Skeggi - 29.06.1918, Blaðsíða 1
1. árg.
Vestmannaeyjum, Laugardaginn 29. juní 1918.
36. tbl.
Eidvsðarauki
Tíðrætt verður mönnum um
eldiviðarskortinn hjer í Eyjum og
er það síst án orsaka. Orræðin
eru færri, eins og oft vill verða.
það er auðveldara að kvarta en
bjarga. Nokkrir hafa látið á sjer
skylja að landsstjórninni beri að
hlaupa hjer undir bagga og senda
hingað nægan eldivið af einhverju
tagi, Hún hefur nú öðru hvoru
verið að senda hingað útlend kol,
sem heldur mega heita seld en
gefin; á það að vísu svo að vera.
Sennilega hefur landsstjórnin í
mörg horn að líta meö ráðstaf-
anir í þessu efni, og vafasamt
hversu holt það væri almenningi
að varpa allri áhyggju sinni upp
á hana. það er eðlilegur gangur
h'fsins að hver og einn verði að
bjarga sjer sjálfur meðan má, en
ákalli hjáip annara, þegar eigin
mátt þrýtur.
Ein ráðstöfunin af hálfu lands-
stjórnarinnar er að setja bjarg-
ráðanefndir svo kallaðar, í hverri
sýslu. Helstu verkefni nefnda
þessara mun vera að taka á rnóti
vörum, sem landsverslunin sendir
þeim og gefa henni skýrslur um
vöruforða. Öllu lengra munu
þær ekki fara svona upp til
hópa. þær standa, í sumum
greinum, litlu betur að vígi en
einstakir menn, til að afla þess,
sem vantar; svo er um úrræðin
til að afla eldiviðar, þar sem
hann er ekki til í heimalandinu.
Raunar gætu þær unnið talsvert
gagn með því að blása fjöri í
almenning til að krækja í það,
sem fáanlegt kann að vera, en
vafasamt hvort rjett er fyrir þær
að vasast mikið í að framleiða
sjálfar fyrir reikning hrepps eða
sýslu; þau verk vilja verða dýr.
það er nú farið að líða tals-
vert á vorið, liðnar sólstöður, en
lítið er oröið um aðdrætti á eidi-
viði, nema þessi útlendu kol,
sem fólk hliðrar sjer hjá að
kaupa í lengstu lög. Mótak er
nú stundað af kappi víða um
landið, en ekki njóta Eyjarnar
mikils góðs af því. Tjörneskolin
sáust ekki hjer í fyrra, og engar
ráðstafanir gerðar enn til að ná
í neitt af þeim.
Maður einn hefurbent„Skeggja“
á eitt eldsneytið enn, sem bjarg-
ast mætti við í nauðum. það er
t or f.
Torf hafa menn lengi notað í
eldinn og unað sæmilega við,
Einar jarl í Orkneyjum brendi
torfi og var af því kallaður Torf-
Einar; rná þó vera að það torf
hafi verið mór. Hvað um það,
góðu torfi má vel brenna. það
jafnast fyllilega á við lakasta
móinn, sem gengur kaupum - og
sölum í háu verði. Hjer hagar
svo til, að auðvelt er að bæta
torfið, með því að láta g r ú t
saman við það. það vakti fyrir
þeim sem á þetta benti að svo
skyldi meðfara, að torfinu væri
hlaðið í lög og hvert lag smurt
með grút. Ætti þá þetta að vera
góður eldiviður og ódýr, en
raunar ekki ágætis reykelsi.
Enginn torfvöllur er til í sýsl-
unni og yrði því að fá þetta „af
landi". En sá munur er á þessu
og mónum, að torfið er miklu
fljótteknara og þarf ekki nærri
hálfnn móþurk. það er enn-
fremur auðvelt í flutningi, og
ætti þá ekki að verða hræðilega
dýrt,
það lætur nærri að einn maður
skeri um 300 torfur í dag, og
þyriti þá að fá 3 aura fyrir hverja
í pælunni til að hafa 9 kr. í
kaup. Uppreiðslan ætti ekki að
kosta rneira, þ. e. aðra 3 aura á
stk. þurkunin getur aldrei
kostað mjög mikið, segjum t. d.
3 aura á stk. það verða samtals
9 aurar sík. af þessu torfi, eða
9 0 aura h e s t u r i n n, ef 10
torfur eru á hverjum. Sje nú
flutningur á sjó og landi gerður
11 aura á stk., sem raunar er
eflaust of 1 á g t, þá verður
hver torfa 20 aura þegar hún
kemur hingað, hestburðurinn 2
kr. eða s m á I. 20 kr., ef hver
þur torfa er gerð 10 pd. Vitan-
lega er hjer átt við ljett reiðings
torf, en ekki moldar-torf.
„Skeggi“ treystir sjer ekki til
að dæma um hvað rjett er í
áætlun þessari, en lætur hana þó
fljúga, þeim til athugunar, sem
vilja hugsa nánar um þetta atriði.
Fúslega vill hann flytja allar
góðar bendingur um þetta mál,
enda þó vafi geti verið um ágæti
þeirra. það er þeirra að veija
úr, sem betur hafa vit á.
Daglegt brauð
Grein þessi átti að koma í síð-
; asta blaði, en varð að víkja fyrir
! öðru.
