Suðurland - 02.03.1912, Blaðsíða 1

II. árg.
Eyrarl>akka 2. marz 1912.
40. blað.
Landsímastöðin á Eyrarbakka er opin frá
kl. 8V2—2. og' 31/2—8 á virkum dögura. Á holg-
um dögum frá kl. 10 —12 f. hd. og 4—7 c. hd.
Einkasímánn er opinn á sama tíma.
Sparisjóður Árnessýslu cr opiiux livcrn
virkan dag frá kl. 3—4 e. hd.
Lestrarfélag Eyrarbakka lánar út bæk-
ur á sunnudögum frá kl. 9—10. f. hd.
Um brunaábyrgð og brunabótagjöld,
Það or langt síðan, að menn fundu til
þess, að nauðsyn bar til að tryggja hús
sín og aðrar eignir fyrir eldsvoða, til þess
að komast ekki með öllu á vonarvól, þótt
þesskonar slys bæri að höndum. Og það
er langt siðan ábyrgarsjóðir hafa myndast
í þessu skyni, ýmist stofnaðir af einstökum
mönnum eða styrktir af ríkjunum og eru
þeir sjóðir nú orðnir mjög storir. Og svo
stutt sem vór íslendingar annars eruru á
veg komnir með ýmsar þær tryggingar,
sem bráðnauðsynlegar eru og aðrar þjóðir
hafa komið á fót hja sór fynr löngu, þá
eru þó eldsvoðatryggingarnar orðnar algeng-
ar hjá oss, og mun ástæðan til þess aðal-
lega vera sú, að án slíkra trygginga geta
menn ekki sett hús sin að vtb-, og með-
fram auðvitað sú, að menn ekki geta hugs-
að til þess að standa slyppir uppi, ef illa
fer. Menn eru sem sagt neyddir til að vá-
tryggja hús sín, hvað sem það «ostar, og
eru það þó sannkölluð neyðarkjör, sem vér
íslendingar fáum i þessu efni. Reykviking-
ar sleppa að vísu hóflega, af því þeir fa
hús sín vátrygð (að 2/3 að oss minnir) í
samábyrgðarfélagi danskra kaupstaða, en
þar telja Reykvikingar sig með, þrátt fyrir
alt sjálfstæðið; aðrir landshlutar verða aft-
ur á móti að teljast íslenzkir og sæta fyr-
ir það miklu verri kjörum. Iðgjöldin hafa
farið smáhækkandi; nú eru þau orðin 3°/00
af steinhúsuin, 71U°/oo a£ járnklæddum
timburhúsum og KÚ/z %0 af timburhúsum,
sem ekki eru aljárnklædd. í oðrum lönd-
um mun gjaldið vera ftá 1—3 °/00. En
svo er ekki nóg með þetta. í haust er
leið fengu hreppsnefndir í kauptúnuin
landsins, þeiin er hafa yfir 300 íbúa,
bréf frá stjórnarráðinu, sem skipaði þeim
að útvega slökkviáhöld fyrir nál. 1400 kr.,
og koma upp húsi yfir þau, og var þetta
gert samkvæmt lögum um brunamál frá
1907, þannig, að kostnaður ,við þetta legsf
á sveitasjóðina, og þarmeð marga þá gjald-
endur, sem ekkert gagn geta haft af þeas-
urn slökkvitólum. Ekki er nein von gefin
um að iðgjöldin verði fæt'ð hið minsta nið-
ur fyrir þetta, f*að þarf því ekki mikinn
spoking til að sjá, að þessi lög eru vand-
ræðalög, hrein og bein fóflettiug á miklum
þorra landsbúa, án þess nokkur íviinun
komi á móti. Samt, mun varasamt, að
ámæla þingi eða stjórn fyrir lögin, því að
heyrst hefir, að útlend vátryggingarfólög
hafi krafist þeirra og ómögulegt að komasl,
hjá að sinna þeirri kröfu, því að fólög þessi
segjast tapa á íslandi, og hafa óneitanlega
fengið hér marga skellina, t. d. á Akureyri
og Oddeyri, Húsavík og Reykjavík, auk
margra annara minni háttar eldsvoða. Yirð-
ist þetta ekki nógu vel athugað af þeim
mönnum, sem berjast fyrir innlendum bruna-
bótum, af því þeim blöskrar sú fjárupphæð,
sem rennur út úr landinu fyrir þetta, og
sennilegast er það heppilegt, að innlendar
ábyrgðir ekki hafa verið til hingað til, að
minsta kosti ekki í stórum stíl. En engu
að síður verður því ekki neitað, að það er
blöskranleg upphæð, sem vér verðum hór
að borga útlendum sjóðum og væri full
þörf á, að úr þessu yrði bætt. Tilraun í
þá átt mun hafa verið gerð með lögunum
um vátryggingu sveitabæja, en þar eru þó
tveir gallar á, annar sá að lögin aðeins ná
til sveitabæja, hinn sá, að ekki er unt að
tryggja þriðja hluta eignarinnar, og er þeg-
ar af þeirri ástæðu mörgum manni fyrir
fram bægt frá að nota sér þessa vátrygg-
ingu.
fað vantar nú að vísu ekki að menn
finui til og kvarti sáran yfir öllum þessum
göllum og sjái eftir þeirri feiknarupphæð,
sem vér verðum að borga i brunabætur,
fram yfir það, sem aðrar þjóðir láta af
hendi. Só spurt um ástæðuna til þessa,
þá kiingir altaf við sama svarið, það, að
félögin tapi á íslandi, og maður getur ekki
leyft sér að rengja það. En þá liggur næst
að grenslast eftir því, hvernig á þessu tapi
stendur og hvort ekki er hægt að gjöra
ráðstafanir til að afstýra því að nokkru
leyti, svo hægt veröi að byrja á nýjan leik
með hóílegri kjör enn þau sem nú eru.
