Reykjavík - 29.10.1910, Blaðsíða 1

1R e s k j a \> í h.
Laugardaff 39. Október 1910
XI., 49
friðjudag 1. nóvember
opnar undirritaður
og:
í Hafnarstræti 8.
(Hvíta búðin í Thomsens Magasín).
Nýjar vörur, ágætt verðí
cfiein/ioló cHnÓQrsQtt.
XI., 49
Baðhusið virka daga 8—8.
Biskupsskrifstofa 9—2.,
Borgarstjóraskrifstofa 10—3.
Bókasafn Alp.lestrarfi'i. Pósthússtr. 14, 6—8.
Bréfburður um bæinn 9 og 4.
Búnaðarfélagið 12—2.
Bæjarfógetaskrifstofa 9—2 og 4—7.
Bæjargjaldkeraskrifstofa 11—3 og 5—7.
Bæjarsíminn v.d. 8—10, sunnud. 8—7.
Fomgripa8afnið sunnud., þrd., fmd. kl. 12—2.
Islandsbanki 10—2‘/> og 6‘/»—7.
Lagaskólinn ók. leiðbeining 1. og 3. ld. 7--8 e.m.
Landakotsspítalinn 101/*—12 og 4—6.
Landsbankinn 10‘/s—21/*.
Landsbókasafnið 12—3 og 5—8.
Landskjalasafnið á þrd., fmd. og ld. 12—1.
Landsjóðsgj.k. 10-2, 6-6, þrjá 1. d. í m. 10-2, 5-7.
Land8siminn v.d. 8—9, sunnud. 8—11 og4—6.
Læknaskólinn ók. lækning þrd. og fsd. 12—1.
Náttúrugripasafnið sunnud. I1/*—2*/».
Pósthúsið 8—2 og 4—7.
Stjórnarráðið 10—4.
Söfnunarsjóður 1. md. í mán. kl. 6,
Tannlækning ók. i P.str. 14, 1. og 3. md. 11—12.
„REYKJIVÍK"
Argangurinn kostar innanlands 3 kr,; erlendis
kr. 3,50 — 4 sh. — l doll. Borgist fyrir 1. júlí.
Auglýsingar innlendar: á 1. bls. kr. 1,50;
3. og 4, bls. kr. 1,35. — Útl. augl. 33‘/i°/, hærra. —
Afsláttur að mun, ef mikið er auglýst.
Ritstj. og ábyrgðarm. fciteftin Runðlísson,
Pingholtsstr. 3. Talsimi 18 8.
jftygeiðsla ,Reykjavikur‘
er i
Skólastræti 3
(beint á móti verkfræðing Knud Zimsen).
^fgreiðsla blaðsins er opin frá kl. 9
árd. til kl. 8 síðd. — Talsimi 199.
Ritstjóri er til viðtals virka daga
kl. 12—1. — Þingholtsstr. 3.
„Ijvor 1 ý g n r ?“
„Wlio lies?u (eða „Hvor lýgur?) er
titill á alkunnri sögu eftir tvo Ameríku-
menn af þýzku kyni.
Mér hafa oft runnið þessi orð í hug
aíðan „Botnía“ kom núna síðast.
Dygðarinnar gremja hefir málað sót-
rauðar inar saklausu kinnar ráðherra-
málgagnsins, og það hefir þrumað í
réttlátri reiði yfir syndugum höfðum
andstæðinga-blaðanna fyrir það, að þau
fluttu um daginn fregnskeyti frá Höfn
um ummæli ráðherrans um afskifti
hans af banka-ráðagerðunum hér —
fregnskeyti, sem ekki var að öllu leyti
réttort, þó að skiljanlegt sé, þegar út
í atvik og ástæður er hugsað, að fregn-
skeytið hafi ekki hermt rangt af ásetn-
ingi, og að því síður væri ástæða til að
fárast mikið um ónákvæmDina í því,
sem fregnritinn, sem það sendi, er
marg-reyndur að skilvísi og rétthermi,
og ástæðan til orðunar skeytisins verður
Ijós, ef menn athuga, að um þær
mundir var í Höfn mikið rætt um
enska bankann, en ins franska að engu
getið.
Yfirsjón fregnrita „Reykjavíkur* var
engin ásetnings-synd; hún var sú ein,
að fregnritinn hugsaði um það eitt,
sem um var talað þar setn hann var,
en athugaði ekki, að orð sín hlytu að
verða skilin alt öðruvís hér heima.