í það er orðin týska, að deila. á
kristnu þjóðirnar fyrir athæfi
i þeirra og guðleysi þessi síðustu
ár. Er nú svo á mörgum að
heyra að öll trú, von og kær-
leikur sjeu að verða útlæg úr
kristnum heirni. Raunar dæma
þeir eigi svo sem nokkuð þekkja
það mál. því að hvenær reynirá
þau náðarmeðul, ef ekki á tímum
neyðarinnar?
En látum svo vera, að góðir
siðir sjen afræktir, svo sem af er
látið, um kristna heiminn, eitt er
þó víst og satt, að allar þjóðir
heimsins biðja sameiginlega fjórðu
bænarinnar í Faðirvorinu: Gef
oss í dag vort daglegt brauð.
þær biðja raunar ekki allar
Drottinn kristinna manna. Sumar
ákalla stokka og steina, aðrar
landsstjórnirnar og sumar biðja
náungann,
Um ekkert er nú talað eins
mikið og daglegt brauð, og helst
í þrengri merkingu. Áður kept-
ust menn við að safna auði, nú
safna þeir brauði. Prestarnir
tala um „brauð af himni", aðrir
leita að því í moldinni og í
hafinu.
En, svo að horfið sje að því,
sem átti að vera efnið í þessum
línum, þá er þess fyrst að geta
hvert vandhæfi er á því að gera
brauð hjer á landi á þessum
tímum. það hefur gengið svo
um allmörg ár að þorri þurra-
búðafólksins við sjóinn, hefur
orðið að lifa mestmegnis á brauði,
og fiski þegar hann fæst. Nú
kreppast kjör þess stórlega síðan
fækkaði um siglingar. það víll
svo illa til, að alt, sem til brauðs-
ins þarf, verður að sækja til út-
landa, nema vatnið og vinnuna.
Korn er ekki framleitt í landinu
svo að heitið geti, eldiviður varla
heldur handa þeim er kaupa
þurfa, og svo bætist það ofan á,
þegar brauðið er loksins bakað,
að nauðafátt er um feitmeti ofan
á það. þetta er að verða mönn-
um hið mesta áhyggju-efni, ekki
eingöngu hjer á landi heldur
víðar um heiminn.
það er reyndar heldur rang-
snúið að menn skuli þurfa vera
að kvarta um feitarskori, þegar
verið er að flytja mörg hundruð
ámur af lýsi burt úr landinu og
nóg síld er til. Skal svo ekki
frekar farið út í það mál að
þessu sinni.
Ónefndur maður hefur kært
það fyrir „Skeggja“ hvað hljótt
er um þarflega nýbreytni, sem
nokkrir hafa tekið upp hjer á
Eyjunni þáð er ný aðferð við
að baka brauð. Ekki gat hann
gefið nákvæmar upplýsingar um
það, enda er ekki tilgangurinn
með línum þessum, að fara að
kenna þá að ferð. Kosti hennar
taldi maðurinn þá, að bökunin
yrði afar-ódýr og brauðin mjúk
við tungu og góm; bæri því
minna á þótt fátt væri um feit-
metið.
Aðferðin er sú, að brauðin
eru bökuð við olíueld, á venju-
legri þríkveikju, og látið loga
ör-lítið, Verður að snúa þeim
á eldinum eftir 5 — 6 stundir og
láta bakast enn víst 4 st., ef gert
er ráð fyrir 12 punda brauði.
þeim kemur ekki fylliíega saman,
sem reynt hafd, hve mikið eyðist
af olíu við. baksturinn. Einn
fortekur að hann þurfi meira en
einn pela, annar telur hálf-flösku
nægja, en sá þriðji segist þurfa
hálf-pott, og nægi varla. Fer
sjálfsagt nokkuð eftir því hver
á heldur og hver vjelin er notuð.
Sje nú farinn meðalvegurinn
og gert ráð fyrir að 3 potiar af
olíu nægi í 8 bakstra eða til að
baka 96 pd. af brauði, þá verður
bökunin ekki dýr, ef vinnan er
ekki metin til verðs, fremur en
við aðra matreiðslu á heimilinu.
Setjum svo að úr heilsekk af
mjöli fáist 44 6 pd. brauð eða
22 12 pd. brauð, og oiíueyðslan
sje sú sama, sem gert er ráð
fyrir áður. þá kosta brauðin
öll 71 kr. fyrir utan vinnuna, eða
ca. 1,60 kr. hvert 6 pd brauð;
mjölið er reiknað á 65 kr., en
olían 72 aura pd. þessa reikn-
inga getur hver og einn leiðrjett
eftir sínu höfði. þarna er um
mikinn sparnað að ræða, ef
nokkuð er að marka þessar tölur,
og ætti ekki að láta hann ónot-
aðan. það er siðferðisleg skylda
bjargráðar.efndanna að vaka yfir
þeim ráðum, er mega vera fólk-
inu til hjálpar.
Líklega er aðferð þessi ekki
til þess fallin að vera notuð
þar, sem mikið þarf að baka í
einu eða að geyma brauðin; þau
verða rauðseydd og rök og þola
víst ekki geymslu. þau eru ekki
ósvipuð hvera-brauðum.
Aðferðin er sem sagt hentug
Nýtt, fjölbreytt úrval af vefnaðarvörum
« o