Reykjavík - 20.11.1909, Blaðsíða 2

216
REYKJAVIK
Vinnustofur
eru fluttar í
Bankastræti 7,
og fást þar margs-
konar liúsgögn.
Sömuleiðis eru
myndir settar í
ramma.
steinsmiður er Guðjón Gamalíelsson,
yfirtrésmiðir Hjörtur Hjartarson og
Sigvaldi Bjarnason, Sigurgeir Gísla-
son úr Hafnarfirði þakkaði G. B. og
öðrum stjórnendum heilsuhælisins fyr-
ir þeirra starf.
Því má ekki gleyma, að verkmeist-
ararnir Jón Þorláksson og Thorvald
Krabbe hafa int af hendi afarmikils-
vert starf fyrir hælið, lagt á ráðin
um lögun og gerð á vatnsveitu, frá-
ræslu, vermivél o. fl., sem enn er
flest óunnið.
Það má telja vafalaust, að hælið
verði fullgert á miðju komandi sumri.
sem ekki gat borið hönd fyrir höfuð
sér, og gaf í skyn, að hann, eignalaus
maður hefði skuldað Landsbankanum
„margar þúsundir króna“, og sætti
náttúrlega færi að drótta að bankan-
um, að maður þessi hefði notið þar
lánstrausts að eins af því, að hann
hefði verið ötull heimastjórnarmaður.
Svo gaf blaðið í skyn, að inn fram-
liðni mundi leika sárt „ábyrgðarmenn"
á víxlum sínum. — Setjum nú svo,
að þetta hefði satt verið (bú manns-
ins er ekki orðið þrotabú enn), þá hefði
þó mátt segja, að þessi aðferð hlaðsins
væri ekki sórlega mannúðleg — því
síður sem maðurinn var dauður og
gat ekki borið hönd fyrir höfuð sér.
„Rvík“ þegir aftur yfir nöfnum
drengjanna, sem stálu, og yfir föður-
nöfnum þeirra. Það á að vera ó-
mannúðlegt eftir siðferðishugmyndum
lepps-blaðsins!!!
Ræða GL Björnssonar
á reisihátíð heilsiihœlisins á Vííllsstöðum
18. JVór. 1!)09.
Þegar við komum í önnur lönd,
sjáum við hvívetna gömul mannvirki,
hús, minnismerki, vegi, vatnsveitur
o. þ. u. 1.; sum eru mörg hundruð
ára, sum þúsundir ára að aldri; öll
bera þau vott um menningarþroska
þeirra þjóða, sem löndin hafa bygt;
nútíðarmenn vernda þau og veg-
sama og hafa þau til sýnis til marks
um dáð og dugnað forfeðra sinna.
Hér á landi er engu slíku til að
dreyfa. Hér eru öll mannvirki ung
og flest viðvaningsleg og lítils verð,
eins og barnafitl. Viðeyjarstofan mun
vera elsta hús, sem uppi stendur, en
hún var reist á miðri 18. öld. Af
mannvirkjum fyrri tíma manna er
ekkerteftir, annað en bjagaðarsteina-
LÁRUS FJELDSTED,
lyflrréttarmálaflntningsmaður
Lækjargata 3.
Heima kl. 11—12 og 4—5.
að íslenzk alþýða réðist í þetta þrek-
virki af frjálsum vilja, án lagaboðs,
af heitri og einlægri ást á ættjörð
sinni og viturlegri fyrirhyggju og um-
önnun fyrir komandi kynslóðum.
Við höfum að undanförnu hugsað
og talað ósköpin öll um allskonar
réttindi, bæði þjóðarréttindi og rétt-
indi hvers manns, karls og konu í
þjóðfélaginu.
Við höfum sjaldan minst á skyld-
urnar — því miður.
Bestu menn þjóðfélagsins eru ekki
þeir, sem mest hugsa um réttindi
sín.
Bestu menn hverrar þjóðar eru
þeir, sem mest hugsa um skyldur
sínar við þjóðfélagið.
Heilsuhælið er einn hinn fegursti af-
springur íslenskrar ættjarðarástar.
En margir spá því, að hann muni
visna og deyja.
Þess vegna er heilsuhælið hættu-
legt tiltæki; afar-hættulegt.
Hvers vegna?
Af því að allar framtíðarvonir
hvers íslenzks manns spretta upp af
þeirri trú og sannfæringu, að þjóðin
í heild sinni elski ættjörð sína.
En ef það sannast, að alþýða
manna fæst ekki til að leggja neitt
í sölurnar af frjálsum vilja landinu
til viðreisnar, jafnvel ekki svo mikið,
Markús Þorsteinsson
Frakkastíg 9 — Reykjavík
selur hljómfögur, vönduð og ódijr
Orgel-Harmonla. -------
Yíðlagasjóðs-Iánin.
