Reykjavík - 13.04.1912, Blaðsíða 1

1R k \ a v> t k.
XIII.* ís
Laug'ardag' 13. Apríl 1912
XIII., 15
Vandaðastar, fjöibreyttastar og
ódýrastar X efnaðarvörur
kaupa menn hjá
Austurstræti 6.
Nýjar birgðir með „Sterling“, „Bergenhus“,
„Austra“ og „Vestra“.
Stoía
til leigu frá 14. Maí. Upp-
lfsingar í „Gutenberg“.
IV.
„Riget“
flutti 13. Febr. eina af venjulegum
óþokka-greinum Knnd Berlins um
heimastjórnar-flokkinn (og mig sér-
staklega). Hólt því fram að vanda,
að ekkert væri að marka, hvað vér
heimastjórnarmenn segðum, því að vér
töluðum þvert um huga vorn við Dani.
Værum því miklu hættulegri og meiri
viðsjálsgripir, heldur en sjálfstæðis-
menn, sem væru hreinskilnir í sínum
ósvífnu kröfum o. s. frv.
Það var hvorttveggja, að mér barst
þessi grein ekki í hendur svo fljótt
sem til stóð (ég held ekki Riget), enda
hefði mér ekki þótt hún svaraverð
gagnvart löndum mínum.
Það vill líka svo til, að vinir vorir
i „sjálfstæðis“-flokknum Jýsa oss heima-
stjórnarmönnum af og til í blöðum
sínum, lýsa oss sem skríðandi og hráka,-
sleikjandi Danavinum, samvizkulausum
mönnum, sem enga ást höfum á ætt-
jörðu vorri og þjóð, en svíkjum þau
fyrir danskar fé-mútur.
Vér erum þannig milli tveggja elda.
En af því að skammyrði Knud
Berlins og skammyrði „sjálfstæðis*-
blaðanna — hvortveggju um oss heima-
stjórnarmenn — slökkva hvor önnur,
þá stiknar ekkert hár á höfði voru
milli þessara elda.
„Tiden“
(bl. J. C. Christensens) flytur 16.Febr.
alla grein mína í „Rvík* frá 30. Des.
f. á. um „Óheiðarlega blaðamensku*,
óbreytta og óstytta. — Sömul. flytur
blaðið lítinn kafla úr grein hr. Einars
Hjörleifssonar í ísaf. 24. jan. þ. á. um
„Dani og ráðherrann*, og annan kafla
lengri eftir sama höf. í sama bl. um
„Dani og ríkisráðsákvæði stjórnarskrár-
frumvarpsins*.
„Kebenhavii“
flutti 15. Marz ágrip af grein minni
16. Desbr. f. á. um ííkisráðsákvæðið.
Auðvitað var þetta ágrip og þannig
stytt. En þýðandinn (hr. Magister
Holger Wiehe) skildi mig alveg rétt
og ágripið er í alla staði slíkt, að ég
kannast við sem mína skoðun alt sem
þar er eftir mér haft, sérstaklega það
sem hann hefir eftir mér um gilcú
stöðufaganna (frá 1871).
En í
„Tiden“
1. f. m. ritar Knud Berlin prófessor
langa grein um „Jón Ólafsson og stöðu-
lögin 1871", og telur ágrip hr. Wiehe
(sem að ofan er nefnt) rangt í ýmsum
atriðum.
M. a. heldur hann því fram, að ég
kannist ekki við „gildi* stöðulaganna,
og þykist sanna, að sú sé mín sanna
skoðun, með því að vitna til „rök-
studdrar dagskrár*, er ég flutti á síð-
asta þingi og vildi láta koma í stað
þingsályktunar-tillögu „ sj álfstæðis* -
manna.
En í þeirri rökstuddu dagskrá stóð
að eins, að með ]>ví, að ganga fram
hjá öllum stöðulaga-atriðum í breyt-
ingum við Stjórnarskrána, hefði nefndin
ekki haft þann t.ilgang að viðuikenna
gildi stöðulaganna, eins og líka Alþingi
hefði aldrei samþykt þau.
Þetta ér hvorki að neyta „gildi"
stöðulaganna, né heldur að játa því.
Það er að eins fyrirvari um það, að
með þessu hafi Alþingi ekki fremur
en áður samþykt stöðulögin, og jafn-
framt neitun þeas, að viðurkenna að
stöðulögin sé bindandi að lögum fyrir
ísland.
Engin lög, sem gefin eru án sam-
þykkis íslendinga, eugin valdboðin lög
getum vér kannast við, að bindi oss
að lögum. Stöðulögin höfum vér aldrei
samþykt (þau hafa aldrei verið lögð
fyrir þingið til samþpkkis), og vér
höfðum aldrei gefið ríkisþinginu neina
heimild eða umboð til að samþykkja
þau fyrir vora hönd.
En hitt e*r alt annað mál, að stöðu-
lögin gilda fyrir oss íslendinga engu
að síður — þótt að ólögum sé. Þau
giltu frá upphafi að eins fyrir vald
þess, sem meira mátti sér — sem
valdboðin lög. Þau giltu síðan fyrir
hefð og venju, og — fyrir óbeina
faktiska viðurkenning vora, þótt aldrei
höfum vér formlega samþykt þau að
lögum. Stjórnarskrá vor er á þeim
bygð; hana viðurkennum vér og höf-
um ávalt viðurkent, enda veitti Alþingi
1873 konungi fult umboð til að gefa
hana oss sem lög.
Að því leyti til er alt þetta stöðu-
laga-þref ekki annað en þref „um
keisarans skegg“, og öll mótmæli gegn
faktisku gildi þeirra „selbiti í vasanum*.
