Reykjavík - 29.05.1909, Síða 1

IRe^kjavík.
X, 29
Útbreiddasta blað landsins.
Upplag yfir 3000.
Laugardag 29. Maí 1909
Áskrifendur í b æ n u m
yfir IOOO.
X, 29

JNlæstu viku höfum við á$ett okkur
að bjóða við$kiftamönnum okkar
eftirfyl^jaridi verð á vörum:
í YefnaðarYörudeiIdinni:
í Fataefnisdeildinní:
0,35 Lérept fyrir 0,28 pr. al. 6,95 Karm.fatat. fyrir 5,75 al.
0,28 Do. 0,22 » » 4,50 Do. — 3,60 »
0,65 Flunnel — 0,52 » » 11,50 Kjólar fyrir 7,50 pn al. 5,75 Skyrtur — 4,60 »
0,25 Do. — 0,20 » » 9,75 Do. — 6,50 » » 3,75 Do. — 3,00 »
1,35 Kjólatau — 1,10 » » 7,00 Do. — 5,50 » » 0,60 Karlm.kragar fyrir 0,45
1,10 Do. — 0,90 » » 4,80 Do. — 3,25 » » 0,55 Do. — 0,40
Þetta miða$t að eiri$ við eina viku.
Yerzlunin Edinborg Rvk.
Sparnaður ráðherrans.
Lúsaleitin á Landsbankann lieíir
nú staðið yfir i 35 daga, án þess
að vitanlegt sé, eins og áður hefir
verið skýrt frá og viðurkent er af
ráðherra sjálfum í þinginu, að
nokkur ástæða sé til þeirrar rann-
sóknar. Engin önnur en sú, að
talið er vist að ráðherra rói að
því öllum árum, að bola Tryggva
Gunnarssyni trá bankanum og
koma einhverjum af gæðingum
sinum að. Þessvegna eigi nefndin
að reyna að finna eitthvað, sem
afsakað geti þá ráðstöfun.
Eftir því sem ráðherra fórust
orð i efri deild, má gera ráð fyrir
að nefnd þessi sitji á rökstólum
400 daga. Á hún þá enn eftir að
sitja rétt ár.
Þessi langi og strangi Ieiðangur,
hlýtur að kosta mikið fé. Og væri
gaman að vita hvaðan ráðherra
ætlar að taka þetta fé. Vér þekkj-
um enga heimild til slíkra útgjalda.
Á fjárlögunum finst sú heimild
livergi, og þingið hefir yfir höfuð
enga slíka heimild veitt.
»Ríkið og ég erum eitt«, sagði
Loðvík. Það má sjálfsagt búa§t
við að allir gæðingar Björns, Árni,
Kamban, Indriði, o. s. frv. verði
innan skamms settir í einhverja
nýja lúsaleitar-nefnd, með svo eða
svo margra króna launum á dag
hver.
Til þess hefir ráðherra jafnmikla
heimild og til bankarannsóknar-
innar.
Finst ekki þjóðinni lil um sparn-
aðinn?
Spánnýr sparnaður er það og
hjá stjórninni, og um leið gott sýn-
ishorn af framkomu hennar, sem
Reykjavík hefir nýlega frétt at. Svo
stóð á nú á dögunum að lands-
sjóður þurfti að láta mæta i dán-
arbúi fyrir sina hönd vestur á
fjörðum.
Landritari, sem eftir 5 ára venju
fer ineð öll venjuleg umboðsstjórn-
arstörf, fól málafærslumanni hér i
bænum, langduglegasta málafærslu-
manninum og sem altaf liefir áður
mætt fyrir landssjóðs hönd að mæta
Jiarna vestra. Málafærslumaður
Jiessi átti sem sé erindi, hvort sem
var vestur á land, og gat því rek-
ið erindi landssjóðs fyrir mjög
litla þóknun. Sem praktiskur mað-
ur, notaði landritari sér auðvitað
þetta, og gaf honum umhoð.
En nú er það kunnugt að mála-
færslumaður þessi er góður og
gamall Heimastjórnarmaður og er
ráðherra frétti að honum vær falið
að mæta fyrir landssjóð, brást hann
reiður við og kvaðst ei geta notað
slíkan kliku-dindil. Hleypur hann
siðan til, lætur taka umboðið af
málafærslumanninum og gerir í
J>ess stað mann út gagngert. Varð
hann auðvitað að borga þeim manni
bæði ferðakostnað og hærri þókn-
un en hinum.
Þetta er ágætt sýnishorn afsparn-
aði B. J., og þvi hve vel honum
lætur að lifa eftir þeim kenningum
er hann hélt fram sem ritstjóri, að
valdsmenn ættu að varast alt sem
litið gæti út sem hlutdrægni, var-
ast það meira en heitan eldinn.
Frí Tjiijrn
Yfirlit yfir uppreisnina.
[Framhald].
