Suðurland - 14.10.1911, Blaðsíða 1

SUÐURLAND.
II. árg.
Eyrarbakka 14. oktober 1911.
18. blað.
Auglýsingaverð.
Þumluugurimi' af meginraálBletri koetar l krónu, miðað við
eina dálksbreidd i blaðinu. Fyrir smáleturBauglyBÍngar (petit
eru teknir 3 aurar fyrir orðið.
0 Sé auglýst að mun er mikill afsláttur gefinn. 0
Landsímastöðin á Eyrarbakka er opiu frá
kl. 8Va—2. og 3Va—8 á virkum dögum. A helg-
um dögum frá kl. 10—12 f. hd. og 4—7 e. hd.
Einkasíminn or opinn á sama tima.
Sparisjóður Árnessýslu er opinn livcrn
virkan dag frá kl. 3—4 e. hd.
Lestrarfélag Eyrarbakka lánar út bæk-
ur á sunnudögum frá kl. 9 —10. f. hd.
Yegalögin frá 190Y.
Það var alþingi 1907 sem vann það þrek-
virki að fæða af sér vegalögin illræmdu, —
illræmdu segi eg, þvi óvinsælli lög hafa
ekki gerð verið. Vór Árnesingar höfum
fengið að súpa seyðið af þeirri lagasmíð og
fáum víst betur.
í 9. tbl. Suðurl. I. árg.," er’ ritstjórnar-
grein um „vegamál" sýslnanna hór eystra.
Sú grein er mjög viturlega og skarplega
skrifuð. Leyfi eg mér að biðja Suðuriand
fyrir III. kafla hennar. Hann fjallar sér-
staklega um áðurnefnd iög. Mór virðist
som menn hafl aldrei fremur þörf að hug
leiða slíkt, en fyrir kosningamar, einmitt
nú, þegar á að fara að troða upp á okkur
enn þá einu sinni reykvískum'þingmönnum.
Og það öðrum þeirra, (Haiinesi)1 sem sam-
þykti þessi óréttlátu lög. Það verður a.ð
gera þær kröfur t.il kjósendanna, að þeir
viti hvað ]>eir gera, þegar þeir ganga að
kosningaborðinu, en láti ekki leiðast af
fortölum blindaðra flokksmanna.
III. kafla nefndrar vegamálagreinar leyfi
eg mér þá að taka hór orðréttan upp, álít
að ekkert orð megi úr honum missast:
„Vér vikum að því siðast, að þegar vega-
málum landsins — og sérstaklega þessa
bygðarlags, væii komið í slíkt óefni, sem
raun er á, þá væru það vegalögin frá 1007
sem aðallega væru sök í því. Skulum vór
þvi taka lög þessi tii íhugunar og rannsaka
helstu galla þeirra — kostir þeirra eru oss
ósýnilegir.
Og í rauninni er það ekki nema eitt
aðalatriði, sem hór er nýmæli og mesta
þýðingu hefir, og það er viðhald veganna,
sem lögin ákveða að skuli — moð fáein-
um undantekningum — hvíla á þeim hér-
uðum, sem vegirnir liggja um. Og þegar
litið er á ástandið í Árnes- og fíangárvalla-
sýslum, þá sætir það furðu að slíkt, nýmæli
skuli geta orðið að lögum, og þó maður
vænti ekki mikils af alpingi íslendinga, þá
getur maður samt orðið alveg hissa á því
ofurmagni heimskunnar, sem hór kemur
fram. En furðulegast er það þó af öllu,
að þegar faiið var fram á að laga verstu
vitleysurnar á þinginu 1909, þá rífast báð-
ir flokkar, sem annars ekki geta komið sér
saman um neitt, um að faðma að sér
þennan kjörgrip og allar breytingar eru
J) Leturbreytingar gerðar af höf.
skornar niður. Og úr þessu getur ekkert
bætt, nerna umbótakröfurnar komi frá hór-
uðunum, nógu alvarlegar og eindregnar,
og það i tíma, áður en vegalögin eru búin
að því, sem fynrsjáanlegt er að þau hljóta
að gera, að eyðileggja bæði samgöngur og
gjaldþol — að minsta kosti Suðurlands-
undirlendisins, hvað sem öðru liður.