Þótt stöðul. sé því ólöglega til orðin,
þá hefir ekkert það þing verið háð á
íslandi síðan þau komu út (ekki einu
sinni mótmæla-þingin 1871 og 1911),
að ekki hafi, ég held ég megi segja
nærri því hver einasti þingmaður tal-
að um „sérmál* vor íslendinga og
400 alklæðnaðir
^ sérlega vandaðir að efni og utliti, eru nú nýkomnir, og verða
^ seldir með hinu alþekta lága verði hjá
j Jlsg. S. Sunnlögsson S Qo.
„sameiginleg mál* vor og Dana. En
á hverju er það bygt, að tala um
nokkur „sérmál* og nokkur „sameig-
inleg* mál?
Á engu öðru en stöðulögunum 1871.
Hvergi eru í neinum öðrum lögum
nein „sérmál“ Islands ákveðin.
Hvert sinn sem vér nefnum þannig
„sérmál* vor, (og það hefir hver ein-
asti þingmaður gert, bæði utan þings
og innan), þá játum vér og viðurkenn-
um með því orði „gildi* stöðulaganna
— játum, viðurkennum, að stöðulög-
unum hlýðum vér pg hlítum, þótt þau
sé ólöglega til orðin (og því eigi gild
að lögum); játum þau gild fyrir vald-
boð, sem vér beygjum oss undir —
f^fir rás viðburðanna — fyrir hefð og
vana.
Hafi Dr. Knud Berlín ekki skilið það
fyrr, þá skilur hann það vonandi nú,
að sami maður getur vel bæði neitað
og játað „gildi* stöðulaganna, en tal-
ar þá vitaskuld um „gildi* í tveim
merkingum, sinni í hvort sinn: ífyrra
tilfellinu neitað því, að þau hafi form-
legt lagagildi, en í síðara tilfellinu ját-
að, að þeim hlýðum vér og könnumst
við, að vér séum þeim háðir orðnir.
Engum íslendingi dettur í hug að
brjóta þau; engum dettur í hug að
gera uppreisn gegn þeim.
Það má með miklum sanni segja
um þessar tvær merkingar á „gildi",
að neitunin á gildi stöðulaganna sé
að eins fræðimannleg (teóretísk) skoðun,
en viðurkenningin á gildi þeirra sé í
raun og framkvæmd (praxis) skoðun
vor íslendinga — marg-viðurkend.
Og ég skal bæta hér nokkru við:
að undanteknu ákvæðinu um upphæð
árgjaldsins úr rikissjóði, og að með
því sé öll skuldaskifti Danmerkur og
íslands á enda kljáð, innihalda stöðu-
lögin ekkert ákvæði, sem ekki haii
verið formlega samþykt á Álþingi
— þó að lögin í heild sinni (með ár-
gjdlds-ákvæðinu þannig löguðu) liafi
aldrei verið samþykt þar.
En alt þetta stöðulaga-þref, hvort
heldur af vorri hálfu eða Dana, er i
mínum augum algerlega marklaust
fyrir framtið vora.
Því að þótt vér hefðum samþykt
stöðulögin 1871 og oftar, þá gætu þau
(eftir eðli slikra laga) ekki bundið
hvorki oss né Dani á þann hátt, að
vér hefðum ekki fylsta rétt til, að
heimta þær breytingar á þeim, og fá
framgengt, sém breytiþróun tímans,
sjálfra vor, gerir nauðsynlegar sem
skilyrði fyrir framtíðar-þroskun vorri.
Slíkur siðferðislegur réttur ’er æðri
o^ sterkari en öll þinglög og sam-
leikfjelag Reykjavikur:
Skikk Oolics.
Leikur í 5 þáttum
eftir Walter Christmas.
Snnnudaginn 14. apríl
kl. 8 síðd. í Iðnaðarmannahúsinu.
ningar, svo vissulega sem náttúrunnar
lög eru helgari og sterkari öllum
manna lögum.
„Tiden“
22. f. m. flytur mæta-vel ritaða
grein frá herra Mag. H. Wiehe — svar
gegn dr. Berlin og vörn fyrir mig og
heimastjórnar-flokkinn.
Það er mikið og göfugt verk, sem
sá ágætismaður (Mag. H. W.) hefir
unnið fyrr og síðar til að vera á verði
fyrir ísland og íslendinga, hvenær sem
réttu máli er hallað gagnvart þeim í
dönskum blöðum.1)
Auk velvildarinnar til alls sem ís-
lenzt er, sem ávalt andar að oss í öllu,
sem hann ritar, lýsa ritgerðir hans svo
undraverðum skilningi á öllum málum
vórum og högum.
Það væri skömm fyrir oss íslend-
inga að láta þann mann aldrei heyra
né sjá neinn þakklætis-vott. J. O.
Orðheldni og sannsögli „Thoreí(-
félagsins.
í stað þess að senda „Ask* til
Reykjavíkur og Vesturlands 16. Marz
samkvæmt, áætlun og samningi, sendi
félagið stjórnarráðinu skýrslu um, að
það gæti ekki sent „Ask* þessa ferð
sakir kolaleysis ; hann lægi í Bretlandi
og hefði ekki næg kol til að íara til
Reykjavíkur og út aftur.
En samtímis hleður félagið „Ask“
með salti og lætur hann fara með það
til verzlana hr. Þórarins Tuliniuss á
austurlandi og norðurlandi (þeirra
verzlana, er hann á þar, og verzlana,
sem fá vörubirgðir sínar frá honum).
Til þess skorti ekki kol, að sigla til
verzlana hr. Tuliniuss uiri alt austur-
land og norður á Akureyri, og svo til
útlanda aftur.
Þá bagaði ekki kolaleysi.
l) Vér skulum meðal annars minna á það
sem hann ritaði út af bók Thit Jensens.