Blöðin, sem fregnina fluttu, flýttu
sér líka að leiðrétta hana, undir eins
og sjálft viðtal ráðherra við Ritzau
barst hingað. Þau sýndu það, að þau
höfðu engan vilja á að halla réttu
máli.
Út úr þessu fárast ísa.
Mikill reykur af lítilli glóð!
En þetta gefur tilefni til, að athuga
nú dálítið betur, hvað ráðherrann hefir
sagt í Kaupmannahöfn, og hversu þau
ummœli hans koma heim við hréf hans
til hrezka félagsins.
Menn muna ef til vill eftir því, að
ég gat þess fyrir skömmu í „Rvik“
(8. þ. m.), að á boðsbréfi til hluta-
kaupa í Br. North Western Syndicate,
sem mér hafði borist í hendur, stæði
með hlóðrauðu letri efst á blaðinu, að
nú hafi ísl. stjómin gefið út leyfishréf
(concession) fyrir bankann, sem félag
það kveðst vera að stofna, og stæðu
þar þessi orð: „Bréf forsetans um
það er til sýnis á skrifstofu vorri“.
Ég skildi þetta svo sem bréf þetta
væri frá hr. Rawson eða frá hr. E.
Benediktssyni. En gaman mundi ýms-
um þykja að vita meira um bréfið;
það hlaut líka að vera auðvelt að fá
þá vitneskju, úr því að brófið lá frammi
til sýnis á skrifstofunni.
Þetta er nú líka orðið. Ég hefi í
höndum útdrátt úr bréfinu, afritaðan
á skrifstofu Syndicatsins.
Eitt ið fyrsta, sem kynjaði mig, var
það, að bréfið er ekki frá forsetá fé-
lagsins, heldur frá Birni ráðherra
Jónssyni í Reykjavík, sem félagið
nefnir „forseta íslands“ („President of
Iceland“).
Þar segir meðal annars svo :
„Stjórnarráðið hefir ekki vald til
að veita alment bankaleyfi. (is un-
able to grant a general hanking
concession), eins og félagið fer fram
á, nema að því leyti er snertir
sparisjóðs-hlunnindi “.
En svo segir hr. Björn þar næst:
„Stjórnarráðið mun annars með
ánægju mæla með beiðni til Alþing-
is um leyfi handa almennum við-
skifta- og innlagsfjár banka, þar
með talið leyfl til seðla-útgáfn
(„including the right of issue“)“.
Þá getur þess, að tveir séu bankar
fyrir á íslandi, og hafi báðir seðla-
útgáfurétt, Landsbankinn1) og íslands-
banki, en að „landsstjórnin“ (ráðherra)
„hefði heldur kosið, að öll seðla-útgáfa
væri í einum og sömu höndum“.
Þetta sýnir ótvirætt, að ráðherra
heitir fylgi sinu til þess, að fá Alþingi
tii að kaupa seðla-útgáfuréttinn af
þeim sem nú hefir hann (íslandsbanka),
Því að með engu öðru móti er auðið
að veita nýjum banka seðla-útgáfurjett;
það væri gagnstætt lögum þeim er
heimila íslandsbanka einum þennan
rétt um 30 ár.
Loks segir í bréfi ráðherra, að lands-
stjórnin muni nota inn nýja enska
hanka til að varðveita í honum lands-
ins fé, og til þess að selja skuldábréf
landssjóðs („for bond issues"), ef lands-
sjóður þurfi að táka lán.
Þá er þess getið, að Reykjavíkurbær
ætli að gera hér höfn, og að Alþingi
hafi tjáð sig fúst til*) að veita bæjar-
‘) Kangt er það, þótt á litlu standi í
þessu sambandi, að Landsbankinn hafi seðla-
útgáfurjett. Hann hefir aldrei haft hann,
heldur landsstjprnin (landssjóður). Lands-
stjórnin „gefur út“ seðlana og lánar Lands-
bankanum þá.
-) Líklegt er, að Alþingi mundi styðja
bæinn eitthvað til þess, er til kæmi, en til-
liæfulaust er það, að pingið hafi enn látið
neitt í ljósi um það.
félaginu hjálp til þess“, en ekkert sé
enn afráðið af Alþingi um járnbraut-
ariagninguna eða um Flóa-áveituna.
Enn er þess getið, að stjórnin geti
ekki veitt félaginu nein einkaréttindi
til námarekstrjtr hér, þau er komi í bága
við námalögin frá 1909.
Að endingu tjáir ráðherra sér mundu
verða ánægju að því að ræða mál
þessi við fulltrúa félagsins, ef það
sendi hingað slíkan mann.
