Reykjavík - 20.01.1912, Blaðsíða 1

1R fc \ a\> t fc.
XIII., 3
Laugardag 20. Janúar 1913
XIII.
íslanð í ðönskum btöðum.
I.
»Berlingske Tidende«
flytja 18. í. m. grein um ísland.
—- Par er meðal annars skiimerki-
legur útdráttur úr velskrifaðri grein
í »Ingólfi«, er gerði grein fyrir því,
að ráðh. Kr. Jónsson hefði skoðað
sig alla tið sem bráðabirgða-ráð-
herra; hefði getað stuðst við lieima-
stj.flokkinn, enda þótt hann væri
honum ósamdóma í sambands-
málinu, með því að það mál hefði
eigi verið á dagskrá. Ganga megi
að því vísu, þar sem heimastj.il.
hefði sigrað við kosningarnar, að
ráðherra fari frá völdum, er þing
kemur saman. En ýmis vand-
kvæði væri á hér að hafa ráðherra-
skifti fyrir þing. Hvað sem flokka-
skifting annars líði, þá sé það víst,
að fylgismenn sambandslagafrnm-
varpsins sé í allmiklum meiri hluta
á þingi nú eftir kosningarnar. Og
þó að kosningarnar hafi ekki snú-
ist um það mál, sé þó eðlilegast
að næsti ráðherra verði kvaddur
með sérstöku tilliti til þess máls.
Það sé eina málið, sem skýrlega
skifti ílokkum. Hvort sem það
mál verði tekið til meðferðar á
næsta þingi eða ekki, þá sé víst,
að því verði ekki ráðið til lykta
án þess að því verði fyrst skotið
undir kjósendur.
»Tiden«,
blað J. C. Christensens, gefur 22.
f. m. styttri útdrátt úr sömu »Ing-
ólfs«-grein.
— í sama tbl. sama blaðs er
þýdd grein úr »Heimskringlu« (23.
Nóv. f. á.) um »Frakkland og ís-
land«. Er þar bent á ina marg-
víslegu viðleitni Frakka til að festa
hér föt. Er þar minst á lánstilboð
þeirra fsem hafa reynst tóm hilli-
boð], bankastofnunar-fyrirætlanir
[sem hafa reynst tómar skýja-
borgir], sending fransks kennara
til háskóla vors, spítalastofnanir
þeirra hér, sendikonsúlana, Landa-
kotsskólann og silfurbergs-kaupin.
»Tiden« vekur athygli að því,
að vel hefði mátt minna á fossa-
kaup þeirra og fasteignakaup hér
á landi, og ráðagerðina um hafnar-
gerð í Þorlákshöfn, járnbrautir og
verksmiðjur. — »Heimskr.« getur
þess til, að öll þessi eftirtektaverðu
afskifti Frakka af oss kunni að
eiga að vera eins konar endur-
gjald[U\] fyrir öll þau auðæfi, sem
Frakkar ausi hér upp úr hafinu.
Þetta sé lang-líklegastí???]1)
Hugsanlegt telur hún þó, að
Frakkar sé að ágirnast landið sjálft.
— — »Hkr.« telur hugsanlegt,
að skilnaðarmönnunum íslenzku
1) Pessi franska velvild og endur-
gjaldshugsun lýsin-sér hvað ótvíræðast
i því, að Frakkastjórn hefir nýl. hækk-
að innflutningsverðlaun á fiski, peim er
Frakkar veiða hér við land, einmitt til
að prengja kosti vorum og bola oss út
i samkeppninni á útlendum markaði.
J. Ó.
kynni að takast, að losa ísland frá
Danmörku, og að ísland verði þá
»sjálfstætt« ríki undir franskri
vernd.
Hvernig mundi íslendingum lít-
ast á það?
— — Svo langt. »Tiden« eftir
»Hkr.«.
Má jeg bæta þessu við: Það yrði
fallegt »sjálfstæði«, sem vér þá
fengjum. Þjóðir þær sem undir
»vernd« Frakka hafa staðið til
þessa, hafa allar verið sviftar öllu
sjálfstœði.
Eg er ekki ritstjóri og sé aldrei
»Heimskringlu«; en undarlegt er
það, að ekkert blaða vorra skuli
hafa getið þessarar greinar.
»Aarhus Stiftstidende«
flytur i Jóla-blaði sínu allskemti-
lega grein (eftir premier-lautinant
Grandjean) um eltingaleik Ȓsl.
