Reykjavík - 23.11.1912, Side 1

I
1R k \ a v t ft.
Laugardag 33. Nóvember 1912
XIII., 40
Ritstj.: Björn Pálsson
cand. jur.
Talsími 215. Kirkjustræti 12
Pósthölf A 41.
Heima daglega kl. 4—5.
plgarar jara halloka.
TyrKir hafna f'riðarKostum.
Símad í gœrkvötdi frá K.höfn:
Friðarkjör Balkanrtkjanna: Tyrk-
ir haldi að eins Konstantinopel með
nágrenni. Tyrkir þverneita því.
Búlgarar fara halloka við Tscha-
taldja.
Frá ófriðnum.
Það sem gjörst hefir um miðjan
þennan mánuð á ófriðarstöðvun-
um, er að mestu myrkri hulið.
Búlgarar hafa sezt um Tschataldja-
vigin, eins og getið var um í síð-
asta blaði, og hafa orustur verið
háðar þar á hverjum degi. Ensk
blöð frá 15. þ. m. segja að Búlg-
arar hafi brotist inn yfir viggirð-
ingarnar á einum stað, og hafi tekið
þorp sem ekki er nema 21 enska
mílu frá Miklagarði. En allar
fréttir þaðan munu þó vera miður
áreiðanlegar. Tyrkir munu þó að
einhverju leyti hafa rekið af sér
sliðruorðið, og veitt viðnám bak
við víggirðingarnar. En Búlgarar
ef til vill fáliðaðir að taka vigin
með áhlaupi, og munu þeir því
bíða eftir bandamönnum sínum,
bæði Grikkjum og Serbum. en færð
slæm vegna rigninga, og seinkar
það austurför liðsins. Annars er
talið líklegt að ekki verði langt að
bíða, að sambandsþjóðirnar taki
Konstantínópel. Mælt er að soldán
sé viðbúinn að flýja yfir til Asíu
fyrirvaralaust.
Um Adrianopel hafa margar
sögur gengið, sagt þvi nær á hverj-
um degi, að borgin sé unnin.
Síðasta fréttin sú, að þráðlaust
samband við Miklagarð væri nú
slitið. Sagt er og að mjög þrengi
nú að setuliðinu þar vegna vista-
skorts og veikinda,
Mikið er rætt um viðsjár þær
sem eru með Serbum og Austur-
ríkismönnum út af sigurvinningum
Serba í Albaníu. Vill Austurríki
fyrir livern mun varna Serbum að
ná á sitt vald hafnarborgum við
Adriahafið. En Englendingar,
bTakkar og Rússar á bandi Serba
gegn þrívelda-sambandinu, Austur-
ríki, Þýzkalandi og Ítalíu. Telja
menn því víst að draga muni til
Evrópu-styrjaldar af misklíð þessari.
Fregnin um að Búlgarar hafi
farið balloka kemur mönnum
næsta á óvart, enda ekki ólíklegt
að hér sé einungis um það að
ræða, að þeim hafi ekki tekist að
ná Tschataldja með áhlaupi. Og
ef að líkindum ræður, munu
Tyrkir ekki fá rönd við reist þegar
allur her sambandsþjóðanna er
kominn austur þangað.
Uppþot í enska þinginu.
Fnndi Irestað.
Stjórnin enska hefir ekki viljað una
við ósigurinn í atkvæðagreiðslunni, sem
getið er um á öðrum stað í blaðinu.
Tveim dögum síðar kom hún fram
með tillögu um, að viðaukatillaga
sú er íhaldsmenn komu að, skyldi feld
úr gildi — Bonar Law bað úrskurðar
forseta um, hvort löglegt væri að bera
upp svo lagaða tillögu. og kvað forseti
það heimilt.
Þegar ræða átti þá tillögu daginn
eftir komst alt í uppnám í þinginu.
Stjórnarandstæðingar tóku að æpa og
hrópa, svo enginn gat talað. Forsætis-
ráðherrann kölluðu þeir „svikara" og
öilum illum nöfnum, og loks lenti í
hálfgerðum áflogum. Kastaði þá einn
af þingmönnunum frá Ulster bók í
höfuðið á Churchill flotamálaráðherra.
Lauk svo að fundi var frestað til næsta
dags.
