Reykjavík - 30.11.1909, Síða 2

224
REYKJAVIK
Vinnustofur
eru fluttar í
Bankastræti 7,
og fást þar margs-
konar luísgög;ii.
Sömuleiðis eru
myndir settar í
ramma.
(upphæð varasjóðs), þá kemur í Ijós,
að eftir síðustu sögusögn ráðh.bl. sjálfs
á Land8bankinn í óvcðsettum verð-
bréfum 15,000 kr. umfram varasjóð
sinn.
Það er ekki auðhlaupið að því í
svipan að ná sönnunum í hendur hér
fyrir bankastjórana, sem eru úti-
lokaðir frá öllum bókum bankans.
Enda virðist sönnunarskyldan hér hvíla
á þeim sem ásaka þá.
Komi þeir fram með veðsetning-
arbréfin eða staðfest eftirrit þeirra.
Þangað til þau skilríki koma fram,
munu allir trúa framburði Eiríks Briem,
Kristjáns Jónssonar og Tryggva Gunn-
arssonar.
Hver óvalinn maður, sem sakaður
er um eitthvað, er að lögum talinn
saklaus, ef hann neitar, þar til er
sannanir eru fram færðar gegn hon-
um, sem sýna, að hann hafi sagt ósatt.
Eiga þeir valinkunnu og þjóð-
kunnu heiðursmenn, sem hér eiga
hlut að máli, minna skilið en hver
óvalinn maður ? Ef þeir eru sak-
aðir um að hafa veðsett varasjóð,
hví er þá ekki komið fram með þá
einu sönnun, sem óvéfengjandi er í
því máli — sjálft veðset.ningarskjalið
eða st.aðfest eftirrit af þvi ?
Það er fyrirhafnai litið og auðvelt
að gera, ef það er nokkurt til.
Hefir ekki jafnvel Björn Jónsson þá
sómatilfinning og réttlætistilfinning,
að hann sjái, að þetta er siðferðisleg
skylda hans.
Geri hann þetta ekki, og það nú
þegar — tafarlaust —, þá er ekki
vandséð fyrir almenning, hvorum hér
sé að trúa, honum, eða þeim sem hann
ber sakir á.
Vita má hann það, að alt íslandtrúir
orðum Eiríks, Kristjár.s og Tryggva
hetnr en ósönnuðum ummœlum hans, í
máli þar sem hann getur, ef hann vill,
lagt fram sönnun sina, ef liún er til.
3jörn að baki Xára.
Ráölierra og saurblaðsriti.
Sonurinn leppur.
í gildi, sem haldið var fyrir nokkru,
varð Ólafur ráðherra-son „ísafoldar"-
leppur, svo drukkinn, að hann fór að
gráta brennivíns-grát og barma sér
yfir lepps-ævi sinni:
„Pað er faðir minn, sem skrifar
allar s ví virðileg ustu
greinarnar í bluðið“, sagði hann og
nefndi tvær greinar til dæmis.
Þetta höíum vér vitað nokkrar vik-
ur, en þagað yfir af hlifð.
Pað eru vitni að því; það má
sanna það fyrir dómi.
— Stærsti mannsöfnuður, sem
sést hefir i Reykjavík.
Öskudags-ráðherrann
lætur sáldra ösku á
borgara bæjarins.
Lífvörðurfnn : lögregluþjónar
og 26 götustrákar.
Á Sunnudagsmorguninn vóru festar
upp viðsvegar um bæinn auglýsingar,
undirskrifaðar af 17 borgurum bæjarins,
köiium og konum, nokkurneginn jafn-
mörgum úr báðum þjóðmálaflokkum,
og var þar skorað á bæjarmenn að
koma saman á Lækjartorgi kl. 3 til
að hefja þaðan göngu heim til ráð-
herra og skora á hann að segja afsér
völdum.
Kl. milli 10 og 11 fóru þrír jar til
kvaddir borgarar heim t.il hans og
fengu hann til viðtals; tjáðu honum,
að bæjarbúar ætluðu að flytja honum
áskorun og spurðu, hvort hann vildi
vera heima og veita þeim áheyrn.
Hann svaraði því engu, og urðu þeir
að fara við svo búið.
