Reykjavík - 03.12.1910, Qupperneq 2

204
REYKJAVIK
Kaupið Jólagjafir
í
DAGSBRÚN
Þap eru þœr smekklegastar og ódýrastar.
1) 25 au. af 100 H?
1) 10 au. af 100 ÍB
3) 15 au. af ten.feti
4) 5 au. af ten.f.
5) 1 % au. af ten.f.
6) tollfríar vörutegundir (en þær
voru 7: salt, kol, tígulsteinn, tómar
tunnur, sement, kalk og prentaðar
bækur).
VI.
Nú er svo hvervetna, þar sem tollar
eru lögteknir, að tvær eru aðferðir:
önnur sú, að leggja toll á flestallar
vörutegundir; en hin sú, að leggja
(háan) toll á fáeinar vörutegundir að
eins, og hafa allar aðrar toll-lausar.
Þessi síðari aðferð er • í Bretlandi
inu mikla, og á íslandi, en annarstaðar
er fyrri aðferðin höfð, sú in sama sem
hr. B. K. vill innleiða hér.
Nafnið „farmgjald" er því ekkert
annað en villunafn. Það táknar ekk-
ert annað en almennan vörumagnstoll
— sem nær allar tollþjóðir nú tíðka.
Það sem verst er við þennan toll
— í þeirri mynd, sem hann er fram
borinn — er ósanngirnin. En það kalla
ég ósanngirni, er tollur kemur tiltölu-
lega langþyngst niður á þá, sem sízt
þola hann — fátæklingana, en efna-
mennirnir sleppa lang-léttast frá
gjaldinu.
En því verður ekki neitað, að nauð-
synja-vörum&T eru yfirleitt langþyngst-
ar (eða fyrirferðarmestar) eftir verði.
Hver heilvita maður hlýtur að sjá og
vita, að pundið í olíu og korn-
vöru er miklu verðminna, heldur en
pundið i silki, dúkvöru, gulli, silfri,
glingri o. s. frv.J Efnamaðurinn eða
auðmaðurinn, sem kaupir mest af ó-
þarfavörunni, sleppur við langtum lægra
gjald af kaupskap sínum, að tiltölu
við verð, heldur en fátæklingurinn.
Tollupphæðir, þær sem hr. B. Kr.
fór fram á í frumvarpi sínu, eru lang-
samlega of lágar, ef fylla skal þarfir
landssjóðs; enda játaði hann sjálfur,
að þær væru settar að eins til reynslu
um tvö ár, en gaf í skyn, að gjaldið
mundi að sjálfsögðu hækka síðar meir,
eftir því sem þörf landssjóðs krefði.
En frumvarpið féll uú samt, sem
betur fór, í þinginu. í neðri deild
marðist það fram með 12 atkvæðum
einum — einu atkvæði yfir sléttan
helming. En eítirtektarvert er það, að
þótt flokksaginn héldi þó svona í n. d.,
að 12 atkvæði særðnst út með frum-
varpinu, þá varð enginn maður íþing-
deildinni til að lúka upp munni til
að mœla frumvarpinu bót eða réttlœta
það — ekki einn einasti, að hr. B. Kr.
sjálfum undanteknum.
í efri deild féll það við lítinn orðs-
tír. Þar mun ekki hafa verið nema
einn þingmaður því fylgjandi. Ævilok
þess þar urðu þau, að málinu var
vísað frá með rökstuddri dagskrá, og
var það gert með 7 gegn 4 atkvæðum.
En af þeim 4, sem greiddu atkvæði
gegn því, að vísa málinu þannig frá,
mun varla nema einn hafa verið frv.
fylgjandi; hinir vi[du víst fella það
dagskrárlaust.
Sá eini maður, sem þar í deild,
reyndi (af veikum mætti) að bera hönd
fyrir höfuð frumvarpsins, var séra
Kristinn Daníeléson, stakur fylgispekt-
armaður hr. B. Kr.
Og séra Kristinn sagði það pódult,
að tilgangurinn væri í þetta sinn að
eins að smeygja inn höfðinu á þess-
ari álögu-aðferð, en að síðar mundi
gjaldið verða hœkkað eftirþörfum lands-
sjóðs.
Og þá er þess vel að gæta, að það
er ebki að eins uppbót fyrir vín-
fangatollinn, sem landssjóður þarf að
fá, heldur miklu, miklu meira fé. —
Það er gapandi tekjuhalla-gin, sem
þarf að fylla auk þess, og það hlýtur
að fara vaxandi. Síðasta þing vísaði
frá sér ýmsum nauðsynja-fyrirtækjum,
eða frestaði þeim — fyrirtækjum, sem
eru þess eðlis, að þeim verður ekki
lengur frestað. Og það mun mega
búast við nýjum stórum lántökum, til
nýrra stórfyrirtækja — milíóna-lántök-
um. Og vöxtu og afborganir þarf að
greiða af þeim, að minsta kosti fyrst
í stað þar til að fyrirtækin fara að
borga sig. Og alt af vakna nýjar þartir
og þær gömlu vaxa.