Meðan þessir viðburðir gerðust, höfðu
kringum 60 þingmenn gerst svo hug-
aðir að fara upp í þingsalinn. Ung-
Tyrkir þorðu ekki að fara þangað, og
þingmenn „frjálslynda flokksins", sem
þar mættu, ákváðu að styðja Kiamil
Pascha, sem stórvesír.
Albaniskur þingmaður, Ismail Ko-
mal að nafni, sem er talinn langmest-
ur ræðugarpur í tyrkneska þinginu og
er svarinn óvinur Ung-Tyrkja, fór með
fjórum öðrum þingmönnum á fund
soldáns, og fór fram á við hann að
útnefna Kiamil Pascha. Meðan á því
viðtali stóð, bárust soldáni fregnirnar
af morði dómsmáiaráðherrans, og lést
hann verða mjög reiður og sorgbiiinn
við og sleit talinu við þingmenn. En
ástæðan var sú, að hann vildi með
engu móti að Kiamil Pascha yrði stór-
vesír.
Kl. 4Ú2 um daginn las fyrsti skrifari
soldáns upp þann boðskap hans í þÍDg-
inu, að hann hefði veitt ráðaneyti
Ung-Tyrkja lausn, og hann væri að
stofna nýtt ráðaneyti.
Hann útnefndi síðan fyrverandi sendi-
herra í Berlin og utanríkisráðherra í
ráðaneyti Kiamils Pascha, Tewfik
Pascha, sem stórvesír, og sigurvegar-
ann frá gríska striðinu Edhem Pascha
sem hermálaráðherra. Nokkrir af her-
mönnunum ætluðu nú að hefjast handa
móti þessu, og krefjast að Kiamil Pascha
yrði gerður stórvesír, en þá barst þeim
fregnin um að hinn harðskeyttasti
fjandmaður þeirra Mahmud Mukhtar
væri flúinn, og að Javed Pascha hefði
tekið við stjórninni í hans stað, svo
þeir hættu að hugsa um stórvesírinn.
Þeir tóku Edhem Pascha með hin-
um mesta fögnuði, þegar hann kom
fram á þingsvalirnar um kvöldið, og
tóku að skjóta „gleðiskot" hingað og
þangað um bæinn, sem er gamall
tyrkneskur ósiður. Stórskotaliðið tók
líka þátt í þessum skotum, svo hávað-
inn var eins og alt ætlaði af göflum
að ganga.
Soldán mátti nú fara að renna grun í,
að hann hafði leyst anda, sem hann
ekki megnaði að temja. „Gleðiskotin"
urðu þannig, að götur Konstantinopels
voru stráðar likum friðsamra borgara,
og hver yfirforingi sem dyrfðist út á
götuna var vægðarlaust skotinn. Það
tókst þó að koma nokkurn vegin reglu
á herinn þann 15. apríl í sjálfum bæn-
um, en að kvöldi þess dags drógu há-
setar af einu herskipinu, yfirforingja
sinn, sem var Ung-Tyrki, upp til
soldáns-hallarinnar, og myrtu hann
fyrir augum soldáns með byssustingj-
um sínum.
Skömmu á eftir fékk soldán fregnir,
sem færðu honum heim sanninn um,
að hann hefði helzt til snemma glatt
sig yfir sigri sínum yfir Ung-Tyrkjum.
Hinn 13. og 14. apríl hafði það litið
svo út, sem veldi Ung-Tyrkja hefði
horfið jafn skyndilega og það kom.
Það eitt er víst — sögðu allir — að
nú er úti um Ung-Tyrki.
En þann 15. apríl gaf hin sama
leyndardómsfulla stjórn, sem í júlí hafði
kúgað soldáninn, út þá skipun að
Salonike-herdeildin skyldi vera viðbúin
striði, og jafnframt fréttist að hinir
ungtyrknesku hershöfðingjar Enver Bey
og Hakki Bey, sem voru sendiherrar
í Berlín og Wien, væru á leið til
Salonike, og að þangað væri majór
Niazi kominn, sá er var foringi Ung-
Tyrkja í júlí.
Og þegar daginn eftir hélt hin fyrsta
ungtyrkneska hersveit með járnbraut-
inni frá Salonike, og var kominn þann
17. að helztu víggirðingu Konstantin-
opels Tschataldscha.
Ung-Tyrkir voru vaknaðir, og höfðu
aftur búizt til stríðs, og allur heimur-
inn horfði nú forvitnisaugum til Saio-
niki og Konstantinopel.
Hver myndi sigra í þessu borgara-
stríði? Hvernig myndi fara fyrir
soldáni, „landssvikaranum", eins og
Ung-Tyrkir kölluðu hann, ef hann
biði ósigur? Þannig spurðu allir.
Getgáturnar stöfuðu af því að í fyrstu
virtust Ung-Tyrkir ekki hafa miklum