Herra ritstjóri. — TJt al umraælum í blaði
yðar, 52. tölubl., vildi ég biðja yður um rúm
fyrir eftirfarandi línur :
1. Lán þau sem upp hefir verið sagt, eru
alls 219,000 kr., og af þeim eru nokkur
þúsund krónur greiddar fyrir skemstu.
2. Lánin eru elztu lán viðlagasjóðsins
óg engar afborganir hafa verið áætlaðar af
þeim. Öll önnur lán úr viðlagasjóði verða
að sæta árlegum afborgunum. Uppsögn til
þess að breyta þeim í afborgunai-lán er
ekki annað, en að landssjóður vill gera öll-
um skuldunautum sínnm jafn hátt undir
höfði Ég álít ekki annað við eiga, en að
svo sé gert. Að láta þessi lán standa, væri
að gera öðrum skuldunautum landssjóðs
rangt til.
B. Mörgum tugum þúsunda af !/a árs
uppsagnarlánum hefir verið breytt í af-
borgunarlán undanfarið, og ég hefi aldrei
vitað til þess, að skuldunauturinn eða lands-
sjóður hafi orðið fyrir neinum halla frá
réttindum þeirra manna sem áttu 2,, eða 3.
veðrétt í eignum þeim sem veðsettar voru
landssjóði, þótt lánunum væri breytt.
4. Alþingi siðasta hefir lagt fyrir lands-
stjórnina, að lána. til ýmsra fyrirtækja —
náttúrlega fyrirtækja, sem þingið hefir álit-
ið góð og arðvænleg — 355 þús. krónur
árin 1910 og 1911. Landsstjórnin vill gera
A Hverfisgötu 4 D
IV Ý VE3RZLUN, nýjar vönir, g-ott verð.
Flestallar tegundir af matvöru og nauðsynjavöru, ávextir, tóbak, vindlar. — LITIÐ, EN GOTT.
Von á miklum birgðum með næstu skipum.
Gruðmundur Gríslason.

Reisihátíð heilsuhælisins.
Húsið komið undir þak.
Verkaraönnum haldin veizla.
190G. 13. Nóvember. 1909.
Laugardaginn 13. Nóv. hafði stjórn
heilsuhælisféíagsins alla verkamenn
heilsuhælisins í kveldboði í Iðnaðar-
mannahúsinu, í minningu þess, að
húsið er nú komið undir þak, og til
þess að þakka þeim vel unnið starf.
Húsgerðin hefir gengið prýðisvel og
að því skapi fljótt.
AIls voru í þessu samsæti um 100
manns.
Formaður heilsuhælisfélagsins, Kle-
mens Jónsson, mælti fyrir minni verka-
mannanna, lét þess getið, að vinn-
an hefði gengið svo fljótt og vel, að
þess væri engin dæmi um stórhýsi
hér á landi.
Sighvatur Bjarnason mælti fyrir
minni húsameistarans, Rögnvaldar Ól-
afssonar, vék að því, að þetta væri
fyrsta alíslenzka stórhýsið á íslandi,
efnið mestalt íslenzkt, og allir starfs-
mennirnir íslenzkir, frá þeim æðsta
til þess lægsta; áður hefðu yfirmenn-
irnir jafnan verið útlendir, stundum
líka verkarnenn.
Rögnvaldur Ólafsson mælti fyrir
minni heilsuhælisfalagsins, vakti at-
hygli á því, að rétt þrjú ár væru
liðin frá því er félagið var stofnað,
og hælið nú komið undir þak, svo
greitt og vel hefði alt gengið.
Loks fór G. Björnsson nokkrum
orðum um sjálft heilsuhælið, og eru
þau prentuð hér á eftir. Hann tók
síðar til máls og þakkaði verkstjór-
unurn fyrir ágætt starf þeirra. Yfir-
raðir niðri í moldinni. Enginn veit,
hvar Vffill reisti bú í Vífilsstaðalandi
fyrir þúsund árum. Frá landnáms-
tíð er ekkert mannvirki til, er nái
upp úr grasrótinni.
Erum við föðurbetrungar? Skyldu
mcrg okkar mannvirki geta staðist
tímans tönn í þúsund ár?
Við vitum vel hvað verða mun;
áður en þessi nýrunna öld er liðin á
enda, verða öll torfhúsin okkar fallin
og ekkert eftir aftimburhúsunum nema
þá fáeinir kumbaldar, grautfúnir,
skakkir og skældir, okkur til skamm-
ar. Og þessi fáu steinhús, sem til
eru — þau kunna að geta staðið af
sér eina eða tvær aldir, sum þeirra,
ef vel lætur.
En að 500 árum liðnum, að 1000
árum liðnum — hvað verður þá eftir?
Eg veit eitt hús og ekki nema eitt,
sem vænta má, að geti staðið í 1000
ár. Við höldum í dag upprisuhátíð
hússins, upprisuhátíð heilsuhælisins á
Vífilsstöðum. Jafntraust hús hefir
aldrei verið reist hér á landi; það
stendur á klöpp og er alt ein klöpp,
í hólf og gólf, ein steinstorka, svo
trygg og traust, að henni er eflaust
óhætt í þúsund ár, ef jörðin skekur
hana ekki af sér, eða niðjar okkar
hætta að unna henni sóma og við-
halds.
