Reykjavík - 24.09.1910, Blaðsíða 1

1R cy> k j ax> í ft.
XI-, 43
Fimtudag’ 34. September 1910
XI., 43
Reykjavik - Hamborg - Kaupmannahðfn.
íaukur oí; ainiað kryíi
fæst hjá
Jes Zimseti.
Rúgrajöl
og
Haframjöl
er ódýrt hjá
<3es oLimsen.
„REYKJAYÍK"
Árgangurinn kostar innanlands 3 kr.; erlendis
kr. 3,50 — 4 sh. — l doll. Borgist fyrir 1. júli.
Auglýsingar innlendar : á 1. bls. kr. 1,50;
3. og 4. bls. kr. 1,25. — Útl. augl. 33V»°/o hærra.—
Afsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Ritstj. og ábyrgðarm. Hfcefftxi R,u.nólísson,
Pingholtsstr. 3. Talsimi 18 8.
jijgeiðsla ,Reykjavíkur‘
er i
Skólastræti 3
(beint á móti verkfræðing Knud Zirnsen).
Afgreiðsla blaðsins er opin frá kl. 9
árd. til kl. 8 síðd. — Talsimi 199.
Ritstjópi er til viðtals virka daga
kl. 12—1. — Þinglioltsstr. 3.
Smá-hugleiðingar
um
stjórnarskrár-breytingar.
Eftir Jón Ólctfsson.
VIII.
Um það kemur öllum viti um mönn-
um saman, að tvent sé að minsta
kosti nauðsynlegt til þess að sannar-
legt þjóðfrelsi geti átt sér stað — tvö
skilyrði — hjá hverri þjóð, sem á
annað borð er orðin svo þrostcuð, að
hún sé fœr um að þola alment þjóð-
frelsi.
Annað þessara skilyrða er það, að
enginn einstaklingur og enginn minni-
hluti sé fær um að aftra því til lengd-
ar, að þjóðin fái vilja sinum fram-
gengt í löggjöf sinni. Hitt skilyrðið
er það, að talsverður minnihluti þjóð-
arinnar geti varnað því, að hvert skyndi-
uppþot, hver æsingaralda, hver „golu-
þytur“, sem í svip nær vanhugsuðu
fylgi einhvers meirihluta, geti tafar-
laust fengið framgang í löggjöf. Þetta
hafa engir með betri rökum brýnt,
heldur en frjálslyndustu frömuðir sann-
arlegs þjóðfrelsis, og nægir þar að
nefha John Stuart Mill. Víkur hann
oft að þessu bæði í bók sinni „Um
frelsið" og í bók sinni „Um þing-
stjórn".*)
Til þess að tryggja ið síðara skil-
yrðið er margt talið nauðsynlegt —
fyrst og fremst af öllu hlutfalls-kos-
ningar.
Tvískifting löggjafar-þings er eitt
það ráð, er til þessa er haft. Og ó-
neitanlega er tvískiftingin að mörgu
vel til þess fallin, ef henni er vitur-
lega fyrir komið, þótt hún sé engan-
veginn helzta eða öruggasta trygging-
in, ef aðrar tryggingar eru fyrir hendi.
En sé efri málstofan mynduð af
þingmönnum, sem eiga þar ævilanga
setu, eða af einni einustu stétt manna
(aðalsmanna, er eiga mestar og stærst-
ar fasteignir landsins), þá má ganga
að því vísu, að hún geri meira ógagn
en gagn, verði talsmaður stéttarhags-
muna og eigingirni, og óþolandi haft á
frjálslegum framförum.
Sé hún aftur ekkert annað en nefnd
úr þinginu öllu, eins og er í Noregi
(og að nokkru leyti hér), þá er engin
trygging í henni. Konungskosningun-
um hér mátti ýmislegt til gildis telja,
áður en vér fengum þingræðisstjórn.
