Reykjavík - 09.04.1910, Blaðsíða 2

58
REYKJAVIK
leikfjelag Reykjaviknr.
L e i k i ð :
Íiyilíianíitii
eftir Moliére
Sunnudag ÍO. Apríl
i Iðnaðarmannahúsinn.
leiknrinn byrjar ki. 1%.
P/t milíón, sem landssjóður tólc að láni
síðastl. ár.
3 miljónir íranka eru sem næst
2 miljónir króna, og þá upphæð haíði
alþingi heimilað honum að taka til
láns.
E£ það er nú satt, að af franska
láninu eigi ekki að greiða hærri vöxtu
en 31/* eða 3V20/0, þá er það sýnn
hagur, að taka það og borga með því
núverandi lán, sem Pjhlo vextirmunu
vera greiddir af.
Það hefði ekki verið annað en að
hreyta dýrara láni í ódýrara lán.
Eg sagði því við hvern mann, sem
var að hrista höfuðið yflr þessari fyr-
irætlun ráðherra, að ef ráðherra gerði
þetta, ætti hann þökk en ekki ámæli
fyrir skilið.
En nú er mér sagt, að hann sé
horfinn frá þessu.
Ef það er satt, að hann hafi verið
að hugsa um þetta, þá er mór ekki
skiljanlegt, fyrir hverja sök hann hefir
frá því horfið — svo framarlega sem
satt er frá sagt um lánskjörin.
En svo kom forsjónin og lagði Björn
Sigurðsson á sóttarsæng, svo hann
liggur nú hættuiega veikur á spítal-
anum.
Svo fyrir nokkrum dögum skipaði
ráðherra hr. Jón Gunnarsson, sem
áður er löglegur samábyrgðarstjóri og
ólöglegur gæzlustjóri, til að vera líka
bankastjóri við Landsbankann í for-
föllum Björns Sigurðssonar.
Og síðan er sagt að sé farið að
liðkast til um fúsleik Landsbankastjór-
anna til að láta Landsbankann ganga
i ábyrgð fyrir franska láninu. Er nú
sagt, að nú sé þeir bankastjórarnir í
þann veginn að skrifa undir ábyrgðina.
Jafnvel talið líklegt, að það kunni að
verða afstaðið um það er þessi grein
kemur út.
Sé svo, að þetta verði að ráði, þá
kvað eiga að stofna banka með frönsku
milíónunum. Þeim banka er sagt að
eigi að stýra þrír bánkastjórar, og eigi
Landsbankínn að skipa einn þeirra
(hver það verði, hefi ég eigi héyrt);
annan á ráðherra að skipa, og kvað
það eiga að verða Ari lífvörður. Þriðja
mann eiga þeir fínanzmennirnir að
skipa, sem taka féð til láns og stofna
bankann, og er mælt að Páll Torfason
verði til kjörinn af þeirra hendi.
Svona er nú sagt að sakir standi
BÚ.
Sé eitthvað rangt af þessu, sem ég
hefi heyrt og altalað er nú hér um
þetta efni, þá leiðrétta væntanlega þeir
sem hér eiga hlut að máli.
III.'
jslands-banki og fiskkaupa-einokun.
Það er mjög í hámæli haft, að hér
sé til einokunar stofnað, ekki í Reykja-
vik að eins, heldur víðast um land,
naeð kaup og sölu á fiski.
Þær fjórar stórverzlanir, sem hér
eiga hlut að máli, vil ég ekki nafn-
greina að sinni, en allar eru þær
útlendar. Það er mælt, að til þess-
ara samtaka hafi þegar verið
stofnað í fyrra, en þá gat einn
kaupmaður hór í bænum rofið
hringinn, með tilstyrk íslands-banka,
sem lét hann fá nægt lánstraust. Hann
keypti því nokkra gufuskipsfarma af
saltfiski og seldi erlendis, og mun hafa
gengið vel, því að hann mun hafa
endurgoldið bankanum alt féð, og þó
haft hag af.
Og vafalaust má þakka honum það,
að saltfiskur komst hér þó í það verð,
sem varð.