Það er þetta atriði málsins, sem mest, velt-
ur á, en hinsvegar það atriði, sem minst
hefir venð rætt og er það illa farið. Lík-
lega er það hugmyndin að bætur fáist á
þessu, þegar kauptúnin eru skylduð til þess
að kaupa slökkvitól og koma upp slökkvi-
liði, en þar er þó sannarlega um þá von
að ræða, sem er „bæði völt og myrk“.
Því að komi eldur upp einhversstaðar í
þorpi, tekur það tíma að koma boðum til
slökkviliðsins, síðan að blása liðinu saman,
síðan að koma slökkvitólunum til hússins
og þar á eftir að ná vatni, svo meðan á
þessu stendur, verður lítill húskofi brunn-
inn til ösku og eldurinn búinn að læsa sig
svo um stórt hús, að eigi verður við raðið
af hálfu slökkviliðsins — ef eldxirinn þá er
svo magnaður, að hann ekki verður slökt-
ur hjálparlaust af húsliúunum sjálfum.
Vitanlega er hugsanlegt að slökkviliðið geti
vainað eldinum að breiðast út, en það ætti
að mega gera með einfaidari og ódýrari
ráðum enn þeitn, sem lögin ákveða.
Vér héldum því fram, að enginn skaði
sé skeður, þótt eigi sé enn stofnað verulegt
innlent brunabótafélag, en fltinum þó hius-
vegar til þess, hvílíkur skaði það er, að
öll þessi háu tryggingargjöld renni út úr
landinu. Og í þessu er engin mótsögn.
Það sýnist ekki vera vafamál, að bruna-
ábyrgð með skaplegum gjöldum ætti að
geta borið sig vel, hér sem annarsstaðar,
en jafnlítið efamál er hitt, að hingað til
heflr hún ekki gert það. Og vegna hvers?
Vegna þess eins, að ekkert eftirlit hefir
hingað til verið haft með því, hvað tekið
hefir verið til brunabóta; öllu heflr verið
gert svo að segja jafnhátt undir höfði og
afleiðingin orðið sú, að sá sem vel og
tryggiiega gengur frá húsi sinu til þess að
fyrirbyggja eldsvoða, verður að borga fyrir
hinn, sem lætur alt reka á reiðanum og
gengur svo iila frá eldstæðinu, að húsið
sífelt er í hættu statt. Vafalaust er það
hér, að meinið liggur, og hér er það, að
verulegar umbætur þarf að gera.
Bezt er að fuliyrða ekkert um, hverjum
þetta er að kenna, þá þarf það ekki að verða
deiluefui. En eigi brunabótafélag, hvorr
heldur er innlent eða útlent., að geta þrifist
hér, virðist enginn vafl á, að öðru vísi
verður að fara að, hér eftir enn hingað til.
fað er ekki ófióðlegt að virða fyrir sér
íslenzku eldsvoðaua og gæta að orsökum
þeirra. í stóru brununum norðanlands
hefir eldurinn læst sig hús úr húsi og er
það sízt að furða, þar sem húsin eru ó-
járnklædd á hliðuuum. Hvað væri hægara
enn að fyrirbyggja þessa hættu — ef ekki
að öllu, þá að mestu — með ákvæðum um,
að engin timburhus í kaupstöðum eða verzl-
unarstöðum skuli tekiu i eldsvoðaábyrgð,
nema aljárnklædd séu. Að þetta só veru-
legt tryggingaratriði, má sjá frá Reykjavík,
þar sem stór hús hafa brunnið, t. d. Glasgow
og Féiagsbakaríið, en eldurinn þó ekki hefir
iæst sig í íleiri hús, af því þau voru al-
járnklædd. Getur nú nokkur talið nokkurt
réttlæti í því fólgið, að leggja þungan bruna-
bótaskatt á alt landið, til þess eins að
kaupstaða- og kauptúnabúar norðanlands
geti sloppið við að járnkiæða húsveggi sína?
En hinsvegar enginn vafi á, að lagaákvæði
um þetta myndi létta af mikilli brunahættu,
og dregið myndi hafa úr norðlenzku brun-
unum ef svo hefði verið gengið irá húsum
þar.
Þá hefir.hitt og oft verið orsök til elds-
voða, að illa hefir verið gengið frá ofnum
og eldavélum i húsum. Sumstaðar eru leir-
eða járnpipur i reykháfs stað og er enginn
furða, þótt það reynist illa. Úr þessu
mætti bæta með þvi að lögbjóða, að engin
hús megi taka í eldsvoðaábyrgð, nerna
með fulltryggum reykháfl, og að frá ofnum
og ofnpipum skuli gengið tryggilega eftir
nánari ákvæðum. Liklega væri það hart
að valdbjoða siíkt íyrir þau hus, sem þeg-