Það er því ekki til neins, nema til
að villa sjálfum sér og öðrum sjónir,
að vera að reikna með þeim tollupp-
hæðum, sem frv. fór fram á.
Það er svo að skilja á hr. B. Kr. í
„ísaf.“ 15. og 26. Okt. í haust, sem
hann telji sjálfsagt, að þessi tollur eigi
að verða aðal-tekjugrein landssjóðs,
koma í stað tolla, þeirra sem nú eru,
og flestra annara tekjugreina.
Þetta liggur i röksemdaleiðslu hans.
Að tala um 10 au. toll á 100 'S af
kornvöru, lVa eyris toll á teningsfeti
á timbri 0. s. frv., nær því engri átt.
Eigi skarðið að íylla, verður að marg-
falda þessa tollupphæð.
En lítum nú snöggvast á þetta
ónóga gjald samt: 10 au. á 100 S
rúgmjöls gerir 20 au. á 200 & sekk
(„mjöltunnuna"). En kaupmaður verður
að leggja á tollupphæðina eins og á
aðkaupsverð sitt yfir höfuð, því að
tollurinn hcekkar aðkaupsverð vörunnar
um þá upphæð sem hann nemur: 10 au.
tollur á 100 ® hækkar aðkaupsverð
þeirra 100 punda um 10 au. 20 au. toll-
ur á mjöltunnunni verður í útsölu sama
sem 30 au. hækkun á mjöltunnunni.
En 30 au. hækkun á mjöltunnunni
verður 1 eyris hækkun á rúgbrauðinu
hjá bökurunum (44 brauð úr tunnunni).
Og hér við sjávarsíðuna lifir margur
fátæklingurinn mestmegnis á rúgbrauði
fyrir sig og fjölskyldu sína, stundum
ásamt einhverju flskmeti, suma tíma
árs nær einvörðungu á kornmat (mest
brauði). Fátæklingarnir margir hverjir
geta ekki keypt sér kjötmeti, sjá sumir
varla kjöt árið um kring á borði sínu,
nema ef vel lætur, á stórhátíðum og
við einhver sérleg tækifæri.
Það er varla vafl á því, að efnamaður
hér í Rvík og grend, neytir alt að
helmingi minna mjöls á mann á heim-
ili sínu, heldur en fátæklingurinn.
Einmitt af því, að þeir (efnamenn-
irnir) hafa efni á að kaupa dýrari og
betri fæðu, kjötmeti innlent, sem eng-
inn tollur rennur af í landssjóð.
Er þetta sanngjarnt?
Allir þurfa einhverja fæðu, auðugir
jafnt sem fátækir; en er það sanngjarnt
að fátæklingurinn verði að borga tvö-
faldan toll á við efnamanninn af því
sem hann heflr til matar sér? —
helmingi hærri, af því að hann verður
að lifa á miklu rýrara viðurværi?
Og ekki nóg með það, að fátækling-
urinn verður að borga helmingi hærri
toll af mat sínum; atvinnuvegi fjölda
§jómanna verður voðalega íþyngt. Menn
hafa verið að koma sér upp mótor-
bátum in síðari ár. Það heflr heppn-
ast misjafnt, mest ef til vill fyrir það,
að menn hafa ekki valið báta og mó-
tora, sem hentastir vóru á hverjum
stað, meðfram, í fyrstu, fyrir kunnáttu-
leysi á að nota þá rétt. En að mó-
torbátar geti borgað sig hér, sem annar-
staðar, á því getur varla verið fefl, þá
er mönnum lærist betur að hagnýta
þá. Það eru yflr 40 mótorbátar, sem
Vestmanneyingar eiga, og flestir þeirra
munu nú hafa borgað sig eða vera
farnir til þess.
Sú mun og reynslan fara að verða
á Austurlandi, að þótt mótorbátar
borguðu sig ekki þar í byrjun, munu
þeir nú vera farnir að gera það margir1).
Nú eru flestir eigendur mótorbáta
fátækir menn, sem verða að vinna
með lánsfé. Þeim sem ég hefi átt tal
við ber saman um það, að eins og
mótorbátar gerist nú upp og niður,
verði þeir að afla 200 skippund á ári,
til þess að útgerðin beri sig, eins og
verð heflr verið undanfarin ár. Og
helzt of margir hafa átt full í fangi
með að standast útgerðina.