Og allir kaupmenn græddu á salt-
fiskinum í fyrra, sumir stórfé.
En í ár kvað íslandsbanki hafa gert
samning við einokunarhringinn, lofað
að láta þeim í té alla þá peninga, sem
þeir þurfa til fiskkaupa og skuldbundið
sig tíl, að láta engan kaujpmann, sem
ekki er í samtökunum, fá neina pen-
inga til fiskkaupa!
Svona gengur sagan um bæinn, og
ég hefi engan mann heyrt efa hana
eða bera brigður á hana.
Svo hefir þessi einokunar-hringur
að sögn sent mann til Spánar, til að
fá fiskkaupendur, þar til að semja um,
að kaupa ekki fisk héðan af öðrum en
sér.
Það er víst, að menn hór, utan
hringsins, sem áður hafa selt fisk
beint til Spáns, — fisk, sem kaupend-
ur þar vóru mjög ánægðir með —
hafa nú fengið bróf um það, að kaup-
endur þar geti ekki keypt fisk frá þeim,
nema þeir selji hann hringnum hér
fyrst.
Þetta er ekki vænlegt útlit. Fisk-
verðinu verður auðvitað haldið hér
lægra en ástæða væri til, lægrá en
það yrði, ef samkeppnin væri frjáls
sem áður.
Og það eru ekki blessunarorðin,
heldur eitthvað annað, sem hér eru nú
daglega tautuð yfir einokunar-hringnum.
Kaupmennirnir í þeim hring eru
allir heiðursmenn, sæmdarmenn í hví-
vetna. Og hvaða ástæða er til að á-
fella þá?
Er ekki eðlilegt, að hver skari eid
að sinni köku?
Reyna ekki islenzkir bændur að gera
alveg það samameð samtökum, að svo
mikiu leyti sem þeir geta?
Sláturfélagið t. d.?
Nei, kaupmönnunum er ekki að á-
mæla. Þeir gera það sama sem allir
gera í kaupum og sölum, að reyna að
hafa svo mikinn hag, sem þeir geta
með löglegu og ráðvandlegu móti.
En só þetta alt satt, þá á íslands-
banki engan heiður skilið fyrir sinn
þátt í þessu máli.
Það er ekki fallegt né drenglegt af
þeirri stofnun, sem hefir fengið mikil
hlunnindi af löggjafarvaldi landsins, að
ljá sig til að styðja að einokun í
verzlun.
Og að því öllu sleptu, þá efa ég að
það sé hyggilegt af ísl.-b., sjálfs sín
vegna, að gera þetta.
Þó að hann kunni að geta verið
einn um hituna í ár og grætt ærið
fé á þessu bragði, þá er ekki líklegt
að hann verði lengi einn um hituna.
Hæt.t við að fé komi þá til úr annari
átt, svo að hringurinn verði rofinn, og
þá gæti svo farið að landsmenn yrðu
ekki gleymnir.
Það munu vera útlendir viðskifta-
bankar ísl.-banka, sem hafa fengið hann
til þessa tiltækis — ef þessi sögn öll
er sönn. Það kvað líka vera danskur
maður, ötuli kaupmaður að vísu, en
ófyrirleitinn í meira lagi, sem hefir
gengizt fyrir þessu.
Það hefir verið reynt hér að gera
pólitík úr þessu tilboði ísl.-banka, reynt
að breiða það út, að það væri Hannes
Hafstein, sem hefði ráðið þessu.
Ég hefl ekki spurt hann um þetta;
þarf þess ekki með; veit líka að það
hefði ekki verið til neins; hann hefði
sjálfsagt ekki mátt neitt um það segja,
sakir stöðu sinnar.
En það er líka alger óþarfi. Það
vita allir, að hann ræður ekki lögum
og lofum í bankanum.
Og allir, sem hann þekkja, vita líka,
að ekkert getur verið honum ólíkara,
en þetta tiltæki.
Það er því alveg tilefnislaust og
ranglátt að kenna honum um það.
IV.
Brezkur banki.
