. Slíkt fæst að eins með þeirri
»hunda logik" sem höf. gjörirsig sekan
Þar sem hann setur upp svo lagað
dæmi: Sambandslagafrv. er samning-
ur. Það sýna orðin: „Samningur af
beggja hálfu". Svo bætir hann við:
„Lög alþingis eru samþykt „af hálfu"
beggja þingdeilda". Þá eru þau líka
samningur — enda þótt annan samn-
ings aðilann vanti!
Á þessu hefði varla nokkurt manns-
barn á landinu flaskað, nema þessi
„Haukur í horni".
3. Loks kemur hann með þá vand-
ræðakenningu, að sum lög séu upp-
segjanleg. Nefnir hann þar sem dæmi
þinglýsingarreglurnar. Hann heidur
sem svo: A. er ekki skyldur að þing-
iýsa t. d. veðbréfl sínu. Þess vegna
gilda ekki þinglýsingarreglurnar fyrir
hann (o: hann getur að „þessu leyti"
sagt sig undan þeim). En er þetta
nokkur uppsögn? Enginn getur vilzt
á því, nema „Haukur í horni*. Allir
vita það, að mál þess manns, sem
trassar þinglestur þar sem iög skipa,
verður alt að einu dæmt eftir þing-
lestrarreglunum. Þinglestrarreglurnar
eru sem sé boðorðslög (præceptiv), en
ekki frávíkjanleg, eins og höf. heidur.
Dæmið var heldur óheppilega valið.
Greindur maður hefði getað bent á
mörg skárri dæmi en þetta, en þó
dugir ekkert til þess að sanna upp-
segjanleik laga.
í þessum atriðum reyndi þessi
„Haukur í horni" að rökstyðja mál
sitt. Fyrir því hefi ég minst á þau,
og sýnt hvílíkar voða fjarstæður maður
þessi hefir getað komið með. Alt annað
í grein hans er annaðhvort meiðyrði,
svigurmæli og aðdróttanir eða stóryrði
og fullyrðingar út í bláinn. Þeim þarf
ekki að svara, og misskilningur er það,
ef nokkur ætlast til þess, að slíkt vinni
máli sínu gagn.
Auðvitað verðurþessi „Haukur í horni"
ekki virtur svars, ef hann skyldi oftar
leggja út á bátinn.
Reykjavík 23. júní 1908.
Einar Arnörsson.
Frarntíðar hásagjörð.
Er hún ekki framkvæmanleg á íslandi?
Þrátt fyrir það, þó margt sé stór-
kostlegt og misjafnt í fari Ameríku-
manna, og jafnvel allur hinn mentaði
heimur verði stundum að líða við það,
þá verður þó að viðurkenna það sem
sannleika, að Ameríkumenn, einkum
Bandamenn, eiga mesta fjölda af mönn-
um, sem eyða öllu sínu lífi í þarfir
alls mannfélagsins. Vegna þessa eru
Bandamenn sífelt á hraðri ferð, til
meiri og meiri fullkomnunar, bæði í
andlegum og líkamlegum efnum. Ekk-
ert er svo fullkomið í þessum heimi,
að þeir ekki álíti því ábótavant, og
leggi fram hönd og heila til að full-
komna það.
Mjög stóran skerf til fullkomnunar
í verklegum efnum, hefir lagt til hinn
mikli og alþekti hugvitsmaður Tómas
Edisou. Síðasta uppgötvun hans er sú,
að búa til mót, til að steypa í heil
hús. Og það merkilegasta við upp-
götvun þessa er þetta þrent:
1. Að alt húsið er steypt í einu
lagi.
2. Að verkið á steypunni er full-
gjört á að eins 12 kl.stundum.
3. Að húsin eru afaródýr, en mjög
traust.
Til þess að iýsa þessari merkilegu
uppgötvun nánar fyrir íslendingum,
birti ég hér á eftir í íslenzkri þýðingu
útdrátt úr grein, sem var prentuð í
hinu víðlesna og velþekta tímariti
Bandamanna „Success", sem gefið er
út í New York. Greinin er eftir mann
að nafni Robert D. Heiul.
Herra Heiul getur þess í byrjun
greinar sinnar, að Edison hafi haft orð
á þvi, að uppgötvuninni hafi ekki áður
verið lýst’svo rétt og nákvæmlega sem
skyldi í amerískum blöðum og tíma-
ritum. Það er alment mál manna, að
ritgjörð þessi sé mjög áreiðanleg og
ýtarleg um þessa merkilegu uppgötvun.
Hér kemur útdrátturinn :
„Hr. Edison lofast til að steypa þrí-
loftað hús, úr sementssteypu, er nægi
2 fjölskyldum, og koma því í verk á
svipstundu. Slik hús ætlar hann að
reisa á að eins 12 klukkustundum.
Hann segir að húsið muni kosta að eins
1000 dollara, og ef það sé leigt fyrir
7{h dollar á mánuði hverjum, geti
eigandinn haft góða vexti af peningum
sínum.