Fálka« við enskan botnvörpung.
»Politiken«
flytur 26. f. m. ágætlega vel rit-
aða ritstjórnargrein með fyrirsögn:
»Afstaða Danmerkur til ráðherra-
skifta á íslandi«.
Þar heldur blaðið því eindregið
fram, að ráðherraskifti á íslandi
eigi að fara fram eftir þörfum og
óskum íslendinga, eftir íslensku
þingræði, en ekki dönsku. Danir
eigi ekki að láta það til sin taka.
Um annað eigi ekki að vera að
tala, nema því að eins að íslend-
ingar fari út fyrir valdsvið sitt og
fari að seilast til alrikismála.
Þetta mætti virðast auðsætt, segir
bl., samkvæmt öllu sem á undan
er farið,. og af því að Danmörk
hafl ávalt viðurkent það sjálfstæði,
sem Island hafi að lögum.
Engu að síður hafi nýlega staðið
grein í Riget1), þar sem því sé
haldið fram, að nú verði að skifta
um ráðherra á íslandi, og það sem
allra-fyrst. Riget færir þær ástæð-
ur fyrir þessu: að Kristj. Jónsson
haldi því fram, að ráðherra ís-
lands eigi ekki að mæta í rilds-
ráðinu, og að hann hafi leynt ís-
lenzka kjósendur því, að konungur
hafi sagt honum, að ákvæði þessi
(um ríkisráðssetuna) gætu eigi átt
von á staðfesting sinni.
Að því er til þessa síðara atriðis
kemur, þá er það hlutur, sem ís-
lands-ráðherra verður að bera á-
byrgð á fyrir Alþingi. Ef Islending-
ar treysta ráðherra, sem hefir leynt
þá mikilvægri pólitiskri vitneskju,
þá kemur það þeim einum við,
alvcg eins og vér hér [o: Danir]
áskiljum oss að ráða því, hvað vér
gerum við ráðherra, sem leynir
oss verulegri vitneskjum um mál,
sem liggja undir vorn úrskurð.
Og þó að íslands-ráðherra hafi
einhverja sérstaka skoðun á því,
hversu einhverju skuli fyrir komið
í sambandi íslands og Danmerkur,
þá er það mál, sem engan rétt
veitir oss [o: Dönumj til íhlutunar
frá vorri hálfu, meðan ráðherrann
1) Sú sama, sem ég hefi áður svarað
hér í blaðinu. J. Ó.
brýtur ekki á eigin hönd, með
samþykki Alþingis eða án þess,
gegn sameiginlegum alrikislögum.
í stuttu máli: vér Danir eigum
að virða þingræði íslendinga, en
heimta aftur af þeim, að þeir haldi
sér innan síns lögmæta svæðis.
Svo minnir blaðið á, að í ávarpi
sínu til Alþingis 1905, sem Krist-
ján konungur niundi flutti á rikis-
ráðsíundi 24. Maí það ár í viður-
vist íslands-ráðherra, hafi vcrið
gerð eindregin greining milli þing-
ræðis íslendinga og þingræðis
Dana, og eru orð þessi til færð.
En þeim orðnm — sem full ráð-
herra-ábyrgð fylgdi — hafi Riget
líklega gleymt.
»Riget«
svarar á gamlársdag þessari grein
í Polit. með nýrri grein, undirskrif-
aðri »B.« [þ. e. Knud Berlin]. Þyk-
ir mér þá rætast grunur minn, að
fyrri greinin í Riget hafi verið rít-
uð (i ritstjórnar nafni) af þessum
alkunna íslands-hata.
Svar þetta er hvorki vel né
drengilega ritað. Það eru orða-
flækjur og ranghermi og útúrsnú-
nigar, eins og hr. B. er svo tamt,
þegar hann yfirgefur vísindin og
fer að þjóna íslands-hatri sínu í
þágu pólitíkur sinnar.
Fyrst segir hann, að enginn taki
til þess, þó að dönsk blöð ræði
málefni Frakka, Breta, Tyrkja og
ítala og rökræði þau með og móti.
íslands pólitík sé þó Dönurn enn
nákomnari, og því ekki tiltökumál
þótt dönsk blöð ræði hana með
rökum bæði með og mót, enda
hafi Politiken sjálf oft lagt dóm á
ýmis atriði í sérmálum íslands. —
Þetta er alt mjög lævíslega sagt, til
að villa þeim sjónir, sem litið
hugsa.