Eins og nú stendur á, má telja það
fagnaðarefni, ef það rætist, að hér verði
stofnaður brezkur forvöxtunarbanki
(Disconto-banki) jafnvel þegar í næsta
mánuði.
Það var erindi hr. Einars Benedikts-
sonar, er hann kom hér upp snögga
ferð um daginn, að þreifa fyrir sér í
því máli.
Eftir því sem ég veit til um þá
fyrirætlun, þá er tilgangurinn að byrja
hér með nokkrum hundruðum þús-
unda króna; kaupa víxla af kaup-
mönnum, þeim er fisk vilja kaupa af
botnvörpungum og öðrum, gegn trygg-
ing í fiskinum meðan hann er í verk-
un, og svo í hleðsluskrá (connossement)
yfir fiskinn, er hann er sendur út.
Það er mikið vit í þessu, og mjöé
líklegt til góðs árangurs, bæði fyrir
bankann og landsmenn.
Tilgangurinn mun vera, að hér komi
upp enskur maður með peningana og
sá taki sér 1—2 íslendinga til aðstoð-
ar, og reki svo bankann.
Án nokkurrar landsábyrgðar, án
nokkurra sérréttinda eða hlunninda —
og án þess að hafa heilt stóð eða
3—4 kúgildi af starfsmönnum; sjálf-
sagt svo skriffinskulaust og óbrotið sem
auðið er, að brezkum sið.
Sá banki á sannarlega erindi hingað
nú.
Um franska bankann skal ég ekkert
segja að sinni — öllu þvi fyrirtæki er
svo mjög á huldu haldið, að örðugt er
að leggja þar nokkurn réttan dóm á með
rökum enn, og þá heldur ekki von að
menn berl traust til þess að sinni.
Ea komist þessi brezki banki á og
byrji á þann hátt, sem ég veit að
tilgangurinn er, þá munu margir telja
hann happastofnun á heillastund.
Jón Ólafsson, alþm.
Mikilsverður ráðgjafi
lyrir alla þá, sem eitthvað þurfa að auglýsa
í útlöndum, er hin mikla blaðaskrá fyrír
árið 1910, sem auglýsinga-skrifstofan al-
þekkta, „Invalidendank“ í Berlin, hefir ný-
skeð gefið út. Á skrá þessari eru talin
hjer um bil öll dagblöð, myndablöð og tíma-
rit heimsins, og flokkuð þannig, að auðvelt
er að finna það, sem leitað er að. Góð-
gerðasemi og hjálpsemi „Invalidendanks11
er alkunnug, og sömuleiðis það, að krón-
prinz Þýzkalands er verndari fjelagsins.
Blaðaskrá ,,Invalidendanks“ er send ó-
keypis og kostnaðarlaust, hverjum þeim, sem
sendir beiðni Jim það til „Zentrale des
Invalidendanks, Berlin“, eða til A/S Re-
klames Annoncebureau, Christiania.
Reykjavíkurfrjettir.
Lárus H. Bjarnason. lagaskóla-
stjóri hefir legið í umgangsveiki þeirri er
hér hefir gengið undanfarnar siðustu vikur.
Hefir nú klseðst þessa vlku og verður vænt-
anlega verkfær á mánudaginn.
Þilskip þessi ,hafa komið inn síðan
um mánaðarmótin: Keflavíkin með 14,000,
Haffarinn með 13,000, Sigríður með 9,000,
Hildur með 10,000, Haraldur 8,500, Jósep-
hina 8,500, Guðrún Zoéga 9,500.
Botnvörpungarnir lslensku
afla ágætlega. 5 þeirra hafa komið inn nú
um, og eftir mánaðarmótin: Marz með
20,000, íslendinguriun með 25,000, Snorri
Sturluson með 36,000, Preyr með 26,000 og
Jón Forseti með 46,000, Marz kom aptur í
gær eftir 8 daga útivist með 31,000.
Aiiabrðgö dágóð hjá þeim fáu, sem
sjó sækja á opnum bátum hjeðan úr Reykja-
vík. Hrognkelsaveiði byrjuð.