Síðan eru þær með öllu ófærar. Ann-
aðhvort eru mennirnir kosnir af ann-
ari stjórn, en þeirri sem við völd er,
og þá alt of margir, svo að þeir gefa
andstæðingaflokknum of mikið bolmagn
(ef ekki er því meiri munur flokkanna);
eða þá þeir eru kosnir af þeirri stjórn,
sem við völd er, og þá jafn-óþolandi,
því að þá bera konungskosningarnar
í bakkafullan lækinn, og gefa stjórn-
inni miklu stærri meirihluta, heldur
en þjóðin hefir gefið henni, og getur
Það verið enn skaðlegra.
Þjóð vor er nú með þeim allra-
óþroskuðustu þjóðum, er þingræði hafa
fengið, og er það að vonum. Því
veldur aðallega reynsluleysi hennar.
En það lagar tírninn væntanlega, ef
hún hefir ekki áður með glapræði
fyrirgert sjálfstæði sínu og frelsi. Enn
erum vér uppskafninga-þjóð og upp-
skafnings-þjóð, en það ætti tíminn að
bæta og veita oss kjölfestu þeirra hygg-
*) Bókina „Um fretsið" hefir Þjóðvina-
félagið gefið út. Ég þýddi hana á íslenzku,
en núverandi ráðherra, Birni Jónssyni, er
það aðallega að þakka, að félagið gaf bók-
ina út, og á hann ávalt þökk skilda fyrir
það. — Almenningur hefir líkl. ekki alment
gefið því gaum, að hún hefir nú um nokk-
ur ár verið niður sett í verði, kostar að
eins 50 an. — Það er minkun hverjum
manni, sem um þjóðmál hugsar, að liafa
ekki lesið þá bók.
^Mtsalan miRla.
í Edinborg nú er svo margt, •
»sem um er þörf að ræða«,
því áður sást ei svona skart,
né samval allra gæða,
I’etta’ er nú sala,
sem er um að tala!
Ejóði einhver betur —
ef getur.
Hér álnavöru’ af allrj gerð
er úr að velja —; sjáið!
Er þetta ekki ágætl verð?
— Þér aldrei betra fáið!
Þetla’ er nú sala,
sem vert er um að tala!
Bjóði einhver betur —
ef getur.
Hér alt er fult með úrvals-skó
úr efni heimsins besta,
og æfilangt er eitt þar nóg
fyrir íslendinga ílesta.
Þetta’ er nú sala,
sem er um að tala!
Bjóði einhver betur —
ef getur.
Að telja’ upp livað sem inndælt er
og öllum hér til boða
er ókleift verk, — því eigið þér
það alt að koma’ og skoða.
Þetta’ er nú sala,
sem er um að tala!
Bjóði einhver betur —
ef getur!
Sýnishorn af vöruverði lilcliiiliorg’ai*-
litísíöliiitiiar:
KARLMANNSFÖT...........
REGNKAPUR fyrirtaks....
KARLMANNSHATTAR hárðir . .
STÓLAR með gjafverði...
VERKMANNASTÍGVÉI........
RARNASKÓR ... ..........
EMAIL. IvATLAR , .
EMAIL. ÞVOTTASTELL
áður 29,00 nú 23,50
— 14,50 — 9.50
áður 11,00 — 5,00
— 35,(K) — 28,00
áður 2,70 —■ 0,50
áður 4,50 — 3,00
áður 9,00 nú 6,50
áður 4,25 — 3,25
áður 1,65 1,00
áður 7,50 — 6,00
inda og stjórnlegrar menningar, sem
eru ávöxtur reynslunar.
Eins og nú stendur, er oss skyn-
samleg tvískifting þings alveg nauð-
synleg, því fremur, sem oss skortir
öll önnur skilyrði, er tryggi nauðsyn-
lega ihugun löggjafarmála, áður en
þeim sé til lykta ráðið.
En þá er á það að líta,hversu efri mál-
stofu mætti skipa svo, að annarsvegar
væri hún óháð neðri deild og nokkur
trygging i, að hún yrði yftrleitt skip-