Reykjavík - 19.10.1912, Page 2

I
168
í hug að bjóða honum hærra en 6000
krónur, og ég mundi íá jörðina fyrir
það. En ef ég segði frá því fyrir fram,
að mér væri svo mikill hugur á jörð-
inni, að ég gengi ekki frá henni fyrir
8000 krónur, þá er auðvitað að selj-
andi léti hana ekki fara fyrir minna.
Það væri blátt áfram óvita-æði af
hvorum málsaðila um sig, að láta ýtr-
asta boð sitt uppi fyrir fram.
Svona er það í viðskiftum einstakra
manna. Og alveg er eins milli þjóða
og ríkja. Það er altítt, að tveim ríkj-
um ber eitthvað á milli, ogreynaþau
þá ávalt að jafna ágreining sinn með
samningi. Þau senda umboðsmenn
hvort af sinni hendi, til að reyna að
komast að friðsamlegum samningi.
Hvort ríkið um sig leggur þá fyrir sinn
umboðsmann, hvað hann skuli gera og
hvað hann megi gera. En aldrei hefir
nein þjóð enn verið svo vitlaus, að
tilkynna fyrir fram hinum samnings-
aðilanum, hvað hún haíi lagt fyrir sinn
umboðsmann. Takist samningar ríkj-
anna milli, milli umboðsmanna þeirra,
þá er samningurinn á eftir lagður fyrir
löggjafarþing hvorrar þjóðar um sig,
svo að hvort þingið um sig geti stað-
fest hann eða hafnað honum. Þessa
aðferð höfum við sambandsmenD í
samningum vorum við Dani. Að birta
umboð, það sem vér veitum ráðherra
vorum til samninga, væri blátt áfram
til að spilla öllum samningum, svo að
annaðhvört yrði ekkert úr þeim, eða
vér yrðum að ganga að rýrari kostum
en ef tii vill ella mundi.
Það er því alls ekki auðið að birta
almenningi einstök atriði samnings-
umleitana vorra. Og alþýða á heldur
enga heimting á því. Fyrir íjölmennis-
ins sakir eins, þó að ekkert væri ann-
að, er alþýða hverrar þjóðar alveg
óhæf til að fara með slíkar málaleit-
anir.
En á hinu á hún fullan rétt, að
samningurinn sé fyrir hana lagður, þá
er orðalag hans er fullgert, og að þjóð-
in sjálf fái að greiða atkvæði um hann,
til þess að staðfesta hann eða hafna
honum.
Þetta veit hver maður, sem nokkuð
þekkir til stjórnmála, og þetta getur
hver alþýðumaður skilið, þegar honum
er bent á, hvernig í málinu liggur.
Ég er hræddur um, að „Ingólfi” og
hverjum öðrum verði skotaskuld úr
því, að benda á nokkra aðra skynsam-
lega og færa leið í samningum þjóða
á milli.
J. Ó.
Grikkir innlima Krítey.
Kböfn, 15. Okt. 1912.
Orikkland lieiir lýst pvi yfir að það
hafi innlimað Krítey. — ófriður i raun
og veru byrjaður.
Roosevelt særður.
JRoosevelt sœrður í brjóstið af jafn-
aðarmanni. — Sárið ekki banvænt.
Friður saminn og ófrið-
ur hafinn.
Khöfn, 18. Okt. 1912.
Bráðábirgða-friðarskilmálar milli
Tyrkja og ítala hafa verið undir-
skrifaðir.
Tyrkland hefir sagt hinum Balkan-
rikjunum stríð á hendur. — Búmenía
situr hjá.
REYKJAVÍK
var fædd 19. Marz 1830 í Búðardal,
dóttir Friðriks prests í Skarðsþingum
(d. 23. April 1894) Eggertssonar prests
í Skarðsþingum (d. 24. Júlí 1846) Jóns-
sonar. Móðir síra Friðriks var Guð-
rún dóttir Magnúsar sýslumanns Ket-
ilssonar, en kona hans og móðir frú
Sigþrúðar var Arndís dóttir Péturs
prófasts á Staðarstað (d. 9. Febr. 1837)
Péturssonar. Frú Sigþrúður ólst upp
hjá foreldrum sínum, þar til að hún gift-
ist 1856 Jóni Péturssyni, er síðar varð
dómstjóri landsyfirdómsins, og voru
þau saman í 40 ár, þar til er hann and-
aðist 16. Jan. 1896. Þau hjón eign-
uðust 6 börn, sem öll eru á lifi: Arn-
dís kona Guðmundar Guðmundssonar
héraðslæknis í Stykkishólmi, Þóra koDa
Jóns bæjarfógeta Magnússonar, Friðrik
og Sturla kaupmenn í Reykjavík, Elin-
borg ógift og Sigríður kona Geirs Sæ-
mundssonar vígslubiskups á Akureyri.
Jón Pétursson var ekkjumaður, þá er
hann kvongaðist Sigþrúði og átti 4
börn kornung, og gekk frú Sigþrúður
þeim í móður stað og lét þeim sama
ástríki í té og sínum eigin börnum.
