Ríki - 21.07.1911, Síða 2

2
R í K

»13
kemur út fyrst um sinn fram um þing-
kosningar í haust, 1—2 tölublöðí viku.
Verð: 1 króna. Greiðist fyrir 10.
septbr. f lausasölu (í Reykjavík) 5
aura eintakið.
Auglýsingaverð: venjulega 1 kr.
þuml. — Vildarkjör þeim til handa,
er auglýsa mikið.
Útgefandi:
Skrifstofa Sjálfstœðisftokksins.
Ritstjðri og ábyrgðarmaðar:
Sigurður Lýðsson, cand. juris.
Hittist áskrifstofu Sjálfstæðisflokksins
10—II Va f- h.
Afgreiðslumðaur:
Pj. O. Ouðmundsson, bœjarfulltrúi.
At'greiðslan er í skrifstofu Sjálf-
stæðisflokksins í Bárubúð (uppi) við
Vonarstræti. Opin hvern virkan dag
kl. 6V.-81/,.
Talsíma nr.

Jón Sigurðsson
(Aldarafmælið).
Sungið á Seyðisfirði 1911.
Úr fjarsta dal á fremstu strönd
er frónski dansinn stiginn,
og nú er öllum hægt um hönd
að horfa’ á bræðra vígin.
Úr mörgum benjum blæðir nú,
er Baldur vor er látinn,
og engan villir vonin sú
h tnn verði úr helju grátinn.
En annað hugði’ hann oss og sér
en okkur smánin taki
sem frægðarlausan flóttaher
með festa skildi’ á baki.
Pá varð það æfiverk í sand
að vinna’ oss auð og hróður
í staðinn fyrir fargað land
og fyrirlitna móður.
En til þess Iengst hann lífi sleit,
víð litla þökk, á verði,
og varð að baki úr sinni sveit
að sjá við Hrappi’ og Merði.
Og lítið sýndist saknað hans
þótt sigurhátíð stæði;
hann fékk: að horfa langt til lands
og lesa’ um aðra kvæði.
Svo dapurt var á verði, Jón
svo víða’ í felur skriðið,
unz morgunbjarminn bryddi Frón
og brýnt var deiga liðið.
Þá dreymdi móður drauminn sinn
um drengi, er ekki svíkja,
og heimti’ oss unga’ í hópinn sínn
því hann múndi aldrei víkja.
Og enn þá mænir alt á þig
á aldardegi þínum,
sem vonast til að verja sig,
sem veit af arfi sínum,
sem ekki’ er keypt af eigin hag
né undir hatri grafið.
Er vandar byggt vort bræðralag
en brú á Atlantshafið?
Með þér var hver einn háski fær
um hrjósturvegu farna,
og sízt með þér oss þjökun nær,
ef því má nokkuð varna;
og lengst í álfur ljóma slær
á leiðir íslands barna
við hvítra tinda heiðin skær
þín háa,~bjarta stjarna.
P. E.
------■«&-----
Við síðustu kosningar skiptist þjóð-
in í 2 andstæða flokka. Annar flokk-
urinn vildi aðhyllast frumvarp miliilanda-
nefndarinnar óbreytt, eða með þeim
breytingum einum, sem Danir fyrir fram
vildu heita að samþykkja, hinn vildi
gera gagngerðar breytingar á frumvarp-
inu, og mikill meiri hluti þjóðarinnar
fylgdi honum að máli. Af. þeim flokki
fengu 25 menn kosningu, en aðeíns 9
af frumvarpsmönnum,
Á þessum skoðanamun byggðist
flokkaskiftingin á þinginu og byggist
enn.
Enda er ágreiningurinn mjög veru-
legur.
Svo sem kunnugt er, gekk miililanda-
frumvarpið í þá átt að innlima ísland í
hið samsafnaða danska ríki (det samlede
danske Rige) —í danska alríkið.
Mótstöðumenn frumvarpsins vildu
hinsvegar að ísland yrði sjálfstætt og
fullveðja ríki í jafnrjettissambandi við
Danmörku.
Stefnumuninum geta menn bezt gert
sjer grein fyrir, ineð því að bera saman
millilandanefndarfrumvarpið og frumvarp
það til sambandslaga, er afgreitt var frá
Alþingi 1909.
Báðir flokkarnir halda í raun og veru
fast við stefnu sína.
Heimastjórnarmennirnir halda enn fast
við innlimunarstefnu sína, svo sem sjá
má af ályktun stjórnar þess flokks hjer
á dögunum, þar sem segir að stefnan í
sambandsmálinu sje auðvitað óbreytt.
Og Sjálfstæðismennirnir halda jafn fast
við sjálfstæðisstefnuna, eins og hún kom
fram í frumvarpi Alþingis 1909.
Sjálfstæðismálið er þvi verulegasta
ágreiningsinálið milli flokkanna.
