Reykjavík - 25.08.1908, Blaðsíða 2

144
RE YKJAVIK
Málverk
þau er eg hefi haft til sýnis und-
anfarið í Goodtemplarahúsinu,
verða þar til sölu 27. og 28.
þ. m. Jóhannes Sveinsson.
grein sinni — af ógætni eða ásettu
ráði? Að Danir hafa þetta verk á
hendi nú, er ekki síður í okkar
þágu en þeirra, eða getur hr. G.
Sv. bent mér á fé, skip og fólk til
þess að annast landhelgisvarnirn-
ar nú? Honum þætti ef til vill
myndarlegra af okkur að þiggja
þessa liðveizlu Dana ókeypis, því
að ætla má að hann sjái, að okkur
er ofvaxið að annast hana einir
nú í svipinn, og 37 ár er svipur í
æfi einnar þjóðar.
Þá fjargviðrast hr. G. Sv. út af
ákvæði 4. gr, Hann vill láta ís-
lendinga ráða eina þeim málum
öðrum, er taka til beggja landa.
Ef t. d. Danmörk og ísland kost-
uðu í félagi loftskeytasamband
milli landanna, þá vill hann, eftir
ummælum hans að dæma, láta
íslendingá eina ráða þar öllu, þar
á meðal t. d., hversu mikið fjár-
framlag Dana skyldi vera. Eg
ætla, að fáir vildu hafa við okkur
að skifta, ef við yrðum svo frjáls-
lyndir, sem hr. G. Sv. er í þessu
atriði. Þá leiðir það og á sama
hátt af ummælum hans, að ís-
lendingar eigi einir að ráða fjár-
framlagi Dana til póstsambandsins
milli landanna! Ákvæði 4. gr.: »að
jöfnu«, telur hr. G. Sv. ekki skilj-
anlegt mál. Samt þýðir hann það
sjálfur, á sína vísu, og á þetta víst
að tákna það, að öllum öðrum en
honum sé orðalagið óskiljanlegt.
Miklir menn erum við, Hrólfur
minn!
Loks kemst velnefndur hr. G.
Sv. að sérmálunum. Þar »diskar«
hann upp með þá dæmalausu
speki, að einhver verði að bera á-
byrgð á gjörðum okkar í þeim
efnum. Nú er ekkert varið í það,
að losna víð ríkisráðsákvæðið, geta
tekið sérmálin út úr ríkisráðinn.
Ég man þó svo langt, að bæði hr,
G. Sv. og öðrum landvarnarmönn-
um þótti þetta ákvæði stjórnar-
skrárbr. 1903 óhafandi og unnu
að þvi eftir föngum, að það væri
felt þá. En nú hefir hr. G. Sv.
fundið annan »snaga«, sem öll
sérmál okkar verði »hengd« á.
Vitnar hann hér enn til stjórn-
fræðisrita sinna, sem »á þrykk út
gengu« í »Norðurlandi«. Sýna all-
ar þessar tilvitnanir mannsins í
»rit« hans, það eitt, að álit hans
sjálfs á þeim stendur ekki í beinu
hlutfalli við álit annara á þeim.
rtað er eins og hann haldi, að
íver maður hafi lesið og lagt
jessar ritsmíðar hans á minnið,
kunni þær eins og »litlu töíluna«
eða »faðir vor«. Annars verður
maðurinn nokkuð kátbroslegur fyrir
þessarsífeldu tilvitnanir sinar í sjálf-
ansig. Mennskylduhalda, aðþessar
blaðagreinir hans væru einhver
bókmenta þrekvirki, sem ekki fyrnt-
ust um aldur og æfi. Hr. G. Sv.*
svipar í þessu til Boga okkar Mel-
steds sagna-meistara, sem alt þyk-
ist hafa »fundið upp«, oftast fyrir
15 árum, áður en því varð í fram-
kvæmd komið, manns sem nú
hefir það sjálfur fyrir satt, að hann
*) Ritstjórnin er ekki sambykk mann-
jöfnuði hins heiðr. höf. milfi hr. B. Th.