Eftir lát manns síns' bjó hún með son-
um sínum, er sýndu henni frábæran
kærleika og umhyggju. Bygðu þeir
mjög vandað hús, og leið henni þar
ágætlega, enda var hún — þó öldruð
væri — glaðvær og framtakssöm og
öllu góðu unnandi. Hún var mjög ern
og hélt fullum sálarkröftum alt til ævi-
loka. Aðfaranótt 17. þ. m., þegar hinn
sorglega atburð bar að höndum. að
hús þeirra brann, varð henni bjargað
út um glugga lítt klæddri og varð kalt,
og fékk hún hægt og rólegt andlát um
kl. 9 um morguninn í húsi Jóns bæjar-
fógeta. Frú Sigþrúður var mesta at-
gervis- og ágætis-kona. Ástrík og um-
hyggjusöm manni sínum og börnum,
enda unnu þau henni mjög, og áttu börn
hennar og vaDdamenn jafnan bezta at-
hvarf þar sem hennar naut við. Sjúk-
um og nauðstöddum líknaði hún jafn-
an, og var hvers manns hugljúfi, er
þektu hana. Hún var íríð kona og
greind, stilt og yfiriætislaus. Hún var
hyggin kona og ráðdeildarsöm og guð-
elskandi, og var heimili hennar sann-
kallað fyrirmyndarheimili í hvívetna.
J.
Ritfregn.
Saga Natans Ketilssonar
og Skáld-Rósu. Kituð eftir
beztu heimildum og skilríkjum
af Brynjúlfi Jónssyni frá Minna-
Núpi. Kostnaðarmaður Sigurð-
ur Kristjánsson.
Höfundurinn segir það um tildrög
þess að hann ritaði sögu þessa, að
hann hafi komist yfir brot af Natans-
sögu eftir Tómas Guðmundsson á Þverá
í Vesturhópi. Bar því í ýmsum at-
riðum eigi saman við Natans-sögu
Gísla Konráðssonar, sem prentuð hefir
verið. Út af þessu tók söguritarinn
að leita upplýsinga og spyrjast fyrir
og fékk þá svo margar leiðréttingar
og viðauka, að hann taldi þess þörf að
skrifa nýja sögu. Það er og íull-víst,
að Natans-saga Gísla Konráðssonar
hefir eigi verið sem ábyggilegust, og
einkum gert Natani rangt til. Gísli
hafði aðallega munnmæii í Skagafirði til
að styðjast við, og mun hann hér sem
endrarnær hafa orðið fyrir allmiklum
áhrifum af Jóni Espólín, en hann var
hatursmaður Natans. Tómas á Þverá
var ættaður úr bygðarlagi Natans, og
stóð því miklu betur að vígi til þess
að geta hermt rétt frá. Enda þekkir
Tómas ekki ýmsar þær sögur er Gísli
hermir, og gert hafa Natan svo skugga-
legan í augum almennings, svo sem
sagan um nafnvitjun kölska til móður
Natans, áður en Natan fæddist..
Brynjúlfur hefir fylgt sögn Tómasar
í aðalatriðunum og að öðru leyti farið
eftir sögusögnum gamalla manna, er
ýmist sjálfir mundu atburðina eða höfðu
sjónarvotta að sögumanni. Virðist
hann hér sem endrarnær vera vandur
að heimildum. Þó verður það eigi séð
að hann hafi notað réttarbækur Húna-
vatnssýslu frá þessum tíma, þær eru
nú í Landsskjalasafninu og ættu að
geta gefið upplýsingar um ýms atriði
sögunnar. í lögreglu-þingbók Húna-
vatnssýslu er t. d. réttargjörð sú, er
fram fór er þau Friðrik og Agnes voru
tekin af lífi.
Hér skal ekki farið út í að rekja
einstök atriði sögunnar. Sjálfsagt er
rétt hermt frá í öllum aðalatriðum.
Þó heíir fróður maður sagt mér að
rangt sé sagt frá veru Rósu á Ketils-
'stöðum hjá Páli amtmanni. Hún hafi
eigi komið þangað fyr en eftir að Páll
var giftur, og er þá sagan um það er
Rósa fékk vitneskju um giftingu Páls
þjóðsaga. Vísuna „Ég að öllum háska
hlæ“ eignar BryDjúlfur Rósu. Má vel
vera að það sé rétt, og er vísan ekki
ólík því að vera eftir Rósu. En vana-
lega hefir hún verið eignuð Níelsi
skálda, og þá höfð nokkuð á annan
veg.
í skófatnaðarverzlun Jóns Stefánssonar
Laugaveg 14
gerast þau beztu kaup, sem hægt er
að fá í bænum. T. d.: Kvenstígvjel
á 5 kr. Karlm.stígvjel á 6 kr. 50 a.