Búist er við því, að ef þannig löguð
húsagjörð fer að tíðkast, sem öll lik-
indi eru til, þá muni óþrifalegum hýbýl-
um í stórbæum fara sí fækkandi, og
auk þess muni ennfremur af því leiða
það, að fátækar fjölskyldur muni eiga
kost á hentugu og þægilegu heimili
og full rúmgóðu utan til í stórbæjun-
um, fyrir minna verð en þær verða
nú að borga fyrir að eins tvö léleg
og óvistleg herbergi, í skarkalanum og
þrönginni sem er í stórbæjunum.
Margir atkvæða verkfræðingar og
byggingameistarar og mannvinir, þar
á meðal hinn nafnkunni Henry Phipps,
hafa athugað nákvæmlega þessa nýju
húsagjörð Edisons og telja hana einkar
hagkvæma.
Hr. Phipps ætlast til, að stórar þyrp-
ingar af slíkum húsum verði bygðar í
grend við New York og Philadelpiu í
sumar; á að gizka 1500 hús í hverri
þyrpingu, og skuli með því vera gjörð
tilraun til að draga úr þéttbýlinu, sem
er mjög svo skaðlegt fyrir heilsu fólks
í stórbæjunum".
Húsagjörðinni nýju lýsir Edison
sjálfur á þessa leið, í viðtali við greinar-
höfundinn áðurnefnda:
„Á komandi vori (1908) ætla ég að
koma upp sementssteypuhúsi, tuttugu
og fimm feta breiðu, fjörutíu og fimm
feta löngu, og þrítoftuðu, fyrir 1000
dollara. Það hús ætlast ég til að nægi
fyllilega tveimur fjölskyldum.
„Yitanlega er mest komið undir mót-
unum, sem húsin eru steypt í, því
sement, sand og möl geta allir veitt
sér. Mótin eru öll úr járni. Eins og
Yfirróttarmálaflutningsmaður
Andr. Hnyer, Aalesund.
Símnefni: Heyer.
kunnugt er, eru viðarmót, sem stein-
steypu er helt í, bygð upp smám
saman, og steypan þarf alt af að standa
æði tíma í hverju móti, áður en má
taka þau frá til að geta fært þau upp,
svo hægt sé að steypa að nýju. Slík
húsasmíð er bæði seinleg og leiðinleg.
Aftur á móti má taka járnmótin utan
af sementssteypuhúsum minum öll í
einu eftir sex daga frá því að steypt er.
„Ég ætlast til að steypuefnið sé haflð
upp á burst húsamótanna og þaðan
helt í mótin, og blásin niður með pip-
um fullum af loftþrýstingi þar til
mótin eru full. Þrýstingspípurnar gjöra
það að verkum, að engin hola getur
orðið í steypunni; þegar mótin eru
tekin frá verða veggirnir eins sléttir
og hefluð fjöl. Steypuverkið sjálft á
að framkvæmast á 12 klukkustundum.
„Húsinu má koma upp að öllu leyti
fyrir 1000 dollara. Þar með eru taldar
hitunarpípur úr steypu, stigar úr steypu
og þak úr sementssteypu, sem aldrei get-
ur lekið; enn fremur arin og öll venju-
leg þægindi, sem höfð eru i íveruhús-
um hér á landi; baðker auk heldur
annað.
„Þessi hús standa um aldur og æfi.
Einu húsin sem stóðu í jarðskjálftan-
um mikla í San Francisco 1906 voru
öll úr sementssteypu. Eldsábyrgð á
þessum húsum verður öldungis óþörf,
og „fer vitanlega strax úr móð“. Þó
börnin glamri með axir eða hamra á
veggjunum skemma þau þá ekki. Þeir
eru ekki svo viðkvæmir, þó við þá sé
komið. Yiðgjörð á þessum húsum mun
örsjaldan koma fyrir, og því er hagur
að þeim hvað það snertir.
„En nú verð ég að sýna þér sýnis-
horn af húsinu mínu“, mælti uppfund-
ingamaðurinn.
Að svo mæltu snaraðist hann hvat-
lega út úr herberginu. Hann er nú
61 árs gamall, en enginn mundi geta
ímyndað sér að hann væri kominn á
þann aldur, sem hefði séð hve létti-
lega hann gat hlaupið upp brattan
stiga.
Greinarhöf. telur sig fremur léttan
á fæti, og stökk tvö stigahöft í hverju
skrefi en gat þó naumlega haldið í við
Edison, sem kominn var upp á lofts-
brúnina á undan honum, og var bú-
inn að ljúka upp herberginu, er hann
geymdi í smíð sína, áður en hinn kom
að dyrunum á því. Og þar inni var
sýnishornið af íveruhúsinu hans, sem
var hið snotrasta.
Það stóð á miðju gólfinu, en á
bak við það talvélahorn og ýmislegt
skran fleira, rykugt og fornfálegt.
Edison brosti og sagði: „Líst þér
ekki nógu vel á það?“ — „Jú“, svaraði
ég í fullri alvöru.
„Ég hafði í huga fátæklingana, sem
vinna fyrir einn dollar á dag, þegar
ég bjó til þetta sýnishorn", sagði Edi-
son glaður í bragði.
„í New York, Chicago og öðrum stór-
bæjum eru það ekki burðug her-
bergi sem fjölskyldumaður getur leigt
fyrir 9 dollara á mánuði, og verður