Reykjavík - 10.05.1913, Page 1

1R k \ a\> t h.
Liaugardag ÍO. Maí 1913
XIV., so
Ritstj.: Björn Pálsson
cand. jur.
Talsími 215. Kirkjustræti 12.
Pósthólf A 41.
Heima daglega kl. 4—5.
Launahækkuaar-frumvarpið.
Blað eitt flutti fregn um það ný-
lega, að stjórnin'ætlaðí að leggja fyr-
ir næsta þing frumvarp um launa-
hækkun embættismanna.
Þingmálafundir í Kjósar og Gull-
bringu kjördæmi hafa svo farið að
mótmæla þessu af miklum móði.
Sérstaklega hafði blaðið talað um
mikla launahækkun til landlæknis og
landritara.
Því miður heflr blaðið ekki gert sór
það ómak að spyrja ráðherra, hvað
hæft væri í þessu. Hefði það gert það,
hefði því vafalaust farist öðruvísi orð.
Efni frumvarps þess sem hér er
um að ræða, er aðallega það, að
breyta launum kennaranna við Menta-
skólann og Kennaraskólann, svo að
þau fari hækkandi með embættisaldri,
og að hœkka laun dómendanna í yfir-
dómi landsins. Ið fyrra er réttlætis-
verk; ið síðara óhjákvæmilega nauð-
synlegt.
Kennaralaunin voru óhæfllega lág
fyrir öndverðu, og nú er þó orðið
meira en 50o/o dýrara að lifa en þá
var.
Enginn fjölskyldumaður í kennara-
stöðu getur lifað sómasamlega nú í
Reykjavík fyrir 2000 til 2500 kr., og
þó hafa sumir lægra, t. d. aukakenn-
arar.
Enginn maður, sem skyn ber á
málið, mun láta sér til hugar koma,
að neita þvi, að það sé bæði réttlæti
og hyggindi að gjalda kennurum við
æðri mentastofnanir landsins það kaup,
að þeir geti lifað með sparsemi á-
hyggjulaust.
Um æðstu dómara eins lands mun
öllum koma saman um, að þeir menn
ættu að vera færustu lagamenn lands-
ins. En til þess að geta fengið J)á
menn í þau embætti og haldið þeim
þar, verða þau að vera það vel launuð,
að dómararnir vilji í þeim embættum
vera. En eins og nú er, þá er meiri
hluti af sýslumannaembættum lands-
ins tekjuhærri en dómstjóraembættið
í yflrdómi, ekki að tala um hin dóm-
araembættin í þeim dómi. Þetta er
óhæfa. Ef beztu lögfræðingárnir fást
ekki í yfirdóminn, af því að þeir sjá
sér miklu meiri hagnað í að sækja
um önnur störf (t. d. sýslumannsem-
bætti), þá er réttarfari landsins illa
borgið. Slíkt má ekki eiga sór stað.
Hitt ætti þá jafnframt að vera sjálf-
sagt, að banna þeim áð gegna öðrum
störfum, t. d. þingmensku, eða hafa
nokkurt annað starf á hendi, sem
kaup er fyrir goldið, því að alt slíkt
getur gert þá öðrum háða, en það
má enginn dómari í æðsta dómstóli
landsins vera.
Launakjörum tveggja annara em-
bætta er farið fram á að breyta, en
Reykjavik: Teater.
Fritz Boesens Teaterselskal)
opförer Mandag d. 12. (2den Pinsedag)
og Tirsdag d. 13. Mai hver Aften
Kl. 8V2 præcis
A laddi n9
Æventyrskuespil i 16 Afdelinger
af Adam Oehlenslæger.
Billetter til disse Forestillinger kan
forudbestilles i „Isafolds11 Boghandel.