M. og G. St. A þeim er ofmikill munur
til mannjafnaðar í nokkru.
sé arftaki þeirra Skúla Magnús-
sonar og Jóns Sigurðssonar um
allar hugmyndir og íramkvæmdir,
sem snerta mentamál landsins og
atvinnuvegi. Ég býst nú við, að
hr. G. Sv. telji sig þá bráðum arf-
taka Jóns gamla Sigurðssonar að
því er hina hliðina, stjórnmálin,
snertir. En það mun þó varla
verða sagt, að Jón Sigurðsson hafi
að öllu verið jafnoki þessara tveggja
afarmenna, því að það skorti hann
þó að minsta kosti á við þá, að
honum var ekki jafntamt að vitna
í sjálfan sig sem þeim er. Og
menn verða þá líka að sætta sig
við það, þótt hann verði að standa
nokkur fet að baki þessum tveim-
ur útvörðum íslenzkrar menning-
ar, þeim Boga og Gísla Sveins-
syni.
Að því er sérmálin snertir, þá
er sá mikli munur á fyrirkomu-
lagi því, sem nú er, og því, er
verður samkv. frv., að nú geta
Danir — að minsta kosti eftir skoð-
un hr. Jóns Jenssonar og annara
landvarnarmanna — skorið niður í
ríkisráðinu lagafrumvörp jafnskjótt
og í hvei’t skifti sem þeir finna
sér einhverja átyllu til þess og því
áður en það hefir birzt, hvort á-
kvæði laganna gengu á nokkurs
rétt, þeirra eða annara, og að fornu
fari þóttust þeir gera það af því
að þeir töldu þau Islandi óheppi-
leg. Allir kannast við niðurskurð
íslenzkra laga að fornu fari. Þeg-
ar ríkisráðið er horfið úr sérmála-
sögu okkar, þá verður ekki um
neina slíka »ritskoðun« að ræða.
Fyrst þegar það hefir komið fram
eftir á, að lögin brjóta bág við
samninga eða þjóðarétt, þá geta
Danir gert okkur aðvart um það
(»reklamerað«) og krafizt breyt-
ingar. En þetta er ekkert sérstakt
í þessu tilfelli, er hér um ræðir.
Slíkt getur alstaðar borið við, bæði
meðal þjóða og einstaklinga. Ef
menn brjóta lög eða samninga, þá
er auðvitað, að þeir verða að taka
afleiðingar þess, bæta skaða, fella
úr gildi lagaákvæði o. s. írv. Það
þurfti hvorki hr. G. Sv. né aðra
spekinga til þess að segja möftn-
um þetta. Það hafa flestir vitað.
Á þessum »snaga«, ábyrgðinni,
hanga allir menskir menn og »öll
ríki veraldarinnar«.
Það eru annars ýms atriði í grein
hr. G. Sv., sem eru ótekin hér, þau
skipta flest engu máli í þessu efni,
og rúmið leyfir mér ekki að taka
þau nú. Býst ég við, að oftnefnd-
ur hr. Gísli skrifi meira um mál
þetta og önnur, því að það er al-
kunnugt, að manninum þykir
gaman að sjá nafn sitt á prenti,
og að geta vitnað til rita(!) sinna,
ejns og sést hefir nú um hríð.
Verður þá ef til vill ástæðatil þess
að athuga hann dálítið nánar.
Alvöruorð
um sambandsmálið
heitir ritlingur er Jón Ólafsson fyrv.
ritstjóri hefir nýlega samið.
Þetta rit er prýðilega samið eins og
§ ÚrsmíðaYÍnnustofa I
I Oarl F. Bartels I
| Langareci 5. Talsíaai 137. I
von var til af höf. Ættu allir að lesa
það gaumgæfilega. — Yér setjum hér
nokkrar greinar af niðurlagi ritsins.