Við metum hverja kynslóð þjóð-
arinnar eftii; því, hvað hún hefir
unnið og afrekað til sóma, eða skamm-
ar, fyrir sjálfa sig, til heilla, eða tjóns,
fyrir niðja sína.
Þegar aldir líða og við verðum
iagðir á metin, mun það ekki bregð-
ast, að okkur, þessari aldamóta-kyn-
slóð, verður taiið til gildis, og
má vera, það mest til gildis, að við
höfum reist þetta heilsuhæli. En það
mun ekki verða talinn mestur sóm-
inn, að húsið er traust, heldur hitt,
að nemi árlega 2 kr. á hvert heim-
ili á landinu, — ef þetta sannast, þá
er hætt við að margur missi trúna
á framtíð landsins.
Sú þjóð, sem ekki elskar land
sitt, á sér enga framtíðarvon, en
ástina verður að sýna í verkunum,
engu sfður en trúna.
Þess vegna er þetta mál mjög al-
varlegt íhugunarefni fyrir íslenzku
þjóðina.
Heilsuhælið er eins konar eldraun
íslenzkrar þjóðar, þeirrar kynslóðar
sem nú er uppi.
Við treystum því, að ættjarðarást
þjóðarinnar standist þessa eldraun.
13. dag Nóvembermánaðar 1906
var heilsuhælisfélagið stofnað.
3 ár eru liðin. Nú er aftur 13.
Nóvember, og nú. er heilsuhælið kom-
ið undir þak.
Farnist því vel — þessu veglega
minnismerki núlifandi kynslóðar; standi
það heilt á húfi öld eftir öld, í þús-
und ár; verði það jafnan athvarf
þeirra sem sjúkir og bágstaddir eru;
gefi það gæfan að húsið standi ó-
haggað 13. Nóv. 2909, og þá verði
uppi íslenzkir menn, okkar niðjar,
er minst geti með fögnuði umliðinna
alda, en ekki með harmi, eins og
við hljótum að gera.
Sú er okkar ósk. Það er drengi-
leg ósk. Við vitum að það er ósk
allrar þjóðarinnar. Lifum því og
störfum í þeirri von, að hún rætist.
€ggert Claessen,
yfirréttarmálaflutningsmaður.
Pósthnsstr. 17. Talsími 1«.
Venjulega heima kl. 10—11 og 4—5.
að yilja þingsins, en til þess verður að losa
töluverða fjárupphæð, því naumast verður
gert ráð fyrir að tekjumar fari mikið fram
yfir áætlun á næsta fjárhagstimabili.
5. Nú er öltlin önnur, en þegar viðlaga-
sjóðurinn var einasti bankinn á öllu
landinu. Nú eru hér til tveir bankar með
6 útbúum, hámarkið af veðdeildalánum
getur verið 8 milíónir króna. Sparisjóðsfé
— sem alt er lánað út — er orðið 41/2 milíón
króna, og stofnfé bankanna sjálfra því sem
næst 4'/2 milíón króna. öll upphæðin er
orðin því nær 15 miljónir kr. Nú hlýtur
því að vera kominn tími til þess, að við-
lagasjóður, eða landssjóður, hætti banka-
störfum, svo fljótt sem hann getur, og kaupi
íslenzk verðbréf fyrir afborganirnar, sem
koma inn árlega.
(í. Sú mótbára, að aldrei hafi verið lakara
ástand með peninga en nú, getur ekki verið
rétt. Schou bankastjóri gerði það snildar-
verk að selja 2 milíónir af bankavaxtabróf-
um Landsbankans í Aprílmánuði þ. á.
Landssjóðuriun hefir tekið lán til að kaupa
l*/a milíón af sömu skuldabréfum, og kaupir
þau. í Janúar 1910 verður Landsbankinn
buinn að fá í peningum 24/2 milíón króna,
og árið 1910 fær hann ennfremur 1 milión.
-— Bankinn fær þannig á næsta ári 3J/a
milíón króna til pess að setja í fasteignalán.
— Eins og þér munuð sjá, herra ritstjóri,
verður lítið úr 200,000 kr., eða nokkrum
hluta 200 þús. króna, á móti öllu því.
Reykjavík, 11. Nóv. 1909.
Með virðingu.
Indriði Einarsson.
*
Athugas. rltstj.
A(1 1. Fróðlegt að vita upphæðina, og
gott að hún er ekki meiri.
A(1 2. Vér sögðum (í 62. tbl.): „/ sjálfu
sér gæti ýmislegt mælt með því, að breyta
lánum viðlagasjóðs á þann bátt að geraþau
að afborgunarlánum11. Um þetta erum vér
og inn heiðr. höf. sammála. Hann nefnir