Engum hefir komið til hugar
að taka til þess, þó að dönsk blöð
segi frá sérmálum vorum, ræði
þau og leggi dóm á viðburðina.
Þann rétt taka íslenzk blöð sér
einatt um mál annara þjóða. Það
gera blöð allra þjóða og þykir
engum tiltökumál.
Það er ekki þetta, sem bæði
Politiken og ég einnig hér í blað-
inu hefi fundið að við Riget. Það
skilur hr. B. ofurvel, þólt hann sé
að reyna að leiða athyglina frá
því nú.
Nei! Það sem er víta vert við
fyrri greinina í Riget, það er það,
að blaðlð er þar ekki að eins að
rökdæma islenzk sérmál, — það
má fyrir mér gjarnan hæða oss,
hrósa oss eða skamma oss —; en
það var að reyna að hvetja og
egna konungsvaldið til að fara að
hlutast til um sérmál vor, þvert
ofan í allar þingræðisreglur. Það
var að skýra ósatt frá atvikum og
ástæðum hér, og nota sina ósann-
inda-frásögn til þess, að fá kon-
ung fil að reka núverandi ráðherra
frá völdum án nokkurs tillits iil
vilja íslendinga, og útnefna svo
nýjan ráðherra (dr. V. G.?) án
þess að hafa hugboð um, hvort sá
gooooooooo oooooooooo
Q 'Wlndlar og j\ indlingar q
maður, hver sem hann nú hefir
verið. hefði nokkurs manns, hvað
þá heldur nokkurs flokks, og þessa
sizt nokkurs meiri hluta fylgi á
þingi, eða hvort hann gæti^haft
nokkra von til þess.
Hr. B. ber ekki beint á móti því,
að það geti verið álitamál, sem
Pólit. segir, að Dönum komi ekkert
við, hver sé ráðherra vor íslend-
inga, meðan hann brjóti ekki bág
við alríkislög. En telur þó viss-
ara og betra að »byrgja brunninn
áður en barnið er dottið ofan í
hann« — og því eigi konungur að
taka sér nýjan^ ráðherra i óþökk
þingsins, gagnstætt öllu þíngræði,
ef óttast megi að sá sem er ráð-
herra eða þingið vill fylgi ljá,
kunni ef til vill, að brjóta síðar í
bág við alríkislög.
— Það er hverjum heilskygnum
manni ætlandi að sjá, að hr. B. er
hér að reyna að leika þann leik,
að kippa öllum fótum undan öllu
þingræði á íslandi, koma þvi fyrir
kattarnef um aldur og ævi.
Er eigi ávalt auðið, ef viljinn er
til þess, að finna upp á að »óttast«
allan skollann?
Hvað segir lagamaðurinn B. um
þá kenning, að það sé ef til vill
réttast að hengja einhvern mann,
sem ekkert hefir saknæmt aðhafst,
af þvi að óttast megi, að skoðanir
hans kunni að leiða hann til að
fremja glæp? »Betra að byrgja
brunninn . . .« o. s. frv.
— Loks áréttar hr. B. með því,
að alt sé svo óljóst um flokka-
skiftingar á þinginu, að konungur
geti fyrir þá sök haft nokkurneg-
inn frjálsar hendur i þetta sinn til
að kveðja til ráðherra hvern sem
honum dettur í hug, án tillits til
þingsins.
Þetta kemur rétt vel heim við
það sem mér er sagt af grein eftir
Dr. Knud Berlin í Tilskueren núna.
Eg hefi ekki séð hana enn þá, en
mér er sagt að hann haldi því þar
fram, að meðal núverandi alþing-
ismanna séu ekki nema 14 (!!! )
heimastjórnarmenn.
Það er mjög náðugt af hr. Kn.
Berlin, að lofa oss þó að vera 14;
hann gat eins vel sagt, að vjer
værum að eins 12 eða 10.
Það hefði verið alveg jafn-níss-
vitandi ósatt sagt af honum.
»Berlingske Tidende«
þýðir 30. f. m. meginatriði úr
grein minni hér í blaðinu um »J.
C. Christensen og íslands-mál«.
Þýðingin er góð, og kaflinn vel
valinn, af sýnilegri velvild við mál-
stað vorn íslendinga.
Jón Ól.
feikfjelag Reykjavíkur: FJALLA-BYVINDUR annað kvöld (sunnudaginn 21. jan.) kl. 8 síðd.