fví að varla mun löggjafarvaldinu hafa
dulist það, að þegar vegaviðhaldinu er fleygt
yflr a sýslurnar, þá er ekki að eins visað
á nær tóman sjóð þar sem sýsiusjóðirnir
eru, heldur er líka pint það litla, sem þeir
geta við sig losað, íra öðrum fyrirtækjum,
öiluin knýjandi nauðsynlegum, og öllu þessu
er fleygt i botnleysu, þar sein vegaviðhald-
ið er, þvi að, eins og vór höfum áður sýnt
fram á, verður vegaviðhaldið svo dýrt vegna
þess, hvað illa er til veganna vandað í
upphaíi. Af þessu leiðir, að vegaviðhaldið
hiýtur að verða gagnslaust, vinnur það eitt
að tæma sýslusjóðina, og þetta( eitt, sem
hverjum heilvita manni hefði att að vera
fyrirsjaaniegt i byrjun, hefði átt að vera
nóg til þess að afstýra öðrum eins óskap-
naði eins og vegalögin frá 1907 eru fyrir
þessar sýslur.
Og þó eru enu fleiri atriði en þetta eina,
sem gera vegalögin bæði meiningarlaus og
ranglát. Tiigangur iaganna mun hafa átt
að vera sa, að létta viðhaldskostnaðinum
af landssjóði, til þess að hann gæti varið
þess meira fó til nýrra vega og brúa, og
leggja þeiuian kostnað á þau svæði, sem
héfðu uot af veginum. En þessum tilgangi
na ekki vegalögin frá Í907. Með þeirn
ákvæðum, að hvert hérað viðhaldi sínum
veguin, er tekið eitthvert hið heimskuleg-
asta og um leið hið ranglatasta spor, sem
hægt er að hugsa sór, af því það ber oft
við að vegur, sem liggur í einni sýslunni,
sé litið eða ekki til gagns fyrir þá sýslu,
heldui' alt. aðra, og undantekningaratriðin
bæta sárlítið úr þessum ágalla. Að minsta
kosti er þvi svo varið hér í Árnessýslu.
Af 16 hreppum sýslunnar eru 9 sem alls
ekki nota til aðdrátta veginn miili f’jórsar
og Ölfusár og af þeim 7 hreppum, sem þá
eru eftir ei u það 2 þeirra fjölmennustu sein
uota hann sárlítið, og víst litið sem ekkert,
þegar efri vegurinn er kominn á. Aft.ur á
móti notar öll Rangárvallasýsla þann veg
og Vestur Skaftafellssýsla að miklu leyti.
Alt urn það losnar þó Árnessýsla aðeins
við V, hluta af viðhaldi þessa vegar, en
viðheldur hinum vegunum að öllu leyti,
þótt þeir séu eins mikið eða meira notaðir
af utanhéraðs en innanhéraðsmönnum. Og
að slíkt er ranglæti sem engri átt nær,
það er hlutur sem víst engum getur dulist
nema islenskum alþiiigismönnuin, sem
margir eru úr Reykjavík og af þeim ástæð-
um einum of vilhallir iöggjafar í þessu efni.
Því að ákvæðin um vegaviðhaldið virðast
fyrst og fremst hafa þann tilgang, að leggja
vegi út frá Reykjavík í allar áttir, þeim bæ
að kostnaðarlausu, en láta aftur sýslurnar
borga hvern vegarstúf, sem liggur út um
landið. tessi yflrgarigspólitík Reykvíkinga,
sem líka kemur fram i simamálinu og víð-
ar, var með réttu umkvörtunarefni í mis-
róttisgrein Rangæinga forðum, en þess var
þar ekki gætt, að alt þetta er sveitunum
sjálfum að kenna, sem fylla þingið af Reyk-
víkingum ár eftir ár, því að enginn getur
með róttu ámælt Reykvikingum, þótt þeir
reyni að skara eld að sinni köku,‘ af ])ví
bændur víðsvegar um land eru nógu
heimskir til þess að kjósa þáíþau þing-
sæti,semþeir ættusjáltirað skipa. Hefðu
höf. vegalaganna hugsað nokkuð um rettlæti
eða sanngirni, þá hefðu þeir lagt vegavið-
haldið, — ef þeir hefðu létt því af lands-
sjóði, — ekki á þær sýslur, sem vegirnir
liggja um, heldur á öll þau sýslu- og bæj-
arfélög, sem gagn hefðu af veginum — og
þá hefði Reykjavík ekki verið gleymt.
