Reykjavík - 24.09.1910, Blaðsíða 2

162
REYKJAVÍK
Skóhlífar
(Galoscheh
(i jöri jeg fljótt og vel viö:
Karlm.hælar Kr. 0,90
Kvennhælar Kr. 0,70—80
Bætur á yfirgummí og
átyllu á hæla og sóla eft-
ir stærð.
liltl UO Ui Ul
Þingholtsstræti 2.
uð fult svo ráðnum mönnum, eða
fulltrúi inna gætnustu kjósenda, og
minna háð skyndilegum goluþyt í
skoðunum þjóðarinnar. En hins veg-
ar má hún ekki vera svo skipuð, að
hún geti til nokkurrar lengdar stöð-
vað það sem sýnir sig að vera stað-
fastúr og eindreginn þjóðar vilji. Áhrif
hennar ættu að verða aðallega sefandi
og frestandi.
Ég vil nú leyfa mér að skýra hér
frá tiilögu um skipun efri málstofu,
sem ýmsir hyggnir menn hér hallast
að.
Tala þingmanna skyldi vera 15 í
efri málstofu, en 25 í neðri. Tala
allra þingmanna yrði þá söm og nú.
I stað 15. gr. í stj.skránni komi
svoíeld grein:
„Þingmenn neðri mcUelofu1) aJcuhi
kosnir til 6 ára, og fer kosning þeirra
allra að jafnaði fram samtímis. —
Þingmenn efri málstofu skulu kosnir
til 12 ára, þriðjungur þeirra 4. livert
ár. — JJeyi þingmaður meðan á kjör- \
tímanum stendur, eða fari frá, skal
kjösa þingmann í stað hans, en að eins
fyrir það tímabil, sem eftir er kjör-
tímans".
í stað 16. gr. komi ný grein svo
hljóðandi:
„Kosningarrétt til neðri málstofu
Alþingis liafa allir karlar og konur,
sem eru fullra 21 árs þegar kosningin
fer fram. Þó getur enginn átt kos-
ningarrétt, nema hann hafi öflekkað
mannorð, hgfi verið heimilisfastur í
kjördœminu 1 ár, sé fjár síns ráðandi
og hafi ekki þegið sveitarstyrk síðustu
2 ár, nema hann sé endurgoldinn.
Kosningarrétt til efri málstofu
hafa allir þeir sem eru fullra 35 ára
þegar kosningin fer fram og fullnægja
að öðru leyti kosningarskilyrðum til
neðri málstofu.
Með lögum má binda kosmngarrétt
til Alþingis við þekkingarskdyrði“.
í stað 17. gr. komi ný grein svo
hljóðandi:
„Kjörgengur til Alþmgis er hver sá
sem hefir kosningarrctt til neðri mál-
stofu samkvæmt því sem nú var sagt,
ef liann er ekki þegn annars ríkis eða
að öðru leyti í þjónustu þess, enda sé
hann heimilisfastur i veldi Danakon-
ungs.
Kjösa má samt þann mann, sem á
heima utan kjördcemis eða hefir verið
þar skemur en eitt áru.
í stað 18. gr. komi ný grein svo
hljóðandi :
„Þingmenn efri málstofu skal kjósa
með hlutfalls-kosningum i einu lagi
fyrir land ait. Að öðru leyti setja
kosningarlög nákvœmari - reglur um
kosningarnar“.
Ákvörðun um stundar sakir verður
að setja á þessa leið :
„1 fyrsta sinn sem lcosið er til efri
málstofu samkvœmt þessum stjórnar-
skipunarlögum, slcal kjósa 15 menn
fyrir land alt. A fyrsta reglidegu
þingi eftir kosninguna skal ákveða
með hlutkesti, hverjir fari frá eftir 4
ár og liverjir eftir 8 ár“.
Með slíkri skipun á efri málstofu,
sem hér er farið fram á, ráða þar
engir stéttar-hagsmunir. Fulltrúarnir
yrðu kosnir af þjóðinni allri, en að
eins aí inum rosknari og ráðnari kjós-
endum (35 ára). Svo eru þeir kosnir
hlutfallskosningum, og tryggir það að
nokkru rétt minni-hlutanna eða minni-
hlutans, að eins eftir hlutfalli réttu.