Á nóni komu menn saman — Lækj-
artorg alt svo þéttskipað fólki, að viða
lá við troðningum; Asturstræti fult
vestur fyrir íslandsbanka; mannsafn-
aður suður eftir Lækjargötu, upp eftir
Bankastræti upp hjá Bernhofts-bakara-
búð, sundið norður úr Lækjartorgi og
eins upp eftir Hverfisgötu.
A torginu var reistur ræðustóll og
sté verkfræðingur og bæjarfulltrúi
Knud Zimsen þar upp og mælti til
mannfjöldans á þessa leið:
Reykjavikur borgarar!
Þessi mannfjöldi er hér saman kom-
inn til að mótmæla aðförum Björns
Jónssonar, ráðherra, gagnvart lands-
bankanum og forstjórum hans.
Eg hefi verið beðinn að rökfesta mót-
mælin með fáum orðum og er petta
mitt mál:
Vér höfum allir verið sjónar-og heyrn-
arvottar að því, sem iram fór hér í
borginni á Manudaginn var, erráðherra
íslands rak frá embættum forstjóra
Landsbankans með háðung og smán, og
lét festa upp á strætum hér og síma út
um allan heim tilkynningu um pessa
stjórnarathöfn.
Það var ógæfudagur!
Hér skal eigi deilt um það, hversu
réltmæt séu ásökunarorð og smánarorð
ráðherra um pá þrjá, þjóðkunna ráð-
vendnismenn, sem sæti áttu í stjórn
Landsbankans, enda þótt enginn maður
muni nú dirfast að halda fram réttmæti
þeirra orða.
Þessi orð vekja sára gremju hjá oss
öllum!
Eigi heldur skal fullyrt að landsstjórn-
in kunni ekki að hafa haft einhverjar
aðrar ástæður en kunnar eru. til að
þrifa til þess óyndisúrræðis að að víkja
iorstjórum Landsbankans frá. En það
skilst hverjum manni, að þær ástæður,
sem fram komið hafa opinberlega gela
engan \eginn réttlætt það.
Isafoldargreinin í gær um veðsetningu
verðbréfa varasjóðs bankans rjettlæta
ekki frávikninguna, þvi að símskeytið
sem staðhæfingin byggist á, er dagsett
3 dögum eftir að hún fór fram. Banka-
stjórar mótmæla því og eindregið, að
bréfin séu veðsett. Ekkert veðbréf er
til þessu viðvíkjandi. Bankavaxtabréfm
eru send Landman'sbankanum til sölu.
En þó það væri satt, sem ísaf. hermir,
þá væri ekki hér um neitt lagabrot
aö ræða, þvi samkv. 7. gr. bankaiagal8.
sept. 1885 er bankanum heimilt að taka
lán gegn tryggingu í sjálfs síns eígnum
og eignirnar eru einmitt aöallega eða
jafnvel eingöngu varasjóður bankans,
þar sem allur ágóði bankans árlega tegst
við varasjóð lögum samkvæmt.
Fregnmiði ísafoldar, sem út kom fyrir
hálftíma síðan, vill halda því fram, að
reglugerð bankans banni veðsetninguna.
En reglugerðin byggist á lögunum og
lagafyrirmælin eru skýlaus.
Ráðherrann virðist þvi herfilega hafa
mísbeitt valdi sínu með frávilcningu
bankastjórnarinnar.
En ráðherrann lætur sér ekki nægja
frávikning bankastjórnarinnar og smán-
arorðin um hana, heldur gefur hann ó-
tvirætt í skyn í tilkynningu sinni, að
bankinn muni þurfa aðstoðar utan að,
til að geta staðið í skilum við viðskifta-
menn sina og segist hafa gert ráðstafanir
utan lands og innan til að útvega banlc-
anum slíka aðstoð.
Einnig þenna boðskap hefir ráðherra
flutt á öldum rafmagns út um alt land
og út um allan heim.
En þetta er, sem betur fer og vita mátti,
falsbodskapur. Bankinn er tryggur og
alls ekki hjálparþurfi.
Með öllu þessu atferli ráðherra er
Landsbankanum stofnað í voða. Tiltrú
og traust erlendra viðskiftamanna er
veikt, eigi að eins til bankans, heldur
og til landsins og allra íslenzkra viðskiffa.
Þetta er þegar komið á daginn.
