Suðurland - 02.03.1912, Page 2

156
SUÐURLAND
SUÐURLAND
kemur út vikulega (minst 52 blöð á ári). Yerð
3 kr., er borgist fyrir 1. íióv. Uppsögn skrifleg
fyrir 1. nóv. og því aðeins gild, að kaupandi sé
skuldlaus við blaðið.
Ritstjóri og ábyrgð.armaður Jón Jónatans-
son alþm. á Asgautsstöðum, en séra Gísli Skúla-
son, Stóra-Hrauni annast blaðið í fjærveru hans.
Allar greinar, som í blaðið eiga að koma, send-
ist öðrum hvorum þeirra.
Gjaldkeri, Guðm. Jónsscti verzlunarmaður
í Heklu á Eyrarbakka tekur á inóti öllum blað-
gjöldum.
AuglýsSngar sendist í prentsmiðjuna. Borg-
un fyrir smáauglýsingar og þakkarávörp — 3
aurar fyrir orðið — verður að fylgja.
Afgreiðsla blaðsins er í| prentsmiðjunni.
Utanáskrift: Afgreiðsla Suðurlands, Eyr-
arbakka. Þaugað sendist allar umkvartanir
um vanskil á blaðinu og blaðpantanir og annað
það, er afgreiðslunni viðkemur.
ar eru bygð, en væntanlega gætu þau slopp-
ið með að setja sementspípur í reykháfs
stað, en mættu þá búast við hærra iðgjaldi
enn þeir, sem hefðu góða reykháfa. —
Myndi í þessu felast mikil trygging, en lit-
gjöldin yrðu ekkí veruieg.
Þá ætti ekki heldur að leyfa eldhæitan
iðnað í timbhrhúsum, að iniusta kosti ekki
nerna sérstakar trygginganaðstafanir sóu
gerðar gegn eidhættu. í kaupstöðum ætti
heizt ekki að leyfa slíkan iðnað nema í
úthverfunum, svo önnur.hús verði ekki i
sórstakri hættu stödd þessara hluta vegna.
Loks myndi heppiiegast, að séistakirmenn
önnuðust reykháfa- og ofnpípnahreinsun, en
heimilin yrðu ieyst af þeim vanda. Ættu
þessir menn að líta eftir, hvort öryggisfyr-
irinælum væri vandlega hlýtt og finna að
ef svo væri ekki, og lika ættu þeir að geta
gert við þ.tð, sem bilar í reyíchafum, ofn-
pípum og ofnplötum o. fl.
Suðurland óskar þess, að menn taki til
máls uin þetta mikla og merkilega vanda-
mál og vill gjarnan taka á inóti ritgerðum
um þetta efni og ræða þær. Með þessari
grein höfuin vér viijað hefja umræðurnar.
Er það skjótast af að segja, að oss virðast
hin núverandi afarháu brunabótagjöld vera
að miklu leyti sjalfsslraparviti, sprottið af
því að vanrækt hefir verið að krefjast nauð-
synlegra og sjálfsagðra öryggisráðstafana
gegn eldhættu. Oetum vér ekki ósliað al-
menns innlends brunabótasjóðs, nema um
leið sé bót ráðin á þessu skeytingarleysi.
En þær bætur, sem helzt blasir við að
þyríti að gei a, virðast vera þessar:
1. að taka ekki timburhús í þóttbýli í
eldsvoðaábyrgð, neina aljárnklædd sóu. Til
sveita, þar setn um eriga eldhættu er að
ræða utan að frá, er þetta ákvæði þó ó-
þarft.
2. að eigi skuli taka neitt hús í ábyrgð,
neina með^ tryggum reykháfi, só annars
farið með eld í húsinu, enda só líka vand-
lega gengið frá ofnum og ofnpípurn. í
reykháfs stað mætt.i þó leyfa að hafa sem-
entspipur í þeim húsum sem þegar eru
bygð.