Þeir eru kosnir af öllu landinu sem
einu kjördæmi, og má þá ganga að
því vísu, að þeir einir verði kosnir,
er hafa nokkuð alment traust lands-
manna. — Og með því að þriðjungur
að eins er í einu kosinn af þingmönn-
um þeirrar málstofu, þá næði enginn
vanhugsaður goluþytur því, að um-
turna meirihlutanum í efri málstof-
unni í hvert sinni. En hinsvegar næði
hver sá straumur, er staðfestu nær
hjá þjóðinni, fullum áhrifum, þar sem
kosinn væri 4. hvert ár þriðjungur
þingmanna í þeirri málstofu.
Með þessu fyrirkomulagi virðist
mundi nást einna bezt þeir kostir,
sem efri málstofa á að hafa, og verða
sneitt bjá þeim ókostum, sem hetet
er að varast við efri málstofur.
Svo segir Mill: „Þá hefir það ávalt ill
áhrif á huga valdhafans, hvort sem harin
er einstaklingur eða þing, eða vera sér
þess meðvitandi, að hann þurfi við engan
um að eiga nema sjálfan sig. Það er
mjög áríðandi, að enginn hópur manna
geti gert einvaldan vilja sinn að lög-
um án þess að þurfa að leita sam-
þykkis nokkurs annars aðila. Þegar
meiri hluti í óskiftu þingi fer að þyk-
jast fastur í sessi — meirihluti mynd-
aður af sömu mönnum, sem vanir eru
orðnir að vinna saman, og ávalt á
visan sigurinn í þinginu, — þá er
þeim meirihluta mjög hætt við að
beita harðstjórn og ónærgætniV)
„Eitt af því sem mest á ríður í
framkvæmdinni í stjórnmálum, er ráð-
þægni; fúsleiki á að koma sér saman;
að vera tilleiðanlegir að miðla mál-
um, gefa eitthvað eftir við mótstöðu-
menn, og laga góð lög svo, að þau
hneyksli eða styggi sem minst þá
sem gagnstæða skoðun hafa; og í
þessum holla og heilsusama vana eru
samkomulags-samningar milli tveggja
málstofa sífeldur skóliV)
IX.
Hér hefir að framan verið farið fram
á að rýmka kosningarréttinn: lækka
5) Þeg»r málstofurnar eru kosnar hvor
i sínu lagi. þá geta þær ekki lengur heitið
„deildir1*.
1) Mill: On representative governroent,
XII. kap.
2) Sarai, sst.
cBarnasKóUntt.
Börn, er ganga eiga í Barnaskóla Reykjavíkur næsta
vetur, mæti í skólanum. eins og hjer segir:
Börn á aldriniim 10—14 ára, er gengið hafa i skólann
áður, fyr eða siðar, miðvikudaginn 28. þ. m. (sept.) kl. 10
f. hád.
Börn á aldrinum 10—14 ára, er ekki hafa gengið i skól-
ann áður, fimtudaginn 29. þ. mán. kl. 10 í. hád.
Oll börn yngri en 10 ára föstud. 30. þ. m. kl. 10 f. hád.
Pess er ennfremur óskað, að sagt verði þessa sömu
daga til allra þeirra harna, sem einhverra hluta vegna
ekki geta mælt í skólanum hina tilteknu daga.
cJfíorten cTCansen.
aldursmarkið, veita konum kosningar-
rétt, gera engan mun á, hvort maður
er öðrum háður sem hjú eða ekki
(það er óþarfi þegar heimullegar kosn-
ingar gera hvern kjósanda öllum ó-
háðan), og eins að láta ekki þeginn
sveitarstyrk hafa áhrif, ef hann er ekki
þeginn 2 síðustu árin.
Aftur er hækkað aldursmarkið fyrir
kosningarrétti til efri málstofu, upp 1
35 ár (og hefði vel mátt vera 40 ár).
En á kjörgengi þykir ekki rétt að
halda hærra aldursmarki, en 21 árs.
Ef kjósendurnir eru bærir um að kjósa,
þá er tilgangslaust að binda hendur
þeirra um, hverja þeir megi kjósa.
Engin lög geta trygt, að þeir kjósi
hæfan mann, hve gamall sem er, ef
þeir eru sjálfir óhæfir kjósendur.
Það er því miklu minni ástæða til
að hafa kjörgengi þröngt, heldur en
kosningarrétt.
Nokkrar aðrar breytingar minni
háttar verður að lokum rætt um næst.
„JlármálancJníin".