„Og hvað yrði fyrir oss ef vér yrð-
um einstætt ríki án sambands við
nokkurt annað ríki? Yér höfum áður
bent á, að ekkert ríki fær viðurkenn-
ing annara ríkja fyrir hlutleysi sínu í
ófriði, nema að það leggi á sig sjálft
stórbyrðar til hernaðar til að verja
hlutleysi sitt eftir föngum, svo að það
verði ekki umsvifalaust og á auga-
bragði hverju því riki að bráð, sem
brjóta vill hlutleysi þess. Auðvitað
mundi allar hlutleysisviðurkenningar
oss að engu haldi koma, ef eitthvert
stórveldi vildi seilast til að gleypa oss,
og auðvitað mundu bæði Bretar og
Þjóðverjar ágirnast auðsuppsprettur
vorar eigi síður en annara smælingja,
sem þeir hafa virktalaust undir sig
lagt. Átylluna væri ævinlega hægt að fá.
Bretar þyrftu ekki annað en að setja
út einhverja enska botnvörpunga til þess
að gjöra hér dálítinn usla og óspektir
í landi, helzt svo að blóðsúthelling
hlytist af. Þetta reyndu Bretar til að
láta Dr. Jamieson gjöra í Búalandi og
sviplíkt lét Bandaríkjastjórn nokkra
Bandaríkjamenn gjöra á Sandvíkur-
eyjum. Þá væri altaf hægt að segja
á eftir: „Þessi litia þjóð getur ekki
haldið uppi lögum í landihjásér; vér
megum til að slá verndarhendi vorri
yfir hana til að friða landið". Stór-
veldin vantar aldrei átylluna. Þér
þekkið allir söguna um úlfinn og
lambið. Lambið stóð neðar við sama
iæk og var að drekka. „>ú ert svo
ósvífinn að grugga upp fyrirmér vatnið,
sem ég er að drekka", sagði úlfurinn;
„ég gleypi þig fyrir það“. — „Það getur
ekki verið*, sagði lambið, „því að ég
stend neðar við lækinn og vatnið renn-
ur ekki upp á móti“. — „Þorir þú að
jafnkíta mér?“ sagði úlfurinn; „haltu
þér saman; ef það ert ekki þú, sem
gruggar fyrir mér vatnið, þá var það
að minsta kosti hún móður þín eða
hann faðir þinn, sem einusinni gruggaði
fyrir mér vatnið. Það kemur alt fyrir
eitt, og því gleypi ég þig“. Og svo
gleypti hann lambið. Og það gengur
ávalt svona enn í dag, er stórveldi vill
ásælast lítilmagna þjóð, að úlfurinn
gleypir altaf lambið.
Og auk sjálfs lífsháskans fyrir þjóðar-
tilveru vora, hvað mundi allur kostn-
aðurinn verða fyrir oss, hvort sem vér
vildum heldur gjöra Skúla að konungi
í nýju konungsríki eða að forseta x
nýdubbuðu þjóðveldi ? Yér skulum nú
sleppa öllum stofnkostnaðinum við að
koma nýja ríkinu á fót og útvega því
viðurkenningu annara þjóða, en sendi-
herra kostnaður og erindreka kostn-
aður og herkostnaður, sem vér yrðum
krafðir tii að leggja fram ef vér vild-
um fá viðurkenning nokkurs stórveldis
á hlutleysi voru, alt þetta hafa þeir,
sem allra lægst hafa reiknað, matið til
500,000 kr. á ári; aðrir telja það á
aðra miljón kr., og mun það sönnu
nær, og þó er ótalinn þar sá mikli ó-
beini kostnaður, sem leiðir af því að
taka alla verkfæra menn landsins á
bezta aldri til heræfinga nokkrar vikur
á ári um bezta bjargræðistímann.