Fjármálastjórn Danahefir dæmt banka-
vaxtabréf Landsbankans óverðmæt með
þvi, að neita að standa við samning um
kaup á bréfum fyrir 450 þúsund krónur.
Ver erum alt” að því hálfri miljón
króna fátækari og máttum þó sízt við
því nú.
Allar ráðstafanir ráðherra eftir á til
að taka allan geig úr fjármálastjórninni
dönsku hnfa ekki borið árangur. Ranka-
vaxtabréf Landsbankans, sem eru meðal
tryggustu verðbréfa heimsins, bera enn
þann stimpil dönsku stjörnarinnar, að
þau séu óverðmæt. .
Þetta er sárgrsefilegnr hneklcir fyrir
ísland. /
Landmandsbankinn i Kaupmannahöfn,
sem LandsbanlCinn hefir haft öll sín er-
lendu skuldaskifti við, og sem oft hefir
lánað honum stórfé tryggingarlaust, ber
nú ekki meira traust til bankans, en að
hann heimtar, að mega sen la mann til
að kynna sér ástand Landsbankans. —
Pirlendur skuldheimtumaður á að fara
að rannsaka hag Landsbanka vors.
Hvílík pjóðarskömm!
Það er auðsætt, hvaða áhrif þetta alt
muni hafaáverzlun og viðskifti íslenzkra
kaupmanna eigi að eins við Dani, held-
ur og við Þjóðverja, Englendinga og
allar erlendar þjóðir.
Tortrygni og vantraust kcraur í staö
tiltrúar og trausts og það hlýtur að hafa
afar-miklar og iltar ath'iðingar fvrir a!la
ina islenzku þjóð. Það mætti nefna
dæmí, sem ,þegar eru kunn, svo sem að
hlutabréf íslands banka féllu i verði
undir eins og alilkgnning ráðherran varð
heyrum kunn, og svenskt stórfélag
bannar með símskeyti, að láta bankana
taka á móti nokkru innheimtufé sér til-
heyrandi, en hér skal ekki frekar út i
það farið.
Þetta tiltæki ráðherra snertir oss alla.
Það er árás á viðskiltalííið og hag hvers
einstaklings. Það er árás á þjóðarsæmd
vora og lieill alls íslands!
Þess vegna verður þjóðin að rísa upp
og mótmæla aðförutn ráðherra einum
rómi. Hér er ekki að ræöa um stjórn-
málaflokka.
Nei!
Her er um heill og sóma islenzkrar
þjóðar að tefla! Enginn Islendingur, sem
ann fósturjörö sinni, getur þvi látið þetta
mál afskiftalaust.
Reykvikingar! Látum oss orða mót-
mæli vor á þessa leið:
Flinduriun niótmælir nðförnm Björns
Jónssonar rádherra írnirnvart Landsbank-
annm og landsbanknstjórninni, telur nt-
ferli bans ófyrirleitna mlsbeitinfr n valdi
sínn inn á við, óþolandl litílsvirðiiifr á
saimd Ofr hafrsmniinm íslands lit á við og
talandi vott nin það, að lionnm sé ckki
trnnndi fyrir því emhætti, sem hnnn heiir
á liendi. — Þess vegna krefst fiindnrinn
þess, að hann leggi þegnr niður raðherra-
emhættið«.
Vér hðfum nú komið orðum að mót-
mælutn vornm og látum oss þá sam-
stundis fara suður til ráðherra og ílyt.ja
honum þau. Eg sting upp á þvi, að vér
biðjnm alþingismann Jón Jonsson frá
Múla að hafa orð fyrir oss vlð ráðherra.«
(Samþykt með lófatæki).
Því næsfc skoraði hann á alla, sem
vildu styðja þessa áskorun, að gera
það með því að ganga suður til ráð-
herrans ásamt þeim er flytti honum
erindið.
IOnaOarmenn I
Munið eftir að ganga »Sjúkrasjóð Iðnaðannanna.c
Sveinn Jónsson gjk.
Heima kl. 6 e. m. — Bóklilöðustig 10.
Siðan gekk mannfjöldinn allur, fullar
7000 manna, að því er næst verður
komist (því alt var á ferli ungt og
gamalt í bænum, Seltirningar margir
og Akurnesingar og Mosfellssveitar-
menn) — alt suður að bústað ráðherr-
ans; var alskipuð öll Tjarnargata og
mikið af Vonarstræti, Suðurgata og
alt svæðið umhverfis húsið.