Voru viðsjár með mönnum næsta
dag, er á þingfund kom, þó bað sá
afsökunar og fyrirgefningar sem kastað
hafði bókinni í Churchill. En er um-
ræður áttu að byrja f>að forseti sér
hljóðs, og stakk upp á, að umræðum
um þetta mál væri frestað til mánu-
dags, en þetta var á fimtudag. Var
það samþykt, og er talið líklegt í
enskum blöðum 15. þ. m. að flokk-
arnir finni eitthvert ráð til að jafna
deiluna. Þykir líklegasta lausnin, að
fjármálaákvæði heimastjórnarfrum-
varpsins verði vísað aftur til nefndar,
og komi svo þaðan í þeirri mynd, sem
stjórnin vill vera láta. íhaldsmenn
þykja hafa gjört fiokk sínum mikla
hneysu með ólátunum í þinginu.
Jlóbels verðlaun.
Khöfn, 20. Nóv. 1812.
Gerliart Hauptmann fœr Nóbels
verðlaun.
\ * i
* *
Það eru bókmenta-verðlaunin, sem
hér er átt við. Hauptmann er mesta
leikritaskáld Þjó.ðverja, sem nú er uppi.
Einkasöluleyfí á steinoliu.
Nýlega var rætt um það á fundi í
„Fiskiveiðafélagi íslands" hvort æski-
legt væri fyrir félagið að sækja um
einkaleyfi til steinolíusölu samkv. lög-
um síðasta þings. Voru menn á þvít
og var samþ. svohijóðandi tillaga:
„Fundurinn samþykkir að stjórn
Fiskifélagsins sæki til landsstjórnar-
innar um einkaleyfi fyrir félagið til
steínoliusölu hér á landi, samkvæmt
steinolíulögunum, og að stjórn félags-
ins haldi áfram að undirbúa málið,
bæði hér í bænum og út um landið.
"V erltf alliÖ
er leikrit það skýrt, sem Leikfélag
Reykjavíkur sýndi í gærkveldi. í
þetta sinn skal að eins skýrt frá
efni leiksins, en ekki dæmt um
hvernig hann er af hendi leystur.
Tvær eru ættir þær, sem þar
leiða hesta sína saman, verksmiðju-
eigandi Brandt og hans fólk öðru
megin, Hansen dyravörður og hans
fólk hinumegin, heldrafólkið og
alþýðan. Þó fylgist hvorug ættin
að öllu leyti að, því annar sonur
verksmiðjueigandans, guðfræðing-
urinn Haraldur Brandt, fylgir mót-
stöðumönnum ættar sinnar að vissu
leyti að málum, en hinsvegar er
annar sonur' Hansens, Ferdínand
veitingamaður, með öllu ósam-
þykkur bróður sínum Lúðvig, en
hann er það, sem reynir að koma
verkfallinu í tramkvæmd. Lúðvig
sonur Hansens er forstjóri á verk-
smiðju Brandts og hefir verið sett-
ur til menta af honum, en er eld-
heitur jafnaðarmaður og gætir lítt
stillingar. Án þcss að skýra stétt-
arbræðrum sinum frá fyrirætlunum
sínum, sem eru að koma Brandt
á höfuðið, svo erfiðismennirnir
geti sjálfir eignast verksmiðjuna,
fær hann til þess að hætta allri
vinnu, en til þess að verka-
= Kajjitín. =-
Altaf nægar birgðir hjá
Sveini Jónssyni,
Templarsundi 3. Reykjavik.
Kostar aðeins 80 aura pundið.
i pd. af Kaffitíni jafngildir i pd. af
brendu og möluðu kaffi á 1,20—1,30 pd.
og '/2 pd. af export á 0,25. Það er því
um 70 aura sparna^Sur á pundinu. Og
það sem mestu varðar: Kafitínið er holl-
ur og nærandi drykkur og alveg skaðlaus
fyrir alla — unga og gamla.
Einka-umboðsmaður á íslandi:
Sveinn M. Sveinsson,
Hafnegade 47'. Kaupmh.
mennirnir geti notið styrks af fé-
lagssjóði stéttarbræðranna meðan
á verkfallinu stendur, þarf almenn-
ur fundur þeirra að lýsa þvi yfir, að
verkfallið sé réttmætt. Þetta mis-
tekst fyrir Lúðvíg, sumpart vegna
þess að hann leynir alla fyrirætl-
unum sínum, sumpart vegna þess
að hann er svikinn af foringja
einum í verkmannaflokkinum, Dr.