3. að eigi skuli leyft að reka eldhættan
iðnað í timburhúsum, nema sérstaklega
tryggilega sé um búið, og
4. að sérstakir inetm séu settir til sót-
hreinsunar og eftirlits.
Virðist enginn vafi á, að ef þessa væri
gætt, rnyndi eldsvoðum mjög fara fækkandi
og ættu þá iðgjöldin að iækka. Ennfrem-
ur ætlu þeir menn að fá betri kjör, sem
hafa vatnaleiðslu um hús sín, þar sein þeir
að jaínaði eiga hægra með að slökkva, ef
elds verður vart. Hitt verður aftur á móti
ekki varið, að láta þá sem tryggilegan út
búnað hafa, borga fyrir hina og færa upp
gjöld hja alinenningi fyrir eldsvoða, sem
stafa al hirðuleysi og eftirlitsleysi.
Hér þarf aðgerða við og þeirra fljótra.
Mikið mein að þingið 1907, sem hafði bruna-
málin til meðferðar, ekki leitaði samninga
við ábyrgðarfélögin um lækkun á iðgjöld-
um, bygðum á slíkum tryggingargrundvelli.
í stað þess að demba þessnm brunalaga-
óskapnaði yfir landsbúa. En myndi enn
ekki mega nokkuð við þessu gera?
Sjálfsagt má ganga að þvi vísu, að fyrir
næsta þingi liggi margar kvartanir yfir
þeim útgjöldum, sem brunalögin baka kaup-
túnunm. Mun þar að vísu ekki verahægt
að sakast um orðinn hlut, en hitt bæði
mætti gera og ætti að gera, að gera tilraun
til þess að fá iðgjöldin lækkuð, þá myndu
líka þessi útgjöid borga sig. Og komi heil-
brygð brunamálalög, þá hljóta iðgjöldin að
lækka. Hingað til hefir sorglega lítið ver-
ið gert tii þess að læra af skaðanum i þessu
efni, og er þar ásökun, sem beina ma bæði
til löggjafanna og uinboðsmanna bruna-
bótafélaganna, en nú er málið orðið svo
knýjandi, að taka veiður það fra rótum,
og það væntum vér að næsta þing geii.
Búnaðarfólög.
i.
SveitabúnaðarMögin.
Sveitabúnaðarfélögin eru einhver fyrsti
vísirinn til almenns fólagsskapar meðal
bænda. Þrátt fyrir ýmsa annmarka, er
verið hafa á félögum þessum, hafa þau orð-
ið til hinnar mestu nytsemdar. Og á því
er enginn vafi, að allverulegur hluti al-
raenura jaiðábótafrainkvæmda hér á landi
er beint fram kominn fyrir það, að félög
þessi komust á.
Pað er landssjóðsstyrkurinn sem hrund-
ið hefir félögum þessum af stað. Heflr því
styrkveiting sú orðið hin þarfasta og land-
búnaði vorum til verulegrar eflingar.
Það hefir stundum kveðið við hjá ýms-
um þeiin, er amast hafa við styrk þess-
um, að það væri hart að vera að borga
mönnum fé fyrir að gera jarðabætur, er
sjálfar borguðu sig á fáum árum, og þessu
fé væri illa varið. En þetta er talsverður
misskilningur. Styrkur þessi hefir sjaldan
numið neinu verulegu fyrir þiggjendur, beint
fjármunalega, og getur því eigi talist borg-
un, enda væri siikt óþarft. En styrkur
þessi hefir unnið mjög mikið gagn óbein-
linis. Hitt er annað mál, hvort styrks
þessa er bein þörf nú orðið í þessari mynd
og hvort ekki er nú orðið réttara að verja
þessu fó nokkuð öðruvísi, og skal að því
vikið síðar.