Slíkur fulltrúi var einmitt herra
Rawson.
En er hr. Rawson („mikilsháttar
fjármálamaður" ísafoldar) kom hingað,
hafði ráðherra einhverja kveisu, svo
að hann synjaði hr. Rawson sjálfum
viðtals, en í þess stað fókk annar full-
trúi fólagsins, Sveinn sonur ráðherra,
áheyrn og varð milligöngumaður um
viðtalið.
En óg skal nú ekki fara lengra út
í þá sálma.
Hitt er það sem fróðlegra er : að
bera saman það sem hr. Björn Jóns-
son hefir látið Ritzau flytja eftir sér,
og það sem hann segir við Bretana.
Við Ritzau segist hann (sjá síðasta
bl.) vera „ekkert íiðinn við“, „ekki
standa í neinu sambandi við“ ráða-
brugg Einars Benediktssonar. Hann
þurkar Einar vandlega af sór, eins og
Einar væri einhver óþverri. Segir um
bankastofnun hans, að hún sé ekki
„bygð á neinum hlunnindum frá stjórn-
arinnar hálfu að öðru leyti en því, að
bankinn hafi vilyrði frá stjórninni fyrir
leyfi til að reka sparisjóðsstörf“.
En sé bréf ráðherra, þetta sem frammi
liggur á skrifstofu Syndíkatsins brezka,
ófalsað (en um það skal ég ekkert
segja), þá hefir hr. B. J. skrökvað
heidur en ekki í Ritzau. Því að í
bréfinu er gefið „vilyrði“ um, að mæla
með því, að Aiþingi veiti bankanum
seðlaútgáfurétt; loforð um að leggja
landssjóðs-fé í bankann (til ávöxtunar),
og loforð um að láta bankann verða
umboðsmann landssjóðs við lántökur.
Eru þetta ekki „hlunnindi8 og þau
svo stór, sem framast er hugsanlegt?
Og til hvers, — í hverju skyni —
mundi herra Bj. J. sem ráðherra ís-
lands vera að gefa syndíkatinu skrif-
legt heitorð um þetta?
Vitanlega í því einu skyni, að
bankastofnunin verði „bygð á“ þess-
um hlunnindum að einhverju leyti.
Hér er tvöfeldnin, tvísöglin, ósann-
Hjá bóksölnm fæst:
Þúsund og ein nótt
I. bindi.
MINNINGAR FEÐRA VORRA
i.—ii.
SÖGUR HERLÆKNISINS
I.—VI.
FANNEY I.-V.
Sig. Jónsson,
Lindargata 1. Tals. 209.
indin skínandi út úr hverju orði —
svo framarlega sem hr. B. J. hefir
skrifað bréfið og það er ófalsað.
Sé það herra Björn Jónsson, sem
segir ósatt við Ritzau, þá getur
hr. E. B. ekki með óskertum sóma
þagað við því, því að þá er bersýni-
legt, að falsað bréf frá B. J. er lagt
fram, og allir sjá, að hverjum fölsun-
inni hiýtur að vera dróttað.
En sé það hr. E. B. eða brezka
syndíkatið, sem hefir falsað brjef ráð-
herra, þá er fróðlegt að sjá, hvað hr.
Bj. J. gerir til að draga þá til ábyrgð-
ar. Sóma síns vegna verður hr. Bj. J.
að gera eitthvað í þá átt. Hann má
ekki gagnvart öðrum þjóðum fá orð
á sig sem ósannsögull tvímælismaður.
Slæmt væri að hafa þetta orð á sér
hér heima — fullmikil minkun og
þjóðarvanvirða, — en margfait meiri
minkun þjóðinni, að ráðherra hennar
verði kunnur að slíku með öðrum
þjóðum.
Og aðrar þjóðir (Bretar, Danir.
Frakkar, Þjóðverjar) gefa þessu gaurn.
Ég vil í lengstu lög vona, landsins
vegna, að hr. B. J. takist að hreinsa
sig af þessu.
Jón Ólafsson, alþm.
„Kallaður til Hafnar“.
„Social-Demokraten" hafði skýrt frá
því, að Björn ráðherra væri „kallaður
til Hafnar" af danska ráðaneytinuU
Þetta er að eins vottur um van-
þekkingu blaðsins, er það veit ekki,
að „danska ráðaneytið* hefir ekkert
vald yflr íslands-ráðherra að lögum —
ekkert vald nema það sem hann sjálf-
ur kynni að gefa því af lítllmensku
sinni.
Þetta veit hver Islendingur, og er
það eitt nóg til að sýna, hve tilhæfu-