Þegar þangað kom, voru þar fyrir
allir lögregluþjónar bæjarins og vakt-
arar, einn fordrukkinn alræmdur snikk-
araræfill, einn bókbindari ísafoldar og
einn eða svo fullorðinn maður til, sem
vér þekkjum ekki, þeir voru uppi á
pallinum við húsið ofan við tröppurn-
ar. í sjálfum tröppunum stóð stúdents-
garmur, fyrir nokkrum árum útskrif-
aður af vitlausraspítala í Danmörku,
og með honum eitthvað 24 götustrák-
ar, 12—18 ára að aldri, og stýrði
hann því iiði.
Jón í Múla bað iögregluþjón að koma
orðum inn til ráðherra, að biðja hann
að hlýða á, meðan honum væri flutt
ávarp. Það vildi ráðherra ekki. Jón
reyndi nokkrum sinnum til að mæla
nokkrum orðum, en þá öskraði Jakob
Möller jafnan upp, afskræmdur með
krampadrætti í andlitinu, og götu-
strákarnir hinir tóku undir með hon-
um.
Annars segir Jón í Múla sjálfur á
öðrum stað hér í blaðinu sögu sína,
og vísum vér þangað.
Ráðherra kom út á gluggsvalir
húsins, náfölur og titrandi, og fór að
ávai pa oss. En fáir heyrðu neitt veru-
legt af því, þeirra er næstir stóðu,
hvað þá aðrir. Hann bysjaði á því,
að hann þættist renna grun í, hvers
erindis þessi mikli mannsöfnuður væri
þangað kominn. Én svo hrópuðu götu-
drengirnir 25: „iengi lifi Björn Jóns-
son“! En það óp hafði þau áhrif á
kariinn, að það sló út í fyrir honum
og hann fór að tala eitthvað óráð um
þann mikla meirihluta þjóðarinnar, sem
mundi fylgja sér í banka-máiinu. En
þá varð einhver viðstaddur svo mis-
kunnsamur að segja: „Hann er að tala
vitleysu. Á það er ekki vert að hJusta.
Niður með ráðherrann /“
Það óp var endurtekið í ýmsum út-
gáfum : Niður með þann sem myrð-
ir lanstraust landsins! Niður með
frelsismorðingjann ! Niður með Skr .. -
Björa! — og óteljandi voru þær úfc-
gáiur sem þar mátti heyra.
Björn karlinn hélt áfram með vað-
alinn, sem enginn heyrði né skildi.
Stundum var Leppur að spýta í hann
og minna hann á, og var þá hlegið.
Annars var mannfjöldinn siðprúður
og kyrrlátur, eins og fyrir mönnum
hafði verið brýnt, enda vóru þar all-
ar stéttir saman komnar: embeettis-
menn, kaupmenn, iðnaðarmenn, veika-
menn, sjómenn, bændur o S. frv.
Þorvaldur Bjönsson lögregluþjónn
gerði sig fjarska gleiðan, hélt hlifi—
skildi yfir götustráka-lífverðinum, en
ávítaði merkustu borgara bæjarins,
sem stóðu grafkyrrir; af og til var
harm að hrinda mönnum, sem kyrrir
stóðu í hálkunni, ráfct eins og hann
væri að hana kerlingu.
„Ég geri ekki annað en það, sem
bæjarfógetinn hefir fyrir mig lagt!“
sagði hann hróðugur. Göt.udrengja-
kvígildin, sem hann stýrði á tröppun-
um og pallinum, var að reyna að
sálda öskn á þá sem næstir stóðu.
Engir höfðu reyndar búist við „trak-
téririgum" hjá ráðherra við þetta tæki-
fæi i; en auðvitað var, að ef það væri
látið nokkuð heita, þá mundi það verða
úr öskupokanum Öskudags-ráðherrans.
Tveir lögregluþjónar stukku einu
sinni fram úr hópnum og að manni,
sem stóð með höndurnar í vösunum,
en var víst eitthvað að kalla, og tóku
hann og ætluðu víst að „setja hann
inn“ eða í járn, eða hver veit hvað.
En þeir höíðu ekki óðara snert mann-