Schmidt, er virðist vera auðsveipt
verkfæri í hendi manns, konsúls
Warrens, sem ástfanginn er í dótt-
ur Brandts, Mariu. Höfundurinn
hefir húið Lúðvíg ýmsum kostum,
en samt sem áður eru tvö lýti í
fari hans, sem gerir það að verk-
um, að tæpast ei* hægt að hafa
samhug með honum. Það fyrst og
fremst, að þótt honum sé vel við
Brandtsfólkið, þá svikst hann að
þvi, þegar verst gegnir; það annað
að ekki er unt að sjá annað, en
verkfallið, þrátt fyrir skýringu hans
á ástæðunum til þess, eigi rót sína
að rekja til þess, að hann var og er
eflauststöðugt er ástfanginn í Maríu
Brandt, en sér eða þykist sjá, að
þeim ráðahag geti hann ekki náð.
|xm., 40
íeikjél. Reykjavíkur.
eftir Edgar Hoyer.
sunnudaginn 21. Nóv., kl. 8 síðd. í
Iðnaðarmannahúsinu.
Því fremur er atferli Lúðvígs ógeð-
felt, sem bæði frú Brandt, gömul,
þýð og góð kona, María dóttir henn-
ar, ung og indæl stúlka og Harald-
ur Brandt, öll koma hvert öðru
betur fram við Lúðvíg og fara að
honum jafnvel bónarveg. Sá eini
af þeirri ætt, sem verðskuldar og
að eins örlitið afsakar framkomu
hans, er hinn Brandts sonurinn,
lögregluforingi, Eiríkur Brandt. —
Öðru máli er að gegna um bróð-
ur Lúðvígs, Ferdínand. Hann er í
framkomu sinni svo miklum göll-
um og lýturn lostinn, að slíkra
manna félagsskap firrast flestir góð-
ir menn. Hann er glysgjarn, íburð-
armikill úr hófi og ósmekkvís, ó-
vandur að þvi hvernig hann fer
að græða fé af öðrum, en þó alls
ekki þjófur, eftir því, sem hann
lítur á það mál, og siðsemin i með-
allagi. Samt sem áður er hann
bjartagóður og bljúgur í lund; ó-
hræddur við að leggja sjálfan sig
i sölurnar, bæði fyrir bróðir sinn
og foreldra sina. Á frummálinu
er leikrit þetta kallað: »Hansens
bræðurnir«; virðist því það hafa
vakað fyrir höfundinum engu síð-
ur að lýsa þessum manni, en Lúð-
víg, þótt þráðurinn sé allur um
þann siðari spunninn og örlög
Ferdínands líði hjá i svipmyndum
úr svall-lífi stórbæjanna (sbr. 3.
þáttinn) enda er hann lífæðin í
þessu leikriti. Ýmsir koma aðrir
til sögunnar, en þeir, sem nefndir
hafa verið, en ekki sýnist neinum
vera það ofætlun að skilja þeirra
afstöðu.
Ekki verður leikrit þetta skoðað
sem rökstuddur dómur um órétt-
mæti jafnaðarmenskunnar, til þess
er það of einhliða árásá verkamenn-
ina, öllu heldur ber að skipa þvi i
flokk með alþýðuleikritum, er sýna
ýmsa viðburði og svipmyndir úr lifi
mannanna. Lýsing höfundarins á
hinum ýmsu persónum leiksins er
mjög greinileg, svo að enginn er
öðrum líkur og það á þetta leikril
sameiginlegt með öðrum leikritutíi
sama höfundar. Edgards Höyers,
að það fer eða getur farið vel á
leiksviði. Um hvernig leikendum
tókst að leysa starf sitt af hendi
verður síðar tækifæri að minnast
á, en um leiktjöld og útbúnað er
óhætt að fullyrða að ekki verður
með neinni sanngirni krafist frekara.
Strandferdirnar næsta dr
hefir Sameinaða gufuskipafélagið tekið
að sér samkv. samningi við raðherra
vorn. Fréttin barst hingað i skeyti
til stjórnarráðsins á þriðjudaginn var.