Ársútgjöld vor eru nú sem stendur
yfir eina miljón kr. Og hljóta þó að
fara nokkuð vaxandi ár frá ári eftir
því sem íramfaraþarfirnar aukast. Yist
hefi óg séð það, að piltungi einn á
Seyðisfirði, Halidór Jónasson, segir, að
oss muni ekkert um að tvöfalda árleg
útgjöld vor, bæta á oss annari miljón-
inni til. Svona geta unglingar talað,
sem lifa á kostnað foreldra sinna og
aldrei hafa þurft að vinna fyrir mat
sínum, því síður taka þátt í að bera
byrðar fósturjarðarinnar. En ég er
ekki í neinum vafa um, hvert svarið
verði, þegar ég spyr íslenzka bændur
og aðra alþýðumenn, sem bera aðal-
þungann af gjaldabyrðinni til landsjóðs
á herðum sér, hvort þeim muni ekki
þykja tilfinnanlegt, ef allar álögur á
þeim verða tvöfaldaðar eða vel það;
— hvoit þeir haldi ekki, að þeim
auknu álögum, sem aukin velmegun
kynni að gjöra þá færa um að bera,
væri betur varið til þess að efla at-
vinnuvegi og velmegun landsins, heldur
en til nýs stjórnartildurs, hvort sem
væri með íslenzkan konung eða for-
seta í broddi — tildurs, sem ekkert
gagn gæti gjört landinu eða nokkrum
iandsmanni, nema nýja konunginum
eða foisetanum og ráðgjöfum hans og
gæðingum; hvort þeim þætti það ekki
vera að rista nokkuð breiða ól af hrygg-
lengju íslenzkrar alþýðu, að bæta á hana
miljónar ársútgjöldum að eins til hagn-
aðar örfáum mönnum um fáein ár,
þangað til þeir væru búnir að spila
sjálfstæði og frelsi íslands úr höndum
vorum og gjöra oss að undirlægju-
starfþrælum einhvers gráðugs stórveldis.
Ábyrgðarhlutinn er þungur fyrir alla,
sem í orði eða verki styðja að því, að
spilla frelsi fósturjarðar sinnar um ó-
kominn aldur. Það er óskiljaniegt, að
ráðnum mönnum og fulltíða, sem eiga
niðja og afkomendur, sem þeir hafa
vonast til að bygðu þetta land eftir
vora daga og blessuðu minning vora,
ef vér byggjum vel í haginn fyrir þá,
— það er óskiljanlegt, segi ég, að slík-
um mönnum risi ekki hugur við að
mega úr gröf sinni líta til afkomenda
sinna, sem hlytu að formæla þeim öld
eftir öld fyrir það, að þeir sviftu landið
því frelsi og framtíðarhagræði, sem
þjóðin átti kost á, en var tæld til að
hafna.
Þetta er alvarlegur og þungur á-
byrgðarhluti, og því er það bein sið-
ferðisskylda hvers manns að hugsa mál
þetta með allri þeirri gætni og still-
ingu og viti, sem guð hefir framast
gefið þeim, en láta ekki blekkja sig af
fávísu orðaglamri skammsýnna manna
eða samvizkulausra.
Guð og gifta Jiessa lands gefi
nú Jþjóðinnl skynbragö á að þckkja
sinn vitjunartíma!“
Erlend símskeyti
til „R«ykjaTÍkur“.
Bretar og Pjóðrerjar.
Yilhjálmur keisari og Játvarður kon-
ungur hafa fundist. Saman dregur með
Bretum og Þjóðverjum.
Mylins Erichsen.
Skip hans „Danmark" komið til
Bergen. Góður árangur.
Kennsla.
Stúdent, sem dvalið hefir er-
lendis í 4 ár við nám, en les heima
í vetur, býður ódýra kennslu í
dönsku, ensku, þýzku, stærðfræði
og eðlisfræði, frá 1. sept. Til við-
tals Kárastíg 14 kl. 2—4 e. h.
Ólaf ur Þorsieinisnu.