Billetpriser Kr. 2,00 — 1,50 og 1,00.
ekki hækka; það er biskupsembættið
og landritaraembættið. Það er farið
fram á að lækka byrjunarlaunin. en
láta þau aftur hækka með embættis-
aldri, t. d. að byrjunarlaun landritara
verði eftirleiðis 5500 kr. (í stað 6000
kr., sem nú eru launin alla tíðina);
eftir tiltekið árabil geta þau svo hækk-
að upp í 6000 kr., og að lokum kom-
ist upp í 6500 kr. — Þetta kemur
nokkurnveginn í sama stað niður eins
og nú, ef maðurinn lifir nógu lengi í
embættinu. En deyi hann eða fatlist
frá því áður, bíður hann tjón við
breytinguna, t. d. ef hann fellur frá
áður en hann nær í síðustu hækkun-
ina, eða áður en hann hefir notið
hennar svo lengi, að hann hafl
unnið upp þann tíma, er hann hafði
lægri laun en nú.
Einskis sýslumanns laun er farið
fram á að hækka, og einskis læknis,
og þá auðvitað heldur ekki landlæknis.
Engra annara embættismanna launa-
kjörum er farið fram á að breyta, en
þeirra sem taldir hafa verið hér að
framan. J. Ól.
Isiaiids banki.
Um hann hefur talsvert verið skrif-
að í dönsk blöð undanfarið, sakir þess
að hlutabréf hans hafa lækkað í verði
á kauphöllinni. Var orðasveimur um
það, að bankinn kynni ef til vill að
verða fyrir tjóni af viðskiftum við tvö
verslunarfélög, er hann á fé hjá.
Voru hlutabréf hans komin ofan í 88x/2,
er lægst stóð. Bréfln tóku brátt að
stíga aítur í verði, einkum er það vitn-
aðist, með hve góðum blóma hagur
hans stóð, því að samkv. reikningum
bankans fyrir síðasta ár voru „afskrif-
uð“ 68 þús. kr. fyrir væntanlegu tapi
á næsu árum, auk þess voru 33 þús.
lagðar í varasjóð, sem nú er orðinn
300 þús. kr., og þaraðauki lagttilað
greiða skuli hluthöfum 5V2% í árs-
arð. Voru hlutabréfin komin upp í
97, er síðast fréttist.
Stjórn bankans telur enga hættu á
því, að bankinn tapi miklu fé á þeim
tveimur félögum, sem um var getið.
Dálítið geti það orðið, en aldrei svo
mikið, að það skaði bankann til nokk-
urra muna.
EæjarsíiiH.
Nliðstöðinni verður lokað kl. 7
i kvöld. Á Hvítasunnudag er að
eins opið frá 10—11 árd. og 4—
7 síðd.
Á 2. í Hvitasunnu og fram-
vegis á Sunnudögum verður mið-
stöðin opin frá 8 árd. til 9 siðd.
Reykjavik, 10. Maí 1913.
Forherg.
Áflogin í iðnó.
Ungmennafélagið og glímufélagið
„Ármann" eru komin í hár saman.
Rimman byrjar með skætingi í „Vísi“,
— sem er svo hlálegur að kalla þetta
„raddir almennings" — og tekur alt
plássið frá Cymbelínu hinni fögru —
það á víst að heita kurteisi við kven-
þjóðina — og þegar hvorirtveggja eru
orðnir leiðir á að reyna að berja rök-
semdum sínum hvor inn í annan,
koma þeir sér saman um að slást
opinberlega, og „láta sannleikann koma
í Ijós“. En þeir herrar gæta ekki að
því, að með því róta þeir tveim aðil-
um, sem ekkert hafa gert á hluta
þeirra, inn í deilu sína, og þessum að-
ilum gera þeir stórkostlega rangt til.
Ég á við „publikum" og glímuna ís-
lenzku. Ef glímumenn ætla að fara
að eyðileggja smekk manna með því
að kalla Ijótustu tegundir af áflogum
glímu, þá vil óg benda þeim á, að
hugtakið glíma er fyrst og fremst
fegurð, og á fátt sammerkt við þessar
ryskingar sem þeir höfðu til sýnis þ.
,6. þ. m. í Iðnó. Éó glímdu nokkrir
menn fallega, en yflrleitt var andstygð
að horfa á aðfarirnar.
Ekki skal ég segja meira um mis-
brúkun á nafni glímunnar, en gjarna
vildi ég mega bera hönd fyrir höfuð
áhorfenda. Halda glímumenn í rauu
og veru, að nokkur maður með smekk
hafl gaman af að sjá þá bolast af öll-
um lífs og sálar kröftum, keyrandi hver
annan niður föll svo mikil sem væru
þar trjábolir að leik. Þykir nokkrum
gaman að því að sjá sinn sannkristinn
náunga settan úr liði ? Ekki mér.