Um efni bókarínnar er það að öðru
leyti að segja, að hún skýrir frá æfi-
ferli karls og konu, sem bæði voru
svo ólík öðrum mönnum, að um þau
sköpuðust þjóðsagnir þegar í lifanda
lífi þeirra. Enda varð æfi þeirra hvors
um sig svo viðburðarík, að slíkt er
eigi að undra. Natan hefir verið bráð-
gáfaður maður, og vel að sér ger um
margt. En jafnan er eitthvað skugga-
legt í fari hans, og almenningsálitið
leggur þann dóm á hann, að hann sé
illmenni, og sjálfur sýnist hann hafa
verið líkrar skoðunar. Samt gægist
víða fram gófuglyndi hans 1 sögnum
þeim, er af honum ganga. A.ð almenn-
ingsálitið samt hafi eigi verið að
ástæðulausu sýnir t. d. framkoma hans
við þær Rósu og Agnesi. Rósa hefir
verið afburðakona. En það er eins og
ógæfan elti hana altaf, o£ alt sem hún
gjörir, og þá fyrst og fremst ástir
hennar, verði henni til bölvunar. Alt
líf hennar er ein samhangandi barátta,
og þó að hún hafi „hrasað“, sem sagt
er oftar ep einu sinni, er ekki hægt
annað en að bera virðingu fyrir henni,
þegar maður skilur við hana í sögu-
lokin. Yísur hennar eru margar í bók-
inni. Þær eru margar á hvers manns
vörum enn, og verða sjálfsagt lengi,
enda eiga þær það skilið.
Bókin er skemtileg aflestrar, og vel
rituð, eins og alt sem Brynjúlfur frá
Minna-Núpi lætur frá sér fara. Er
V erzlun
Guðrúnar Jónasson
Aðalstrœti 8.
Bezt, fjölbreyttast og ódýrast
SÆLGÆTI og ÁVEXTIR
í bænum.
Alls þrifnaðar gætt við afgreiðsluna.
ekki hætta á að bókin nái eigi
alþýðuhylli.
Onúpr.
Hermann Jónasson :
Draumar. Rvík.
1912.
Það mun, ef til vill, þykja nokkuð
mikið sagt, og verða sumum „þyrnir
í augum“, að bók þessi, sem prentuð
er fyrir skemstu, sé máske langmerk-
asta bókin, sem út hefir komið á ís-
lenzku um mörg ár, enda er hún
alveg ein í sinni röð.
Höfundurinn, Hermann Jónasson, er
þjóðkunnur, bæði sem búnaðarskóla-
stjóri á Hólum í Hjaltadal og alþingis-
maður. Og allir, sem kynst hafa hon-
um persónulega, vita að hann er skarp-
gáfaður, víðlesinn og vel að sér, og sér-
lega vandaður maður.
Engum, sem drauma þessa les með
athygli og skynsamlegri íhugun, getur
dulist það, að Hermann sé, í mjög
ríkum mæli, gæddur þeirri gáfu, sem
nú er algengast nefnd „miðilsgáfa“.
Og ef hann hefði, á unglingsaldri, orðið
á vegi þeirra manna, er reyna að graf-
ast eftir leyndardómum sálarlífsins, þá
er enginn efi á því, að þessi óvenju-
lega mikli hæfileiki hans hefði orðið
þeim hinn mesti fengur, og um leið
mikilsvert spor áfram í áttina að
ráðningu gátunnar miklu — tilveru
eftir dauðann.
Allur blærinn á frásögn Hermanns
ber það með sér, ljóslega og tvímæla-
laust, að hér er ekki um skröksögur
að ræða, eða skáldsögur. Honum hefir
í raun og sannleika, birst eða vitrast
það, sem hann segir frá, enda það,
sem hann hefir dreymt, og hægt hefir
verið að ganga úr skugga um, reynst
rétt og ábyggilegt í vökunni. (Sbr.
„Að Hólum í Hjaltadal". „Ær með
bráðafári". „Kola“. „Sauðaleitin“ o.fl.).
Mörgum, sem bók þessa lesa, mun
þykja draumurinn, eða vitranin um
Njálu, merkilegastur allra draumanna,
og má vel vera að svo sé. En hann
er þó sá draumurinn, sem þeim, er
vefengja vilja, mun veita hægast að
vega að, sakir þess að ómögulegt er
að sanna gildi hans með ómótmælan-
legum rökum. En svo er aftur á móti
með hina draumana eða vitranirnar.
Þeir hafa ræzt svo bókstaflega á skömm-
um tíma, að ekki verður mótmælt gildi
þeirra, enda verða þeir, miklu fremur
en Njáludraumarnir, þúfan, sem veltir
þunga hlassinu í huga mínum.
Þá er viðbætirinn við bókina ekki
veigaminni, en það er bréf frá Her-
manni til Haraldar Níelssonar, pró-
fessors, skrifað í Ólafsvík 2. Júní 1912;
enda segir prófessorinn „margt í því
svo einkennilegt og merkilegt", að
hann telji réttast að birta það, að mestu,
jafnframt bókinni.
o H/F Sápuhúsið o
Austurstræti 17,
A1I8 konar
sjúkraáhöld.
Afar ódýr. — Mikið úrval.