En auk þess nær það engri átt, að leggja
vegaviðhaldið á þær sýslur, sem ekki hafa
upphaflega verið spurðar um stefuu veganna.
Eins og enginn getur álitist skyldur til að
taka út og borga aðrar vörur en þær, sem
hann sjálfur þarf á að halda og biður um,
eins ætti ekki heldur neinn að vera skyld-
ur til þess að halda við þeim vegum, sem
lagðir eru að honum fornspurðum, ef tii
vill þar sem hann síst myndi til kjósa og
heflr minst gagn af þeim. En héruðin hafa
ekki verið aðspurð, þegar vegirnir voru
lagðir; þar var tekið tillit til utanhéraðs-
manna, sem vegina þurftu að nota, eins og
rétt var, en þá átti ekki heldur að demba
viðhaldskostnaðium á eitt hérað eingöngu.
Og hvar á svo að taka það fó, sem þarf
til viðhaldskostnaðar, þegar ekki er vísað
á neina tekjustofna? Hvar á að fá fó til
þess að legga nýja vegi, aukavegi út frá
aðalvegunum ? Allar framfarir, efnaleg
framþróun og framleiðsluaukning er í mesta
voða stödd út af þessum heimskulegu og
ranglátu vegalögum, sem meðal annars
eru samþykt. á alþingi’ af þingmönnum Ár-
nesinga!! Eftilvilláannarþeirra cnnþá
cftir að fá þakklæti fyrir frammistöð-
una lijá kjóscndum síuum; hinn sá þann
kostinn vænstan að hverfa úr höndum
kjósenda hór fyrir síðustu kosningar.
Þetta verður að nægja að sinni um að-
alefni vegalaganna: viðhaldsskylduna. Að
því er Suðuiiandsundirlendið snertir, er þetta
ákvæði með öllu ófært:
1. af því héruðin vanta tekjustofna til þessa
vegaviðhalds,
2. af því héruðin eiga heimtingu á viðhaldi
aðalvegarins þeim að kostnaðarlausu í
samanburði við þær samgöngur á sjó,
sem aðrir landsfjórðungar njóta.
3. af því vegaviðhaldið, ef það er tekið af
landssjóði, á að sjálfsögðu að leggjast á
öll hlutaðeigaridi sýslu- og bæjarfólög
eftir ákveðinni ítölu,
4. af því vegirnir eru lagðir án þess hér-
uðin fái nokkvu að ráða um stefnu
þeirra og
5. af því vegivnir eru afhentir svo vondir,
að þeir þurfa viðgerðar vib þegar í byrjun.
Þetta síðasta atriði gefur tilefni til að
tala um eitt ákvæði þessara alræmdu vega-
laga: afhendingarákvæðið. Til þess að ein
silkihúfan sé upp af annari í vegamálinu,
er það ákveðið i 10. gr. að skýrsla eða
vottorð landsverkfræðings sé full sönnun
þess, hvort vegur eða vegarkafli sé fullger
eða þær skemdir bætt.ar, sem eigi eru að
kenna umferð eða eðlilegri rýrnun — með
öðrum oi ðum: vegirnir mega afhendast
útslitnir, ef þeir aðeins eru lausir við „slysa-
göt“, og þeir eru afhentir, ekki teknir út
af báðum aðilum með oddamanni. Þetta
eru þau rangindi, sem engu tali tekur, að
veita veikfræðipgnum slíkt vald, enda hefir
hann þegar neytt þess ósleitilega, þannig