I fjölda annara stórmála greinir menn
innan flokkanna stórum á, svo er í að-
flutningsbannsmálinu aðskilnaði ríkis og
kirkju, skattamálunum stjórnarskrármálinu
o. s. frv.
En þessi ágreiningur kemur ekki að-
eins fram í frumvörpum þeim, er áður
voru nefnd, þó þau beri hans ljósastan
vottinn, hann kemur fram í hverju ein-
asta máli þótt smátt sje, sem getur stuðl-
að að framgangi sjálfstæðisstefnunnar,
og verið þröskuldur í vegi fyrir innlim-
uninni síðar meir.
Nú kann einhver að spyrja sem svo:
Er ekki líklegast að frumvarp Sjálfstæð-
ismanna ekki nái samþykki Dana á næsta
kjörtímabiii, og Heimastjórnarflokkurinn
hefur lýst þvf yfir að hann ætlist ekki
til þess, að málinu sje til lykta ráðið
nema það sje fyrst borið undir kjós-
endur sjerstaklega, væri því ekki rjettast
að láta þenna ágreim'ng liggja og snúa
sjer að innanlands málunum og mynda
flokka eftir hinum mismunandi skoðun-
um á þeim?
Því svörum vjer óhikað neitandi.
Ekki þar fyrir að það væri ekki mjög
svo æskilegt fyrir margra hluta sakir,
en það er því miður ómögulegt með
öllu.
Af því myndi óhjákvæmilega leiða,
að miklu erfiðara yrði að fá sjálfstæðis-
kröfunum framgengt í Danmörku síðar
meir. Danir myndu líta svo á — enda
fráleitt látið undir höfuð leggjast af
mótstöðumönnum vorum hjer heima
að telja þeim þá trú — að íslendingar
væru orðnir þreyttir á þessu freisis- og
sjálfstæðisglamri. Það hefði verið augna-
bliksæsingúm óhlutvandra manna að
kenna, hvernig kosningarnar fóru 1908 —
Þjóðin væri farin að vitkast aftur.
Því var og óspart haldið frani af
mótstöðumönnum vorum 1908 — að
•stjórnarandstæðingarnir, sem þá komust
á þir.g, væri enginn samstæður flokkur,
sumir vildu aðeins örlitlar breytingar á
frumvarpinu til þess að gera það skýr-
ara, og þessu’ trúði þorri Dana, sem
öðru, er vinir þeirra hjer heima segja
þeim.
Þetta reyndist nú, sein vitanlegt var,
alveg rangt, er þingið kom saman,
stjórnarandstæðingarnir allir með tölu,
stóðu sem einn maður utan um sjálf
stæðiskröfurnar.
Enn uppkastsmennirnir voru ekki
af baki dottnir fyrir það, þeir sögðu
þetta væru hrein svik við kjósendurna,
margir þeirra er kosiðhefðu sjálfstæðis-
inenn á þing, hefðu ekki ætlast til að
gengið væri svolangt, sem þingið 1909
gerði, þeir myndu áreiðanlega vera
ánægðir með frumvarpið með breyting-
um minnihlutans, og þessu trúði þorri
Dana.
Síðan hafa þeir líka stagast á því
dag eptir dag, viku eftir viku, mánuð
eftir mánuð og ár eftir ár að uppkast-
inu væri stöðugt að aukast fylgi, og
þeir hafa eyru Dana.
Þessvegna er alveg óhjákvæmilegt að
kosningarnar snúist í þetta sinn um
sjálfstæðismálið.
Það er afar áríðar.di að vita hið sanna
um vilja þjóðarinnar í því máli. íslenzku
þingmennirnir þurfa að vita það og
Danir þurfa að vita það líka.
Og þó að Danir tækju þvert í málið
1909, þá er ekki ólíklegt að aðraryrðu
undirtektirnar, er þeir sæju að bak við
sjálfstæðiskröfurnar stæði ákveðinn meiri
hluti íslenzkra kjósenda. Margir þeirra
að minsta kosti hjelduað svo væri ekki
1909, en verði Sjálfstæðismenn ofan á
við kosningarnar í haust verða engar
brigður á það bornar.
Lagastaðfestingar.
Öll lög frá síðasta þingi hafa öðlast
konungsstaðfestingu nema smá lög um
breytingu á lagaskólalögunum, sem urðu
þýðingarlaus sakir annara laga er síðar
voru afgreidd frá þinginu.
Þingrof og kosningar.
Þingið hefir verið leyst upp og eiga
nýjar kosningar að fara fram 28. okt.
í haust, sem er 1. vetrardagur.
Allt sem bendir í framfara-
áttina
óskaði Konow yfirráðgjafi Norðmanna
að þroskaðist sem bezt með þjóð vorri,
í hamingjuóskaskeytinu, er hann sendi
háskóla íslands á stofnunardegi hans.