Það mun sizt of í lagt, að bátur,
‘) Ég hefi engan efa á því, að Austfirð-
ingar ættu yfirleitt að nota stærri báta en
þeir gera, helzt 25—30 tonna báta. Nú ier
mestur tíminn í langa ferð fram og aftur,
en minstur tími til að afla. Þegar menn
verða að leita af suðurfjörðum norður á
Hjeraðsflóa, eð« enn lengra, þá væri auð-
vitað bezt að geta saltað fískinn í skipið og
þurfa ekki að eyða tíma og olíu í ferð fram
og aftur, nema þegar skipið er fult; þá ættu
menn og betri útivist, ef skipin hefðu rúm
fyrir menn að sofh og matast i; og loks
þyldu bátarnir sjó og veður betur, ef stærri
væri. En vitaskuld yrðu oft fleiri að slá sér
saman um að eiga slika atærri báta.
sem vel er haldið út, þurfi svo mikla
steinolíu, að 5 au. tollur á pottinum
(sem í útsölu gerði pottinn 7—7 Vs ey.
dýrari en áður) mundi gera útgerðar-
manni mótorbáta um 70—75 kr. aukin
útgjöld um árið.
Skyldi ekki fátækum og skuldugum
mótorbáta-útgerðarmönnum þykja sig
muna um annað eins? Og þó er
þetta ekki nema fþynging á einni
vörutegund.
Efnamaðurinn, sem ekki stundar
mótor-úthald, þarf ekki að kaupa olíu
til annars en lýsingar (og í kaupstöð-
um til að hita á katlinum), en það
verða mótorbáta-eigendur líka að gera.
70—75 kr. aukaskatturinn er að eins
sérstök íþynging á afpmmí-rekstrinum.
Auðkýflngs-frú, sem kaupir 30—40
kr. virði af góðu silki, borgaði lands-
sjóði jafnmikið í toll eins og fátæk-
lingurinn, sem kaupir 1 kr. virði af
mjöli.
Fátæklingurinn borgar, eftir verð-
mœti, þrítugfalt til fertugfalt í því
tilfelli!
Það er alveg rangt að reikna kaup-
endum tollupphæðina eina til verð-
hækkunar; eins og áður er sýnt eykur
tollupphæðin aðkaupsverðið og kaup-
maður verður að „leggja á" aðkaups-
verðið í heild sinni, þar á meðal á
tollinn, svo að kaupandi má búast við
að verða að borga tollinn með eitt-
hvað um 50% meira en landssjóður fær.
Þá hefir höfundur þessarar tollálögu
haldið því fram, að kaupmaður þyrfti
ekki að leggja nauðsynjavöru-tollinn á
nauðsynjavöruna; hann gæti flutt hann
yfir á aðrar vörur.
Það er næsta furðanlegt að slíkt
skuli koma fram frá skýrum manni
og reyndum kaupmanni.
Fyrst og fremst er það alveg ókaup-
mannlegt, að gera slíkt. Kaupmaður
verður að líta á kostnað sinn og [á-
vinning; hann getur ekki farið að
verzla með suman varning í ávinnings-
skyni, en annan varning í guðsþakka-
skyni. Öll verzlun er í eðli sínu (og
á að vera) atvinna, og þá auðvitað
atvinna í ávinningsskyni.
í annan stað er það alveg ósam-
boðið nokkru löggjafarvaldi að fara
að leggja á almenning ranglátar, ó-
sanngjarnar álögur, í því trausti, að
kaupmönnum farist það betur en lög-
gjöfunum, að ]beir bæti úr ranglæti
löggjafanna.
Slíkt er aumasta þrotauppgjöf allra
úrræða af löggjafarvaldinu.
í flriðja lagi — og það tekur af
skarið —, þá er kaupmanui eigi auðið
að gera þetta, þótt hann vildi.
Hugsum oss, að A. kaupmaður vildi
hlífa skiftavinum sínum við tollinum
á korni, steinolíu, sykri 0. s. frv., en
legði þeim iuun hærra á tóbak, dúk-
vöru, glingur 0. s. frv.
Skyldi ekki B. og C. og D. verða
fljótir til að fara að selja einvörðungu
þá vöru, sem A. legði uppbótina fyrir
nauðsynjavöruna á, selja tóbak, gling-
ur, dúkvöru og enga nauðsynjavöru,
°g leggja svo þeim mun minna á vöru
sína en A.?
Ef A. ætlaði að létta tollinum af
olíu og korni og leggja tvöfalda hækk-
un á tóbak, þá létu B. og C. og D.
sér nægja, að leggja svo sem tollinum
svaraði á tóbakið og seldu það svo ó-
dýrara en A. — Afleiðingin auðsæ,
fólkið keypti tóbak hjá B (og C og D),
en kornið og olíuna hjá A. Tóbakið
gengi honum ekki út. Og svona væri
að sínu leyti eins um hvern annan