Þegar vér þrir þingmenn úr Heima-
stjórnar-tlokknum asamt þrem þing-
mönnum úr stjórnarfiokknum skoruð-
um á ráðherra að nefna til menn í
nefnd (ólaunaða), jafn-marga úr hvor-
um flokki, ásamt oddamanni, er stæði
| utan flokka, til þess að gefa áreiðan-
j legar skýrslur þeim útlendingum, er
j hafa kynnu í hyggju einhver fyrirtæki,
til að bæta úr peningaskortinum í
landinu (og jafnframt ihuga og gera
tillögur um önnur mikilsverð mál, er
viðskiftafifið varða), þá gengum vér að
þvi vísu, að stjornin mundi til þessa
kveðja menn, er á engan hátt væru
! sjálfir við riðnir þessi fyrirhuguðu
. fyrirtæki. Þeir útlendingar, sem hér
vóru í huga hafðir, vóru aðallega félög
j þau sem The Industrial and Engineer-
ing Trust, Ltd., London, var að stofna
j til fésýslufyrirtækja hér (svo sem The
UntisJi Jvorth- Western Syndicate, Ltd.,
London, sem ætlaði að setja hér á stofn
banka, Verzlunarfélag o. fl. félög).
Einn af oss þrem heimastjórnar-
þingmönnum, Jón Jónsson frá Múla,
fór fyrir vora hönd til stjórnarráðsins
og hit.ti landritara að máli (ráðh. ekki
viðstaddur) og brýndi fyrir stjórninni,
að þeir herrar E. Claessen og Sv. Björns-
son, sem væru launaðir umboðsmenn
Bretanna, mættu með engu móti vera
i nefndinni. Jafnframt benti hann
(oftir samráði við mig og aðra) á þá :
Markús Þorsteinsson
Frakkastig 9 —- Reykjavik
tekiu- að sjer iillskonar adgord á
Hljóðfaopum.
séra Eirík Briem, Jón Magnússon bæjar-
fógeta og Aug. Flygenring, sem menn
úr vorum flokki, (einhverja tvo af þeim).
Landritarinn lofaði að skýra ráðherra
skilmerkilega frá þessu.
Svo skipar ráðh. nefndina 2 dögum
siðar, og skipar í hana einmitt þá tvo
menn, er vér höfðum mótmælt, og auk
þess úr hinum ílokknum alþm. Magnús
Blöndahl, sem hefir lieitið fyrirfram
Bretunum að annast um, að Alþingi
veiti þeim með lögum öll þau hlunn-
indi, er þeir fari fram á fyrir bankann.
(Oss hafði fyrirfram verið skýrt svo
frá, að ekki yrði farið fram á nein
hlunnindi frá löggjafarinnar hálfu).
Nú þótt enginn vilji kasta minsta
skugga á ráðvendni þessara manna,
og ég fyrir mitt leyti tel vin minn
E. Claessen hafinn yfir alian grun um
nokkra viljandi hlutdrægni, þá sjá þó
allir, að þessi nefndartilnefning er frá
ráðherrans hálfu svo óverjandi sem
verða má— þrír menn af fimm í nefnd-
inni skriflegum samningum bundnir
um að þjóna þeim mönnum, er i hlut
eiga. Þó að vænta megi að mennirnir
reynist, betur en til var stofnað af ráð-
herra, þá er það ekki hans dygð að
þakka.
Fyrir því frálegg ég fyrir initt leyti
mér alla hlutdeild í skipun nefndar-
innar, eins og hún er nú orðin, og ég
veit að Jón frá Múla mun gera ið sama.
Með þessu vil ég engan veginn vera
skilinn svo, að ég vilji í neinu spilla
fyrir þeim fyrirhuguðu fyrirtækjum
að óreyndu, eða gera að óséðu lítið
úr þeim tillögum, sem frá nefndinni
kunna að koma.
En ég vil hafa afstöðu mina til
þessara mála hreina og óbundna.
Rvik. 14. Sept. 1910.
Jón Olafsson, alþm.
Loftferdir.
Símað er frá Khöfn i rnorgun, að
flugmaðurinn Chaves hafi ílogið yfir
Simplon-skarðið, en stórslasazt í lend-
ingunni. Simplon-skarðið er i fjalla-
klasanum milli Sviss og Ítalín. Um
það liggur vegur úr Rhónedalnum yfir
í Tasasdalinn, er Napoleon I. ljet fyrstur
gera. Nú er þar nýlega (lt)06)komin
járnbraut alla leið. Skarðið er 2010
metra hátt.