Úrskurður Stjórnarráðsins um bæjar-
stjórnarkosninguna29.jan. siðastl. var kveðin
upp síðastl. laugardagskvöld (dagsettur 31.
f. m.), og hefir því ekki verið nema fulla
tvo mánuði á leiðinni. Stjórnarráðið komst
að þeirri niðurstöðu, að ekki gæti komíð til
nokkurra mála, að gera kosninguna ógilda,
og úrskurðaði hana lögum samkvæma.
Svo fór um sjóferð þá.
Einmunatio hefir verið það sem af
er þessum mánuði, logn og vorhlýindi, og
jörð að kalla alauð hjer á Suðurlandi.
Einar Benedlktsson skáld, er
dvalið hefir erlendis síðastl. ár, kom hingað
með „Botníu“, í siðustu ferð, og fór aftur
með henni. Sagt, að hann sje að reyna að
koma hjer á fót nýjum banka. sem einkum
eigi að stuðla að efling sjávarútvegsins,
og að hann hafi fengið einhverja enska
auðmenn í lið með sjer. Sagt var og, að
einhverjar hafnar-hugleiðingar væru i hon-
um.
Seldar fasteigulr. Þingl. 17. f. m.
Gísli Einarsson selur Sturlu kaupm.
Jónssyni jörðina Sauðagerði, 4,50 hndr. að
nýju mati, með erfðafestulöndum, húsum
öllum o. fl. Dags. 8. júlí 1908.
Sveinbjörn Olafsson i Hafnarfirði selur
Bjarna Magnússyni, Laugaveg 18, og Guðna
Símonarsyni í Breiðholti '/s í húseignínni
nr. 66 við Laugaveg. Dags. 27. jau.
Þingl. 31. f. m.
Engilbert Gislason málari selur Sveini
Jónssyni trjesmið lóð við Laugaveg, 30
álnir meðfram veginum og 44 álnir á breidd,
fyrir 1320 kr. Dags. 14. marz.
Jón málari Reykdal selur Sveini trjesmið
Jónssyni (Bókhlöðust. 10.) lóð úr Holtaataða-
bletti, 30 álnir meðfram veginum og 44 álnir
á breydd, fyrir 1320 kr. Dags. 14. raarz.
Slurla Jónsson kaupm. selur Þorleifi
Guðmundssyni verzlunarm. frá Háeyri Sauða-
gerði með tilheyrandi. Dags. 23. febr.
Carlsborgr. Það eru tvö ölgerð-
arhús í Valbæ i Danmörku, sem heita
þessu nafni. Hið eldra (Garola Carls-
berg) stofnaði Jacob Chr. Jacobsen árið
1847. Hann bjó fyrstur manna til bæ-
heimskt öl i Danmörku. Hitt (Nýja
Carlsberg) stofnaði sonur hans, Carl
Chr. H. Jacobsen árið 1871. Ölgerðar-
hús þessi hafa ávalt verið talin meö
þeim fremstu á Norðurlöndum, enda
hafa eigendurnir grætt offjár á þeim.
En öllum ágóðanum er varið til þess að
styrkja vísindi og listir. J. Jacobsen
stofnaði 1876 Carlsbergs-sjóðinn. Hann
ver nú árlega hátt á annað hundrað
þúsundum króna til vísindastarfsemi.
Nú eru bæði ölgerðarhúsin orðin eign
þessa sjóðs, en þeim þó haldið þannig
aðgreindum, að ágóðanum af Gl. Carls-
berg er eingöngu varið til styrktar vís-
indunum, en ágóðanum af N. Carlsberg
eingöngu til þess, að styrkja og efla alls
konar listir. Þær óáfengu öltegundir.
sem ölgerðarhús þessi auglýsa hjer í
blaðinu, eru mjög mikið keyptar, og að
ilestra dómi mjög ljúffengar.
Íalenzkt gulrófnafpœ er selt. á
Laugaveg 58 B._________________________
Til leigu nú þegar 2 berbergi
móti sól í nýja húsinu mínu, hentug fyrir
einhleypa. 3 herbergi með eldhúsi og
geymslu eru einnig til leigu.
Arni Nikulásson, rakari.