Þetta hefur verið gert að umtalsefni í
blaðinu »Politiken« — aðalmálgagni
róttæka flokksinsí Danmörku — hnýtt í
hann fyrir að vera að senda slíkt skeyti,
og þó sjerstaklega fyrir orð þau er að
ofan getur. Væri þetta hæfilegur texti
fyrir Heimastjórnarblöðin í næsta skipti
er þau flytja hugvekju um velvild Dana
í vorn garð, og gott Iíka fyrir aðra að
minnast þess, að róttækasta blað Dana —
að jafnaðarmannablöðunum undanskild-
um — reiðist því, að merkur, erlend-
ur stjórnmálamaður skuli óska þess, að
alt það megi blómgast hjá oss íslend
ingum, er í framfara áttina stéfnir.
Fyr má nú vera velvildin.
Misgáningurinn.
í næst síðasta blaði flutti Lögrjetta
svohljóðandi ályktun, sem hún kvað sam-
þykkta af miðstjórn Heimastjórnarflokks-
ins;
Miðstjórn varar flokksmenn sína við því.
að greiða öðrum þingmannaefnum atkvæði
við í hönd farandi kosningar, en þeim sem
flokkurinn kann að hafa tilnefnt.«
Lögrjetía læturáiyktuninni fylgjanokk-
ur orð, til þess að mæla með henni og
sýna fram á, hve nauðsynlegtsje að taka
hana til greina.
Þetta var á miðvikudag.
Á föstudaginn flytur Þjóðólfur álykt-
unina með saina eftirmála, sem Lögrjetta.
Á laugardaginn skýrir Jón Ólafsson
alþm. frá því í Reykjavík, að þessi til-
Iaga hafi aldrei verið samþykkt í mið-
stjórn Heimastjórnarflokksins. Lögrjettu
hafi verið afhentur þessi miði í stað
ar.nars miða, og flokkurinn hafi ekkert
á móti að í þeim kjördæmum þar sem
flokkurinn hefur engan tilnefnt, kjósi
flokksbræðurnir þann er þeim þykir væn-
legri.
Loks lýsir Lögrjetta því yfir í fyrra-
dag, að það hafi stafað af miskilningi
að hún flutti tillöguna, en biður menn
jafnframt að hafa það ríkt í huga sem
hún hafi um hana mælt.
Það hefur þótt rjett, að skýra svo
nákvæmlega frá þessari »flokksstjórnar-
ályktun«, því að hún er fyrirýmsra hluta
sakir töluvert merkileg.
það á að vera fvrir misgáning að hún
birtist í Lögrjettu, og við þann rrisgán-
irig hlutu miðstjórnarmennirnir strax að
verða varir, er blaðið kom út, og þá
full ástæða til þess fyrir þá að koma í
veg fyrir hann strax.
Samt birtist ályktunin tveim dögum
síðar í Þjóðólfi. Ritstjóri og ábyrgðar-
maður Þjóðólfs er Jón alþm. Ólafsson
og hann siturí miðstjórn Heimastjórnar-
flokksins, og þó flytur blaðið þá fregn
að ályktunin, sem að ofan getur, hafi
veriðsamþykktafmiðstjórnHeimastjórnar-
flokksins.
Og þegar hr. J. Ó. er að skýra frá
misgáningnum í Reykjavíkinni víkurhann
ekki einu orði að því, hvers vegna blaðið
hans hafi talið ályktun þessa samþykkta
daginn áður.
Og Lögrjeítu var afhentur miðinn
með ályktuninni í misgáningi í stað ann-
ars miða, sem hún þá sjálfsagt hefur
átt að birta. En hvernig stendur þá á,.
að sá miði ekki hefur verið birtur eftir
að misgáningurinn var kominn í Ijós?
Vjer höfum ekki heyrt öllu ótrúlegri
sögu nýlega en þessa um misgáninginn.
Hinu hefðum vjer miklu betur trúað,
og sýnist það satt að segja miklu senni-
legra eftir því sem fram er komið í mál-
inu, að ályktunin hafi í raun og veru
verið samþykkt í miðstjórninni, en svo
hafi miðstjórnarmennirnir eftir á sjeðað
hún var ekki heppileg í alla staði.
Og ályktunin er í sjálfu sjer mjög eðli-
leg, hvaða flokkur sem í hlutætti, gerð
í því skyni að hindra sundrungí flokkn-
um, enda á að beita henni alstaðar þar
sem flokkurinn hefur mann í boði.
En það Iá ennfremur næst að skilja
hana svo, aðþarsem flokkstjórnin hefði
engan frambjóðanda til nefnt þar ættu
Heimastjórnarkjósendur að sitja heima.
En sá skilningur vill miðstjórnin með
engu móti að sje lagður í tillöguna, og
það af auðskildum ástæðúm.