Sveitabúnaðarfélögin hafa frá þ ví íyrsta ver-
íð, ogeruennaðallegajarðabótafélög, þóflest
þeirra hafi í lögum sínum ætlað sór fjöl-
breyttari starfsemi. Þessi stefna féiaganna
hefir að mörgu leyti verið heppileg, þau
hafa haft lítið fó til umráða og því ekki
hyggiiegt að dreifa kröftunum, þó má ým-
isiegt finna að þessari einhliða starfsemi
félaganna, og verður nánar vikið að þvi
hór siðar.
Fyrst framanaf áttu félög þessi víða örð-
ugt uppdráttar, áhugi margra á jarðabót-
um daufur og félagsandi lítiil. Þetta var
að ýmsu leyti eðiilegt. Jarðabætur allar
máttu teljast nýjungar, voru þvi margir
hikandi í framkvæmdum, og höfðu ýmsar
efasemdir um arðsemi þeirra.
Getið er t. d. víða um þá menn, er töldu
það beinlínis jarðaspell að slótta^þýfi. Hefi
eg heyrt eina sögu allkýmilega um þetta
á Yesturlandi. Set eg hana hér, og sel
hana ekki dýrara enn eg keypti, en sagan
mun sönn vera. Var sögumaður minn
merkisbóndi þar vestra.
í sveitinni þar sem sagan gerist, var ný-
stofnað búnaðaifélag — eitt með þeim fyrstu
er stoínuð voru. — Hafði það raðið tii sín
2 menn, er fara skyldu um sveitina óg vinna
að þuínaslóttuu. Á einum bænum, er þeir
komu á, var bondi eigi heima er þá bar
að garði. Geiðu þeir sór þá litið fyrir, og
tóku til síarfa í túninu, þar setn þeim sjálf-
um leist, því nóg var af að taka: hvergi
lófastór blettur slóttur i túninu, enda mun
svo verið hafa viða í þá daga. Skömmu
eftir að þeir eru teknir til starfa, kemur
húsfreyja til þeirra, heldur fasrnikil, og hefir
reku reidda um öxl. Bað hún þá gera
annaðhvort, að verða á brott hið skjótasta,
ella kvaðst hún mundi færa rekuna í höf-
uð þeim. Kveðst hun eigi þola slík jai ða-
spell á meðan hún ætti nokkur ráð á kot
inu. Varð verkamönnunum bilt við orð
húsfreyju, og sáu þann sinn kost beztan,
að verða á brott hið skjótasta.
Ekki er óhklegt, að þeir hafi verið ekki
allfáir, er líkum augum hafa litið á jarða-
bótanýjungarnar í fyrstu sem húsfieyja þessi.
Verður þá skiljanlegt, hversvegna svo hægt
miðaði áfram í fyrstu, og líka hitt, að það
átti þá vel við, og þess var bein þörf að
uppörfa og hvetja inenn til jarðabóta með
tjárstyrk.
En á þessu er nú orðin mikil breyting,
gagnsemi jarðabótanna er orðin kunn af
reynslunni, og að þeim er nú unnið af sí-
vaxandi kappi og fjöidi bænda starfar að
þeim með frábærum dugnaði.
Þó virðist svo sem ennþá haíi eigi tek-
ist til fuils að uppræta alt það illgresi rót-
gróinna hleypidóma, skammsýni og sam-
takaleysis, sera í fyrstu stóð sveítabúnaðar-
fólögunum svo mjög fyrir þrifum.
Nú væri ástæða til að vænta þess, eigi
aðeins að búnaðarfélag væri á komið í sveit
hverri, heldur líka að hver einasti bóndi
sveitarinnar væri í búnaðarfélaginu'. En
allmikið mun ennþá á skorfa að svo sé.
Að vísu munu búnaðarfólög vera til 1 flest-
um sveitum, en sumstaðar eru þau lítið
annað enn natnið eitt, og þess gefast dæm -
in, að ekki er nema helmingur bænda sveit-
arinnnar í búnaðarfélagi. Hverju sætir slikt ?
Mönnum er þó orðið Ijóst að með slíkum
félagsskap veiður þeim miklu greiðara um