Nei, þið glímumenn! Ef þið þurfið
að jafna eitthvert ágreiningsatriði með
hnefanum, þá auglýsið þið ekki glímu,
heldur ryskingar, til þess að hneyksla
éngan, hvorki menn né hugtök. Ef
ekkert ofurkapp er í ykkur áður en þið
komið upp á pallinn — og því að eins
— getið þið orðið löndum ykkar til
gleði og sjálfum ykkur til gagns.
Annars má geta þess að „Ármann“
sigraði með 47 á móti 30.
Áhorfandi.
Eldgosiö.
Af sórstökum ástæðum gat blaðið
ekki flutt frásögn um eldstöðvarnar í
þessu tbl.
Um miðja vikuna höfðu eldarnir
aukist, og sumstaðar fundust vægir
landskjálftakippir. Öskufall ekkert.
XIV., 30
MT Drekkið -*(
Egilgmjöð og Iffialtextrakt frá
iimleiiílvi
ölgerðinni
„yigli Skallagrímssyni".
Ölið ínælir með sér sjálft.
Sími 390.
Leikhúsid.
Hr. Fritz Boesen kom hingað með
leikflokk sinn á „Sterling" á miðviku-
daginn. Hann heflr komið hjer áður
í tvö sumur og hefir eignast hér marga
vini. í gærkvöldi var leikið í fyrsta
sinn og lagt á vaðið með eitt af leik-
ritum Ibsens, Rosmersholm. Hr. Boe-
sen heflr yfirleitt sýnt hér áður góðan
smekk um leikritaval og hið sama
ætlar hann að sýna enn eftir byrjun-
inni að dæma.
Hér er ekki rúm til í þetta sinn að
geta efni leiksins, en um meðferðina
er það að segja, að hún var í öllum
aðalátriðum góð. Helstu hlutverkin
höíðu þau F. Boesen og ungfrú Carla
Múller (Rosmers og Rebekka West) og
léku bæði af góðum skilningi og yflr-
leitt vel.
Hin hlutverkin voru leikin sóma-
samlega; þó skorti það tilfinnanlega
á góðan leik hjá Kroll rektor, að hann
sagði sumar setningar afleitlega.
Stendur til að flokkurinn jsýni ýms
leikrit þennan mánuð. Næst verður
Aladdin sýndur á 2. í Hvítasunnu.
Frá iinm.
Pegar Skutari var unnin.
Dagana áður en Skutari var unnin
gerðu Svartfellingar hvert áhlaupið öðru
harðara á útvirkin, og fengu þá tekið
sum þeirra. Urðu þeir þá varir við
að borgarmenn var farið að vanhaga
um skotfæri, og það er talið aðal-orsök
til þess áð Essad Pasha gafst upp.
Sumir segja og að Essad Pasha hafi
séð sér leik á borði til að verða kon-
ungur í Albaníu; hafi það orðið að
samkomulagi með Nikita Svartfellinga-
konungi og honum, að Essad gæfi upp
borgina, en fengi að halda burtu með
lið sitt og vopn. Yar Mikita fús á að
veita honum það, því hann vildi fyrir
hvern mun ná borginni. Fór Essad
síðan suður í land til Alessio, og lét
gefa sér þar konungsnafn. Bráða-
byrgðarstjórn sú er fyrir var vildi þó
ekki játast undir hann. Ismail Kemal
heitir formaður þeirrar stjórnar, og
var hann staddur í Parísarborg er þetta.
gerðist. Taldi hann mjög á Essad
fyrir þetta tiltæki hans.
Mikill fögnuður varð í Montenegro
er Skutari var unnin, og eins um öll
Balkanríkin. Sama var og í St. Pét-
ursborg, og yfirleitt í öllum Slavalönd-
um. En í Vínarborg kvað við annan
tón. Eins og símað hefir verið til
blaðsins, þá urðu loks þau málalok,
að Austurríkismenn settu Svartfell-
ingum tvo kosti, annaðhvort að afsala
sér Skutari eða þeir segðu þeim stríð